Kiên quyết không thỏa hiệp để không còn những cái chết oan ức, thương tâm

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 8, ngày 13/11, tại Hội trường Diên Hồng, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng cháy, chữa cháy (PCCC) giai đoạn 2014 - 2018.

Quốc hội thảo luận về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng cháy, chữa cháy . Ảnh VGP

Càng phát hành pano, khẩu hiệu thì cháy xảy ra càng nhiều?

Theo Phạm Trọng Nhân (Bình Dương), “công tác phòng, cháy chữa cháy đang mang trong mình quá nhiều tồn tại, thiếu sót”. Báo cáo kết quả giám sát cho thấy, nhân lực và vật lực phòng, cháy chữa cháy đều không đạt cả về chất lẫn về lượng.

Trong khi đó, cũng qua giám sát cho thấy, số xe chữa cháy sử dụng trên 20 năm, xe chất lượng kém hư hỏng, chiếm hơn 50%. Số trụ nước, bể nước bến nước không chỉ thiếu vài chục mà nhiều địa phương con số lên đến hàng trăm, thậm chí hàng nghìn. Điển hình như Hà Nội thiếu gần 300 bể nước, 400 bến lấy nước, 7.000 trụ nước. Trong số các trụ còn lại có 522 trụ không sử dụng được. Khánh Hòa thiếu 3.559 trụ, Hải Phòng 3.500 trụ.

Trong khi đó nguồn nước tự nhiên ở các ao, hồ, sông ngòi ngày càng cạn kiệt. Bên cạnh việc bị san lấp, xây công trình che chắn lối vào lấy nước thì cũng đang oằn mình gánh hàng tấn rác mỗi ngày. Hệ quả không chỉ nguồn nước bị bức tử gây ngập lụt mà còn tước đi cơ hội được sống trong trường hợp hỏa hoạn xảy ra.

Đại biểu thẳng thắn: Đáng ngại hơn hệ thống thiết bị PCCC không đồng bộ, kém chất lượng dẫn đến không hoạt động mà vụ cháy chung cư Carina là một điển hình. Công tác kiểm tra chung cư được tiến hành 21 lần trong 5 năm, tuy nhiên khi cháy xảy ra thì hệ thống chuông báo cháy không hoạt động. Hệ thống báo khói, đầu phun nước tự động không tác dụng. Đèn hướng dẫn thoát hiểm cũng không, các trụ bơm cũng không sử dụng được. 4 “cái không” sau 21 lần kiểm tra liệu đã đủ để làm đậm thêm bức tranh ám khói về thực trạng công tác kiểm tra PCCC hay chưa, nhưng vẫn không là gì so với trách nhiệm của các cơ quan chức năng, chủ đầu tư và ý thức của ai đó đang tâm vô hiệu hệ thống thoát nạn mà cái giá phải trả là sự ra đi trong oan ức của 13 sinh mệnh.

Cũng từ báo cáo các vụ cháy do hệ thống sự cố thiết bị điện chiếm 57% thì liệu có bình thường? Đâu là sự lơ là, chủ quan người dân? Đâu là sự tắc trách của ngành chức năng liên quan? Có nghịch lý không khi càng tổ chức các buổi kiểm tra, tuyên truyền, huấn luyện, càng phát hành pano, khẩu hiệu thì cháy xảy ra càng nhiều? Trong giai đoạn giám sát gần 150.000 lớp tuyên truyền, huấn luyện được tổ chức, hơn 4 triệu pano, khẩu hiệu được phát hành, 1.500.000 lượt tổ chức kiểm tra và hàng triệu tồn tại, thiếu sót được chỉ ra, những số vụ cháy năm 2017 lại gấp đôi năm 2015 và mới 7 tháng đầu năm 2018 đã vượt quá nửa cùng kỳ?...

Nêu một loạt bất cập, đại biểu Phạm Trọng Nhân tổng kết: “Cháy bất kể nơi đâu, bất cứ lúc nào, cháy trước khi đoàn giám sát đến và ngay khi đoàn vừa rời đi”. Như vậy, công tác tuyên truyền, kiểm tra, huấn luyện có ý nghĩa và mang lại hiệu quả gì? Bao nhiêu nguồn lực xã hội đã bỏ ra, tuy nhiên làm nhiều nhưng đọng lại ít và hệ quả là “những cái giá như” không có hồi kết.

Kiên quyết không thỏa hiệp 

Đại biểu Phạm Trọng Nhân chỉ rõ, chừng nào tình trạng thiếu kiên quyết trong xử lý các hành vi vi phạm, sự mất cảnh giác, lơ là của người dân vẫn còn đó thì dù có tổ chức gấp bao nhiêu lần các lớp tập huấn, kiểm tra cũng khó lòng mong công tác này hiệu quả. Không ai có khả năng cho mình cái quyền chối từ những rủi ro, bất hạnh nhưng người dân lại có một quyền cơ bản được Hiến định đó là tính mạng con người được pháp luật bảo hộ. Tuy nhiên, việc sinh sống trong các công trình có nguy hiểm về cháy, nổ chưa được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy thì liệu đã đảm bảo quyền trên được thực hiện một cách đầy đủ, nghiêm túc chưa.

