Khuyến học qua những mô hình học tập tiêu biểu

Khuyến học nhằm khuyến tài và xây dựng xã hội học tập - đó vừa là ý nghĩa, vừa là mục tiêu khi Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 1271/QĐ-TTg (năm 2008) lấy ngày 2-10 hằng năm là Ngày Khuyến học Việt Nam.

Ngày Khuyến học Việt Nam (2-10) hằng năm còn nhằm tôn vinh những gương sáng hiếu học, những cá nhân, tập thể tiêu biểu, tâm huyết với sự nghiệp giáo dục và khuyến học, khuyến tài của quê hương.
Thật tự hào ở vùng đất học Bắc Ninh, truyền thống tốt đẹp ấy theo thời gian vẫn được trao truyền và đổi mới phù hợp. Những năm gần đây, diện mạo tỉnh Bắc Ninh ngày càng khởi sắc theo hướng công nghiệp và đô thị hiện đại, văn minh. Nhưng điều đáng phấn khởi là người người, nhà nhà vẫn chung tay chăm lo làm khuyến học; nói cách khác, khuyến học đang sống trong lòng dân. Bằng chứng là, toàn tỉnh hiện có gần 400 nghìn người là hội viên khuyến học các cấp, chiếm hơn 30% dân số. Nếu tính mỗi gia đình có 1 người là hội viên khuyến học thì toàn tỉnh Bắc Ninh là 1 xã hội học tập.
Trong xã hội mà người người, nhà nhà cùng chăm lo làm khuyến học đã ra đời nhiều mô hình khuyến học tiêu biểu, làm lan toả rồi tác động qua lại, thành những điểm sáng tiêu biểu toàn quốc trong nhiều năm qua.

Học sinh Trường THCS Từ Sơn tại  khai giảng năm học 2020-2021.

Mô hình khuyến học nổi bật nhất ở Bắc Ninh có lẽ là phong trào “Tiếng trống khuyến học ban đêm”. Nhiều ý kiến cho rằng, phong trào này xuất hiện đầu tiên tại Yên Phong, khởi nguồn từ thôn Trác Bút, thị trấn Chờ. Ý tưởng thành lập tiếng trống khuyến học từ cụ Nguyễn Văn Thúc, nguyên Chủ tịch UBND huyện Yên Phong, bắt đầu từ năm 1984, khi cụ về nghỉ hưu và làm trưởng Ban khuyến học thôn Trác Bút. Sở dĩ cụ Thúc tâm huyết với sự nghiệp khuyến học thôn nhà bởi từ thời phong kiến, Trác Bút đã nổi tiếng chuyện học hành, đỗ đạt, nhưng đến thời điểm cụ nghỉ hưu, vì nhiều nguyên nhân khác nhau mà truyền thống học tập bị mai một, khiến cụ rất trăn trở.
Những lòng tốt, những ý tưởng gặp gỡ đã biến ước mơ, khát vọng của cụ Thúc thành hiện thực. Từ đầu những năm 1990 đến nay, cứ 7 giờ tối, khi hiệu lệnh loa truyền thanh thôn vang lên là con em Trác Bút tự ý thức ngồi vào bàn học. Nguyên văn hiệu lệnh như sau: Bây giờ đã đến giờ học tập của các cháu học sinh, Chi hội Khuyến học thôn Trác Bút yêu cầu các gia đình vặn nhỏ đài, vô tuyến và đôn đốc con em ngồi vào bàn học tập. Tùng… Tùng… Tùng! Từ thôn Trác Bút, tiếng trống khuyến học lan nhanh đến hầu khắp các thôn, khu phố của huyện Yên Phong rồi toả đến nhiều địa phương cả trong và ngoài tỉnh, đến mỗi nơi lại có cách làm sáng tạo phù hợp.

