Hồn xoan đất quê

Đi dọc triền đê sông Cầu, mỗi bận về quê - nhìn những rặng xoan đang kỳ trổ hoa thấp thoáng sau làn khói bếp mỏng manh, trong tôi lại dâng lên cảm giác khó tả. Những cánh hoa xoan đung đưa trước gió rắc lên mặt đất tấm thảm màu tím nhạt khiến lòng người bâng khuâng thư thái một nỗi hoài nhớ khôn nguôi.

Không hiểu sao, trong các loài hoa, tôi lại “bén duyên” với loài hoa xoan hơn cả. Có lẽ do lần đầu tôi gặp em ở dốc Bưởi (Hà Nội) dạo đó lại đúng kỳ hoa xoan nở như ghi nhận mối tình đơn phương không thành nên mình càng nhớ da diết hoa xoan chăng? Rồi cái thuở mê sách nhiều mộng mơ, thơ Nguyễn Bính với rất nhiều biểu cảm cứ ám mình không dứt ra được: Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy (Mưa xuân) của cảnh sắc Việt Nam.

Rồi những ngày giá rét, ngồi bên bếp lửa ấm ngó rặng xoan khẳng khiu thân cành trong gió thổi tơi bời mà tự hỏi mình: “Sao ở vùng nắng ấm quanh năm, người miền Nam lại gọi cây xoan là cây sầu đông ấy nhỉ?” Tôi đã từng tần ngần ngắm mê mải bà hàng xóm thân thiết ở cạnh nhà tôi giấm chuối. Cứ xếp vài nải chuối xanh, bà trải lá xoan tươi lên trên cho đến khi đầy thùng. Bà thành kính đốt nhang lùa khói về phía thùng rồi ủ kỹ…

Mấy ngày sau, bà dỡ những nải chuối vàng ươm trước con mắt kinh ngạc của lũ trẻ chúng tôi. Bà giải thích: “Nhang thơm và hơi nồng của lá xoan tươi làm cho chuối mau chín hơn, màu chuối đẹp hơn!”

Và bạn có nhớ khi vào các làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ, mắt ta chạm vào những thân xoan được ngả xuống ngâm trong các vùng ao hồ đợi đến những ngày hanh khô xẻ gỗ dựng nhà thì chẳng có thứ mối mọt nào gặm nổi.

Vào dịp cuối xuân sang hè, năm tôi vào tuổi sáu mươi, khi xe qua cầu Như Nguyệt, mắt tôi nhòe ướt khi nhìn rặng xoan hai bên đường bừng bừng những chùm hoa xoan nở. Thế đấy, từ trong tiềm thức hồn xoan đã ngấm vào tôi tự bao giờ.