The đại biểu điều “đáng nói hơn, 59 cơ quan đại diện cho quyền làm chủ của nhân dân tại địa phương lại chưa ban hành nghị quyết theo quy định để đảm bảo việc thực hiện quyền được Hiến định thì biết tìm đâu ra câu trả lời?”

Tuy nhiên, điều mà các đại biểu lưu ý, đó là sau giám sát, những hạn chế, tồn tại sẽ được chấn chỉnh thế nào? Vì theo nhận định của Đoàn giám sát, sau khi cơ quan chức năng kết thúc kiểm tra lại không duy trì nghiêm túc các điều kiện an toàn phòng cháy, chữa cháy, thì tình trạng “ném đá ao bèo” liệu có lặp lại?

Cần hơn một đạo luật, một nghị quyết tối cao, theo đại biểu Phạm Trọng Nhân chính là “cái tâm kiên quyết không thỏa hiệp với các sai phạm và sự tắc trách từ các cơ quan chức năng cũng như tinh thần cảnh giác cao độ, không lơ là của doanh nghiệp và người dân trong ý thức PCCC để không còn tái diễn những thảm kịch, không còn nỗi ám ảnh bởi tiếng còi cứu hỏa và những cái chết oan ức, thương tâm như trong thời gian qua”.

Chỉ được sử dụng công trình khi đã nghiệm thu PCCC

Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (Hưng Yên) cho rằng, việc tổ chức hệ thống hạ tầng phục vụ PCCC trong đô thị rất cần được quan tâm đúng mức. Các quy định pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật về PCCC trong lập quy hoạch đô thị, cũng như thiết kế công trình đã được ban hành khá đầy đủ, tuy nhiên, thực tế hạ tầng kỹ thuật, giao thông phục vụ công tác PCCC còn nhiều bất cập, các quy chuẩn chưa được tuân thủ nghiêm ngặt.

Đại biểu ví dụ, ở TP Hà Nội có nhiều tuyến phố nhỏ, ngõ sâu, xe cứu hỏa không vào được, mật độ dân cư đông đúc, thường xuyên xảy ra ùn tắc vào giờ cao điểm, ảnh hưởng không nhỏ đến công tác chữa cháy, cứu hộ, cứu nạn. Không chỉ vậy, Hà Nội hiện còn thiếu 7.000 trụ nước, 300 bể nước, 400 bến nước lấy nước chữa cháy so với tiêu chuẩn, quy chuẩn, do đó việc rà soát, xây dựng hệ thống hạ tầng đáp ứng tốt yêu cầu PCCC là vấn đề cấp bách hiện nay. 

Từ thực tế này, đại biểu đề nghị: Trong quy hoạch đô thị cần tuân thủ các tiêu chuẩn, quy chuẩn trong PCCC, từ việc bố trí đường giao thông, các họng nước chữa cháy đến bảo đảm lưu lượng nước phục vụ cho công tác chữa cháy. Thiết kế của các công trình cần tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn về PCCC, bất cứ công trình nào cũng chỉ được đưa vào sử dụng sau khi đã được các cơ quan chức năng nghiệm thu hệ thống PCCC.

Hệ thống này cần được kiểm tra định kỳ, kết hợp với tổ chức các buổi phòng cháy, diễn tập chữa cháy để nâng cao khả năng ứng phó với hỏa hoạn của người dân. Đặc biệt các công trình nhà chung cư cao tầng cần thực hiện nghiêm quy định về gian lánh nạn. 

Làm rõ tính chủ động của các cá nhân, đơn vị

Theo đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (Đồng Tháp) thực trạng PCCC được báo cáo kết quả giám sát của Quốc hội đưa ra không mới, nguyên nhân cũng không bất ngờ song đã cho thấy cái nhìn toàn thể đối với thực tế hiện nay.  

Để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, đại biểu cho rằng, việc thể hiện tầm quan trọng của công tác phòng cháy, chữa cháy không chỉ thể hiện ở Nghị quyết, trên văn bản, mà phải cụ thể bằng hành động, cách làm cụ thể.

Công tác PCCC được xác định “phòng là chính”, đặc biệt phải có những giải ngăn ngừa từ các bên liên quan, từ cơ quan chức năng và nhất là người dân… Do đó, trong nghị quyết của Quốc hội phải làm rõ tính chủ động của các cá nhân, đơn vị trong phòng, chống cháy nổ. 

Phải nhìn thẳng vào thực trạng để truy trách nhiệm

Cũng theo đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa, đã đến lúc nhìn thẳng vào thực trạng phòng, chống cháy nổ hiện nay để thấy những lỗ hổng cần phải truy trách nhiệm, làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan.