GS-TS Nguyễn Thị Doan, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam trao cờ Đơn vị xuất sắc giai đoạn 2015-2020 cho Hội Khuyến học thành phố Bắc Ninh. (Ảnh: Tháng 9-2020)

Thành phố Bắc Ninh, trung tâm tỉnh lỵ, thu nạp được nhiều nét tinh hoa của các địa phương trong tỉnh về phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài với nhiều mô hình học tập tiêu biểu. Nhà giáo Ưu tú Nguyễn Thu Hà, Phó Chủ tịch Hội Khuyến học thành phố Bắc Ninh rất tâm đắc với nhận định, để sự nghiệp trồng người phát triển toàn diện thì giáo dục là người kéo xe, còn khuyến học là người đẩy xe. Khi cả người kéo xe và đẩy xe cùng ý thức lao động cật lực sẽ tạo ra thành quả lao động cao như mong muốn.
Nhiều năm nay, sự nghiệp giáo dục - khuyến học của thành phố Bắc Ninh luôn là điểm sáng tiêu biểu nhất, do vậy không khó để nhận diện những mô hình học tập tiêu biểu. Cấp thành phố có mô hình “Xây dựng quy ước quản lý học sinh ngoài nhà trường”, “Câu lạc bộ Tiếng Anh”; cấp phường có mô hình “Tiếp sức cùng em đến trường” - phường Tiền An; “Nâng bước học sinh nghèo” - phường Hoà Long; “Dạy Tiếng Anh miễn phí cho trẻ em” - phường Vệ An; “Tiếng trống khuyến học ban đêm” - phường Ninh Xá… Những mô hình học tập tiêu biểu đã góp phần tạo thành những điểm sáng lan toả, đưa thành phố trung tâm tỉnh lỵ trở thành điển hình phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài và xây dựng xã hội học tập của tỉnh Bắc Ninh.

Học sinh Trường THPT Ngô Gia Tự (thị xã Từ Sơn) trong buổi thực hành môn Tin học (Ảnh tháng 11-2020).

Về “bên kia sông Đuống”, vùng đất nông nghiệp trù phú, tuy đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn nhưng không vì thế mà người người, nhà nhà xao nhãng chuyện học hành. Huyện Gia Bình, quê hương Trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh đã sớm thành lập được Quỹ khuyến học, khuyến tài mang tên ông để tôn vinh, khen thưởng những học sinh tiêu biểu xuất sắc, những cá nhân, tập thể điển hình trong công tác thi đua khuyến học, khuyến tài; Hội Khuyến học huyện còn xây dựng được Quy ước “5 không” áp dụng cho các thôn, khu phố toàn huyện. “5 không” là: Không có học sinh bỏ học giữa chừng, không nghiện hút, không vi phạm pháp luật, không đánh nhau, không trộm cắp. Huyện Lương Tài cũng có nhiều mô hình khuyến học tiêu biểu nhằm giúp đỡ những học sinh nghèo, học sinh vượt khó học giỏi có điểm tựa vươn lên trên con đường học vấn, trở thành những công dân hữu ích cho xã hội. Thuận Thành, vùng đất cổ Luy Lâu thì nổi bật với phong trào “Xây dựng gia đình hiếu học và dòng họ khuyến học”. Người có công khơi dậy và làm lan toả mạnh mẽ truyền thống hiếu học của Thuận Thành là Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Tiến Chấn, khi ông làm Chủ tịch Hội Khuyến học huyện…
Tác giả bài viết rất tâm đắc với nhận xét của GS-TS Nguyễn Thị Doan, nguyên Phó Chủ tịch nước, hiện là Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam, khi bà về Bắc Ninh dự hội nghị khuyến học, khuyến tài (tháng 9-2020):
“Bắc Ninh là tỉnh nhỏ nhất nước, nghèo nàn về tài nguyên khoáng sản nhưng đặc biệt giàu có về tài nguyên tri thức, tài nguyên con người, điều này bắt nguồn từ truyền thống khoa bảng nghìn năm của quê hương. Tài nguyên khoáng sản rồi sẽ cạn kiệt, nhưng tài nguyên tri thức, tài nguyên con người thì có thể trao truyền mãi mãi. Đây là niềm tự hào lớn lao của vùng đất học Bắc Ninh - Kinh Bắc, vì thế mọi người càng phải phát huy mạnh mẽ trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH, xây dựng quê hương giàu đẹp văn minh”.