Kịch bản sân khấu thiếu vắng tác giả trẻ

Trong cuốn sách “Từ thầy tuồng đến đạo diễn tuồng” của Đặng Bá Tài có trích nguồn: “Sân khấu truyền thống, tác giả giữ vai trò quan trọng trong nghệ thuật diễn xuất, thậm chí còn là thầy tuồng. Thành tựu kịch bản luôn song hành với thành tựu của nghệ thuật diễn xuất”.

Hội viên Chi hội Sân khấu diễn trích đoạn chèo nhân kỷ niệm Ngày sân khấu Việt Nam năm 2020. 

NSƯT Nguyễn Đức Tú, Chi hội trưởng Chi hội Sân khấu (Hội VHNT tỉnh) cũng bày tỏ băn khoăn, Chi hội sân khấu không có tác giả trẻ viết kịch bản, vẫn chỉ là những tác giả kỳ cựu như: Lê Hồng Hạt, Thượng Luyến, Lê Minh Xuyến, Nguyễn Công Hoan… Những tác giả này có người đã ở tuổi “xưa nay hiếm” sức viết có hạn và thường chỉ viết phục vụ các hoạt động biểu diễn của các cơ quan, ban, ngành, địa phương… Với vốn sống phong phú, chịu khó đi sâu vào thực tế đời sống nên những kịch bản do các tác giả viết đều mang hơi thở cuộc sống, mang tính thời sự, một số kịch bản tham gia hội thi, hội diễn Trung ương đạt giải cao. Tuy nhiên, kịch bản sân khấu hiện nay còn thiếu những vở dài, thu hút được công chúng, bởi vấn đề kinh phí để dàn dựng và biểu diễn. Kinh phí là vấn đề không mới nhưng để tìm được lối thoát vẫn còn là trăn trở của nhiều tác giả.

Thực tế, thời hiện đại ngoài sự phân tán đội ngũ khán giả đến với sân khấu do nhiều loại hình giải trí khác lên ngôi thì nghệ thuật sân khấu cũng chịu nhiều tác động từ cơ chế thị trường. Vì vậy, đội ngũ sáng tác kịch bản sân khấu phải năng động hơn để sáng tác theo đơn đặt hàng nên việc đầu tư cho kịch bản chất lượng chưa được chú trọng, vẫn còn ít tác phẩm hay tạo dư luận và gây tác động mạnh mẽ trong đời sống.
Tác giả kịch bản là người tạo ra phần hồn để đạo diễn và diễn viên làm nên một tác phẩm hoàn chỉnh. Những năm gần đây, tại các hội thi, hội diễn xuất hiện không ít những kịch bản ngắn, hoạt cảnh của các tác giả quen thuộc: Thượng Luyến, Nguyễn Công Hoan, Lê Minh Xuyến… để lại ấn tượng trong lòng công chúng. Các tác giả đã đưa vào kịch bản những vấn đề nhức nhối của cuộc sống hiện đại như: lối sống vô cảm, tệ nạn xã hội, hạnh phúc gia đình… Từ đó đưa ra những cảnh báo về sự đảo lộn các giá trị đạo đức… Bên cạnh đó, cũng có một số vở diễn hướng đến ngợi ca những giá trị nhân văn, những con người trọng tình nghĩa, giàu đức hy sinh…
NSƯT Nguyễn Đức Tú cũng cho biết: Những kịch bản hiện nay, phần lớn khán giả thấy hay, hấp dẫn, song để trở thành vở diễn có những rung động mạnh mẽ mang tính thời đại thì rất khó, bởi một kịch bản dài khi dàn dựng đòi hỏi kinh phí lên đến hàng tỷ đồng, trong khi đó nhu cầu đặt hàng của các đơn vị để tham gia hội thi, hội diễn thì kịch bản dài không thể thực hiện.
Trong thời đại công nghiệp 4.0 dường như văn học nghệ thuật, trong đó có sân khấu, vắng bóng những tác phẩm đỉnh cao cũng đồng nghĩa với vắng bóng khán giả. Đa số các tác giả viết kịch bản sân khấu đều có nhiều năm trong nghề, lăn lộn với cuộc sống và chủ yếu viết kịch bản sân khấu truyền thống tuồng, chèo, Quan họ, kịch nói… thể hiện các mảng nội dung về đề tài hiện đại là chủ yếu, các đề tài về lịch sử, chính trị ít được viết để dàn dựng biểu diễn, cái khó của tác giả là viết ra những gì trăn trở đau đáu hay viết để hợp xu hướng, được dàn dựng?
Nhà viết kịch Lê Minh Xuyến chia sẻ: Thực tế viết những kịch bản dài phải đầu tư rất nhiều thời gian, kinh phí và khi viết xong thường không được dàn dựng nên đa số hiện nay tôi chỉ viết những kịch ngắn, hoạt cảnh phục vụ hội thi, hội diễn của ngành y tế, Hội Nông dân, Hội Phụ nữ… Cái hay ở kịch bản sân khấu chính là những “nút thắt” trong xung đột kịch, khi mâu thuẫn được đẩy lên cao trào, đỉnh điểm, các tác phẩm kịch của tôi là những câu chuyện thực tế xảy ra trong xã hội, những mặt trái, tiêu cực, vấn đề nóng, bức xúc của xã hội cần được giải quyết…
Thời gian qua, Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh thường xuyên tổ chức các trại sáng tác kịch bản sân khấu thu hút hội viên chi hội tham gia; tổ chức các buổi giao lưu, gặp gỡ nhân kỷ niệm ngày lễ, kỷ niệm, gặp mặt đầu xuân… qua đó chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm trong sáng tác… Hàng năm, các tác giả kịch bản sân khấu Bắc Ninh vẫn miệt mài sáng tác hàng chục kịch bản dài, kịch ngắn, hoạt cảnh…
Điều trăn trở hiện nay đối với kịch bản sân khấu còn là kinh phí dàn dựng vở diễn, thiếu đội ngũ sáng tác kế cận, thiếu diễn viên, đạo diễn để sân khấu tiếp tục sống cùng thời đại. Để giải quyết, ngoài sự đam mê, dấn thân hết mình của tác giả kịch bản, đạo diễn, diễn viên… thì rất cần sự quan tâm của các cấp lãnh đạo đến việc đầu tư kinh phí cho sân khấu, phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng tài năng trẻ, quan tâm chế độ đãi ngộ đối với văn nghệ sĩ để động viên, khích lệ kịp thời cho các sáng tác kịch bản hay, nghệ sĩ, diễn viên đạt giải trong các hội thi, hội diễn các cấp.