Khó khăn trong kiểm soát nguồn gốc thực phẩm tại các chợ

Năm 2024, toàn tỉnh có 31 chợ của 5 huyện, thị xã, thành phố được lựa chọn tham gia Đề án Kiểm soát nguồn gốc thực phẩm tại các chợ. Tuy nhiên, đến hết năm, kết quả đánh giá cả 3 lần theo bảng kiểm soát nguồn gốc thực phẩm, 24 chợ của thành phố Bắc Ninh, Từ Sơn, thị xã Quế Võ và huyện Tiên Du đều không đạt tiêu chí, còn 7 chợ của thị xã Thuận Thành đề nghị không triển khai thực hiện Đề án. Những khó khăn, vướng mắc khi triển khai Đề án được phân tích do nhiều nguyên nhân, từ sự vào cuộc thiếu quyết liệt của chính quyền địa phương, nhân lực quản lý còn yếu cho đến cơ sở vật chất cũ kỹ, xuống cấp.

Để triển khai Đề án, Ban Quản lý An toàn thực phẩm (ATTP) tỉnh xây dựng các biểu mẫu, hướng dẫn thực hiện kiểm soát nguồn gốc thực phẩm tại các chợ, đồng thời hướng dẫn áp dụng bảng kiểm soát nguồn gốc thực phẩm áp dụng tại các chợ tham gia đề án. Cơ quan quản lý về ATTP cũng xây dựng, in và cấp phát tổng số gần 1.000 cuốn sổ tay biểu mẫu kiểm soát nguồn gốc thực phẩm được thiết kế riêng cho tiểu thương kinh doanh thực phẩm cố định và tiểu thương kinh doanh không có địa điểm cố định, không thường xuyên tại các chợ. Đối với các đơn vị quản lý chợ, 44 Sổ tay theo dõi sử dụng test nhanh an toàn thực phẩm cũng đã được cấp phát.
Tại 4 chợ tham gia Đề án được đánh giá đạt các tiêu chí theo bảng kiểm, Ban đã thiết kế và tiến hành lắp biển hiệu “Chợ kiểm soát nguồn gốc thực phẩm”. Cùng với đó, thiết kế và lắp đặt hơn 400 biển hiệu “Gian hàng kiểm soát nguồn gốc thực phẩm” cho các gian hàng kinh doanh thực phẩm cố định được đánh giá đạt các tiêu chí kiểm soát nguồn gốc thực phẩm.
Với phạm vi triển khai tương đối rộng rãi, cơ quan quản lý cấp tỉnh về ATTP đã triển khai mạnh mẽ và đồng bộ các hoạt động thông tin, giáo dục và truyền thông nhằm tạo chuyển biến thực sự để thay đổi hành vi bảo đảm ATTP đối với các tiểu thương kinh doanh thực phẩm tại các chợ và người tiêu dùng. Trong năm 2024, đã tổ chức hướng dẫn nghiệp vụ, chuyên môn về ATTP, kiểm soát nguồn gốc thực phẩm cho cán bộ, hướng dẫn đánh giá kiểm soát nguồn gốc theo bảng kiểm, hướng dẫn ghi chép sổ theo dõi kiểm soát nguồn gốc với tiểu thương kinh doanh thực phẩm không cố định, không thường xuyên, nhân viên Ban quản lý, Tổ quản lý, doanh nghiệp quản lý chợ. Gần 1.000 tiểu thương kinh doanh thực phẩm tại chợ được chia thành 16 lớp tập huấn kiến thức về kiểm soát nguồn gốc thực phẩm, hướng dẫn sử dụng, ghi chép và lưu trữ sổ theo dõi nguồn gốc thực phẩm.
Về công tác giám sát nguồn nguyên liệu thực phẩm tại các chợ, Ban Quản lý ATTP tỉnh phối hợp với UBND các huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo UBND các xã, phường, thị trấn chức cho các tiểu thương ký cam kết không kinh doanh hàng kém chất lượng, không bảo đảm ATTP, không rõ nguồn gốc xuất xứ. Hàng trăm hộp kit kiểm tra nhanh thực phẩm tại các chợ để đánh giá các chỉ tiêu về: Hàn the, foocmon, dầu mỡ ôi khét, dư lượng thuốc trừ sâu trong hoa quả đã được cấp cho Ban quản lý các chợ.

Điều kiện cơ sở vật chất tại hầu hết các chợ dân sinh truyền thống không bảo đảm.

Kết quả đánh giá lần 1,2 đối với các tiểu thương và lần 3 đối với 24 chợ của 4 huyện, thị xã, thành phố tham gia Đề án cho thấy, tiểu thương được tập huấn nhưng đều không đạt; 7 chợ thuộc địa bàn thị xã Thuận Thành đề nghị không triển khai thực hiện Đề án. Như vậy, không có chợ nào trong số 34 chợ được chọn lựa tham gia Đề án Kiểm soát nguồn gốc thực phẩm tại các chợ năm 2024 đạt tiêu chí.
Quá trình giám sát, theo dõi và đánh giá các chợ, cơ quan quản lý nhận định có nhiều khó khăn, vướng mắc. Sự quan tâm vào cuộc của cấp ủy, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội ở một số đơn vị cấp xã trong công tác bảo đảm ATTP, đặc biệt là kiểm soát thực phẩm tại các chợ còn chưa chủ động, chưa kịp thời, thiếu quyết liệt. Đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý chợ còn yếu về chuyên môn, thiếu về số lượng, chưa đáp ứng yêu cầu. Một số chợ chưa thành lập Ban quản lý, Tổ quản lý chợ. Công tác tập huấn cho các tiểu thương còn nhiều khó khăn, nhiều tiểu thương không tham gia tập huấn do bận việc kinh doanh. Ý thức tự giác của hầu hết các Ban, Tổ quản lý chợ và tiểu thương trong việc thực hiện ghi chép sổ kiểm soát nguồn gốc thực phẩm chưa cao. Các chợ chưa được đầu tư về cơ sở vật chất, hầu hết đã xuống cấp, không đáp ứng được yêu cầu về ATTP. Bên cạnh đó, một số chợ thường xuyên bị ngập úng khi mưa to nên không bảo đảm tiêu chí về cơ sở vật chất, kỹ thuật theo bảng kiểm đánh giá của Ban Quản lý ATTP tỉnh. Đây cũng là những khó khăn, vướng mắc chung đối với hơn 100 chợ kinh doanh thực phẩm, chợ dân sinh truyền thống. Việc lựa chọn chợ tham gia Đề án do đó cũng rất khó khăn.
Kiểm soát nguồn gốc thực phẩm được coi là vấn đề mấu chốt bảo đảm ATTP. Khắc phục những khó khăn nêu trên, cần có sự đầu tư, nâng cấp kịp thời cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị các chợ đã xuống cấp, bảo đảm các điều kiện cần thiết. Thực hiện xây dựng văn minh thương mại tại các chợ, trong đó các tiểu thương phải nắm vững kiến thức và thực hành về bảo đảm ATTP.