Khơi dậy truyền thống hiếu học của quê hương

Tháng 9-2008, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 1271/QĐ-TTg lấy ngày 2-10 hằng năm là “Ngày Khuyến học Việt Nam” nhằm động viên các tầng lớp nhân dân, các tổ chức xã hội tham gia công tác khuyến học, khuyến tài và xây dựng xã hội học tập; tôn vinh những gương sáng hiếu học, những tập thể, cá nhân tiêu biểu trong công tác khuyến học, khuyến tài.

Bắc Ninh, mảnh đất trung tâm của vùng Kinh Bắc xưa, truyền thống hiếu học và khoa bảng luôn được người dân ý thức trao truyền. Trong lòng dân, ý thức vươn lên bằng con đường học vấn dường như đã thấm sâu vào máu thịt, đúng như lời nhà bác học nổi tiếng Lê Quý Đôn ở thế kỷ XVIII: Dẫu có bạc vàng trăm vạn lạng/Chẳng bằng kinh sử một vài pho.
Thời đổi mới, truyền thống hiếu học của quê hương Bắc Ninh - Kinh Bắc vẫn được khơi dậy mạnh mẽ trong lòng dân. Nhưng có lẽ cách làm khuyến học của chính quyền và người dân chuẩn mực hơn từ khi Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 1271/QĐ-TTg lấy ngày 2-10 là Ngày khuyến học Việt Nam; trước đó, năm 1996, Thủ tướng Chính phủ cũng ra Quyết định số 112/QĐ-TTg cho phép thành lập Hội Khuyến học Việt Nam.
Nhà giáo Ưu tú Lê Nho Nùng, cựu Giám đốc Sở GD-ĐT những năm làm Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh từng nhận định, Hội Khuyến học là Hội đặc thù nhất trong các Hội đặc thù. Ông lý giải, các Hội khác thành lập nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của hội viên; riêng Hội Khuyến học, các hội viên tham gia không có quyền lợi gì ngoài tấm lòng với sự nghiệp khuyến học, khuyến tài và xây dựng xã hội học tập của quê hương, đất nước.
Cả đời gắn bó với giáo dục rồi khuyến học, nhà giáo Lê Nho Nùng nhận thấy làm khuyến học ở Bắc Ninh rất thuận bởi ngoài sự quan tâm của lãnh đạo tỉnh, thì tự thân mỗi gia đình, dòng họ và cộng đồng xã hội đều ý thức cao với nghiệp trồng người. Có lẽ, ít địa phương nào mà người người, nhà nhà cùng chung tay làm khuyến học như Bắc Ninh. Theo số liệu của Hội Khuyến học, toàn tỉnh hiện có gần 400 nghìn người là hội viên khuyến học, chiếm 31,5% dân số. Rõ ràng khuyến học đang sống trong lòng dân.

Quỹ khuyến học, khuyến tài Phạm Văn Trà tôn vinh những học sinh xuất sắc tại kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2020 (tháng 11-2020).

Khuyến học trong lòng dân nên các gia đình, dòng họ ở Bắc Ninh luôn ý thức thi đua làm khuyến học nhằm khuyến tài, cùng góp phần khơi dậy truyền thống hiếu học của quê hương, gia đình, dòng họ. Năm 2021, tổng số gia đình đăng ký danh hiệu gia đình học tập là 267 nghìn, chiếm 88%; tổng số dòng họ đăng ký danh hiệu dòng họ học tập là 5.600, chiếm 72%; tổng số đơn vị đăng ký danh hiệu đơn vị học tập là 465, chiếm 92%...
Hằng năm, tại Bắc Ninh, cứ sau mùa thi, tuyển sinh đầu cấp, nhất là thi Đại học thì từ thành thị đến nông thôn, đâu đâu cũng thấy mọi người bàn chuyện học hành, đỗ đạt của học sinh. Điều đó càng cho thấy chuyện vươn lên bằng con đường học vấn thực sự đã thấm sâu vào ý thức người dân. Những học sinh học giỏi, đỗ đạt cao được tuyên dương trang trọng ở nhiều cấp, từ gia đình, dòng họ đến cộng đồng xã hội, tạo thành phong trào thi đua sôi nổi trong các em học sinh, nhất là học sinh cuối cấp THPT.
Chuyện khuyến học, ngoài tự thân mỗi cá nhân, gia đình, dòng họ là chính, thì tỉnh cũng ban hành và thực thi nhiều chính sách phù hợp giúp thúc đẩy phong trào khuyến học, khuyến tài. Từ tháng 8-2021, những học sinh đạt giải Nhất Olympic Quốc tế được thưởng tới 500 triệu đồng; giải Nhất Olympic khu vực được thưởng 150 triệu đồng; giải Nhất Quốc gia được thưởng 50 triệu đồng… Ngoài mức thưởng “cứng”, những học sinh, sinh viên tiêu biểu xuất sắc hằng năm còn được Quỹ Khuyến học, khuyến tài Phạm Văn Trà vinh danh; các huyện, thị xã, thành phố cũng có Quỹ Khuyến học dành cho con em địa phương hoặc những người công tác, học tập tại địa phương. Thống kê sơ bộ của Hội Khuyến học, hiện tổng quỹ khuyến học toàn tỉnh gần 150 tỷ đồng; mỗi năm khen thưởng hàng nghìn lượt học sinh tiêu biểu.
Phát biểu tại lễ khai giảng năm học 2021-2022 với ngành GD-ĐT, đồng chí Bí thư Tỉnh uỷ Đào Hồng Lan nhấn mạnh, tỉnh luôn quan tâm và tạo mọi điều kiện để sự nghiệp trồng người của quê hương ngày càng phát triển toàn diện và bền vững, góp phần vào thành tích chung của tỉnh trong phát triển kinh tế - xã hội; ngành GD-ĐT Bắc Ninh phải nỗ lực giữ vững và phát huy vị thế điển hình toàn quốc về phong trào và chất lượng giáo dục.
Sự quan tâm của tỉnh thể hiện rõ từ đầu năm học 2021-2022, đó là hỗ trợ học phí học kỳ 1 năm học 2021-2022 cho 100% trẻ mầm non, học sinh các cấp trên địa bàn tỉnh, tổng số tiền 84 tỷ đồng; hỗ trợ chi phí cho gần 9.000 trẻ em, học sinh có hoàn cảnh khó khăn, tổng số tiền gần 9 tỷ đồng; hỗ trợ mua sắm thiết bị giáo dục phục vụ học tập trực tuyến trước mắt cho 186 học sinh đang học tại các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh, có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, tổng số tiền 1,86 tỷ đồng (10 triệu đồng/học sinh)…
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn ngành Giáo dục, dù khó khăn đến đâu vẫn phải thi đua dạy tốt, học tốt. Học và làm theo Bác, những năm qua, sự nghiệp giáo dục Bắc Ninh với sự hợp lực của toàn xã hội trong phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài đã khơi dậy mạnh mẽ hơn truyền thống hiếu học của quê hương Bắc Ninh - Kinh Bắc. Xứng đáng là điển hình toàn quốc về khuyến học, khuyến tài và chất lượng giáo dục toàn diện.