Khuyến học, khuyến tài trên quê hương khoa bảng

Thuận Thành ngày nay, huyện Siêu Loại, phủ Thuận An xưa, là vùng đất cổ, cái nôi của nền văn minh lúa nước Lạc Việt. Thời kỳ Hán học, Thuận Thành đã đóng góp xứng đáng vào lịch sử khoa bảng của đất Kinh Bắc ngàn năm văn hiến với 4 Trạng nguyên, 2 Thám hoa, 15 Hoàng giáp và 35 Tiến sỹ (tổng cộng 56 vị đỗ đại khoa); là một trong 4 đơn vị có nhiều vị đỗ đại khoa nhất trong gần 20 phủ, huyện của trấn Kinh Bắc nổi tiếng hiếu học và khoa bảng của đất Đại Việt xưa. 

Thời nào Thuận Thành cũng có những người tài giỏi, đỗ đạt cao, làm rạng danh quê hương và đóng góp tài trí cho đất nước. Từ cách mạng tháng Tám thành công đến nay, sự nghiệp giáo dục, trồng người của Thuận Thành luôn phát triển. Đến năm 1961, Thuận Thành đã có đủ 3 cấp học. Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, hàng nghìn học sinh đã “gác bút nghiên lên đường đánh giặc”. Trong khi đó, một số khá đông đỗ vào các trường cao đẳng và đại học trong và ngoài nước, đó chính là vốn quý để xây dựng đất nước ta đàng hoàng, to đẹp hơn sau ngày Tổ quốc thống nhất. Đặc biệt từ những năm đổi mới, đời sống nhân dân từng bước được cải thiện, giáo dục - đào tạo có điều kiện phát triển. Được sự hưởng ứng tích cực của quần chúng nhân dân, giáo dục Thuận Thành chứng kiến nhiều khởi sắc đáng tự hào: cơ sở vật chất trường học thay đổi rõ nét, trình độ của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý từng bước được cải thiện, góp phần quan trọng vào nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nhiều năm trở lại đây, Thuận Thành được công nhận đơn vị có phong trào giáo dục dẫn đầu; số học sinh giỏi các cấp luôn đạt thứ hạng cao, nhiều năm liền có học sinh đạt giải quốc gia; con em Thuận Thành thi đỗ và các trường Cao đẳng và Đại học ngày càng nhiều, năm sau cao hơn năm trước. Tính từ năm 2001 – 2008, Thuận Thành đã có 5.366 con em thi đỗ vào các trường Cao đẳng và Đại học (chiếm tỷ lệ 3,7% dân số trong toàn huyện).

Theo thống kê, đến cuối năm 2008, toàn huyện Thuận Thành có 13.489 Gia đình hiếu học (GĐHH) chiếm tỷ lệ 54,4% số gia đình và 426 Dòng họ khuyến học (DHKH) đã được công nhận. ở một số xã, tỷ lệ này còn cao hơn rất nhiều.

 Phong trào khuyến học, khuyến tài ở Thuận Thành phát triển từ khá sớm. Từ đầu những năm 90 của thế kỷ trước, nhiều xã đã tự xây dựng quỹ khuyến học nhằm động viên, thúc đẩy phong trào thi đua dạy tốt, học tốt ở địa phương. Đến năm 2001, tất cả 18 xã, thị trấn trên địa bàn huyện đều có Hội Khuyến học, hoạt động ngày càng có hiệu quả và chất lượng. Xuất phát từ đường lối của Đảng và thực tiễn ở địa phương, ngay khi thành lập, Hội đã đề ra hai công tác trọng tâm: Xây dựng các GĐHH và DHKH, coi đó là nền tảng phát triển khuyến học theo chiều sâu; các Trung tâm học tập cộng đồng (TTHTCĐ) là phương thức thực hiện xã hội học tập, thúc đẩy khuyến học theo chiều rộng. Việc công nhận các GĐHH, DHKH ban đầu hoàn toàn dựa trên những tiêu chuẩn do Hội… tự xây dựng (vì khi đó chưa nhận được hướng dẫn của Trung ương Hội). Nhưng trên hết, “cái được” lớn nhất từ phong trào là việc xác định  nuôi con học hành thành đạt đã từng bước trở thành ý thức thường xuyên và tự giác của các gia đình, dòng họ.

ở Thuận Thành, không chỉ có các gia đình, dòng họ, đoàn thể làm khuyến học. Nhiều địa phương, phong trào khuyến học còn được phát triển rộng khắp trong các tổ chức xã hội của cộng đồng dân cư, như hội đồng niên, hội đồng ngũ, đồng môn… ở một số cơ sở, các tổ chức như Hội Cựu giáo chức, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ còn có hội nghị chuyên đề bàn về công tác khuyến học. Chính vì thế, số hội viên khuyến học tăng lên thường xuyên và nhanh chóng. Tính đến cuối năm 2008, toàn huyện có trên 16.200 người tham gia công tác khuyến học (chiếm khoảng 12,6% dân số trong toàn huyện). Cùng với việc tư vấn địa phương từng bước chuẩn hóa trường học, các Hội Khuyến học cơ sở còn tích cực vận động phụ huynh học sinh tham gia cùng nhà trường xây dựng cảnh quan sư phạm Xanh- Sạch- Đẹp; vận động các cháu đến tuổi đi học đều ra lớp; đặc biệt quan tâm đến các cháu tật nguyền, có hoàn cảnh khó khăn.

Số GĐHH, DHKH tăng lên đem lại những chuyển biến tích cực trong đời sống kinh tế, xã hội ở Thuận Thành. Song song với đó, sự phát triển của các TTHTCĐ cũng góp phần tạo nên những đổi thay đáng kể. Tính riêng trong năm 2008, các TTHTCĐ đã thu hút gần 48.000 học viên tham gia; giúp cải thiện đáng kể năng suất vật nuôi cây trồng và cơ cấu kinh tế, ngành nghề theo hướng hiệu quả, bền vững; góp phần xứng đáng vào những đổi thay của diện mạo nông thôn Thuận Thành trong những năm qua cũng như nâng tầm sự nghiệp trồng người trên quê hương khoa bảng.

            Trịnh Cường