Theo đại biểu trước tiên là lỗ hổng trong những văn bản hướng dẫn. Qua tham gia một số đoàn giám sát, đại biểu nhận thấy có sự chồng chéo, bấp cật, thiếu thống nhất, sự lạc hậu của các quy định pháp luật, không chỉ quy định pháp luật trực tiếp về phòng, chống cháy nổ mà cả các quy định liên quan ở đối tượng xây dựng, giao thông, điện lực. Đây là nguyên nhân khiến các địa phương lúng túng trong thực hiện.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng “lỗ hổng trong thực hiện cũng khá rõ”. Cơ quan chức năng khẳng định làm tốt công tác tuyên truyền, nhưng người dân khi được hỏi thì bảo không biết. Cơ quan chức năng khẳng định quan tâm thực hiện kiểm tra, giám sát nhưng những sai phạm trong cháy nổ phát hiện và xử lý rất ít.

Thực tế khi sự cố cháy nổ xảy ra mới xem xét nguyên nhân, quy trách nhiệm. Cháy rừng ở một vài địa phương thì các địa phương khác quan tâm đến công tác phòng chống cháy rừng. Cháy quán karaoke ở một địa phương thì ở các địa phương khác rà soát phòng, chống cháy nổ ở đây. Cháy chung cư ở một địa phương thì người dân, cũng như chính quyền ở các địa phương khác mới quan tâm, lo lắng giám sát nhiều hơn.

Theo đại biểu, chuyện đáng buồn là khi quy trách nhiệm thì có tình trạng đổ lỗi, trên đổ lỗi cho dưới là không chấp hành, dưới đổ lỗi cho trên là không hướng dẫn. Người dân cho là chính quyền không quan tâm, chính quyền cho là người dân không chấp hành.

Cho rằng “đây là văn hóa đổ lỗi trong quy trách nhiệm”, đại biểu tỉnh Đồng Tháp cho rằng, chúng ta phải nhìn thẳng vào các tồn tại, bịt ngay lỗ hổng trong công tác xây dựng lập pháp, hướng dẫn triển khai thực hiện, giám sát thực hiện. Hơn hết là hãy dừng đổ lỗi để truy xét trách nhiệm rõ hơn, nhận trách nhiệm nghiêm túc hơn, từ đó tìm giải pháp phù hợp hơn.

Tăng cường quản lý những địa bàn nguy cơ cao

Đại biểu cũng kiến nghị Nghị quyết của Quốc hội về chuyên đề giám sát PCCC cần làm rõ yêu cầu tăng cường giám sát, quản lý đối với một số loại hình, các địa bàn có nguy cơ cháy nổ cao.

Thứ nhất là, hệ thống trường học, nhất là nhóm trẻ mầm non, gửi ở gia đình, vì đây là những đối tượng rất bé, kỹ năng tự phòng chống cháy nổ khó khăn.

Thứ hai là, các công trình văn hóa, di tích, đền chùa cổ có nguy cơ xảy ra hỏa hoạn ở những địa điểm này, cũng như có nhiều vật liệu dễ cháy, cũng như ở các thư viện có chứa nhiều sách. Trên thực tế có nhiều di tích từng bị cháy khiến những di vật có giá trị lịch sử không thể phục hồi.

Thứ ba là, cần quan tâm nhiều hơn đến hệ thống chung cư bởi theo thống kê bước đầu trên cả nước có khoảng 3 nghìn tòa chung cư, tập trung ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh.

Hỏa hoạn nghiêm trọng đều bắt nguồn từ sự bất cẩn

Thảo luận tại hội trường, các đại biểu cơ bản nhất trí với các nhận định, đánh giá và đề xuất, kiến nghị được nêu trong Báo cáo kết quả giám sát của Đoàn giám sát và dành sự quan tâm đặc biệt đối với trách nhiệm để xảy ra tình trạng cháy, nổ thời gian vừa qua. 

Theo đại biểu Cao Thị Xuân (Thanh Hóa), mùa hè năm nay, thời tiết khắc nghiệt, nắng nóng ở nhiều nơi, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung kéo dài và đạt mức kỷ lục. Tuy nhiên, những biểu hiện cực đoan của thời tiết là nguyên nhân khách quan thì thống kê trong số hàng chục vụ cháy rừng, trong đó có những vụ gây hậu quả nghiêm trọng thì dường như tất cả đều bắt nguồn từ sự bất cẩn của con người. 

Nhiều người nông dân với thói quen đốt rẫy, làm nương, họ không cố tình gây ra những đám cháy lớn, nhưng họ không đủ kiến thức về phòng cháy, chữa cháy nên đã vi phạm pháp luật. Hậu quả là chúng ta mất rừng, còn những người nông dân đáng thương gây ra vụ cháy thì phải vào tù. Trong khi chúng ta hoàn toàn có thể phòng, tránh được những hậu quả đáng tiếc nếu công tác thông tin giáo dục, vận động để nâng cao ý thức của người dân, đại biểu nêu quan điểm.

Hàng trăm chung cư, cao ốc ẩn chứa nguy cơ cháy nổ

Nói về nguyên nhân chủ quan, theo đại biểu Cao Thị Xuân cũng không chỉ có vấn đề tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng còn hạn chế, yếu kém mà một vấn đề rất quan trọng là bảo đảm thực thi pháp luật phòng cháy, chữa cháy đang đặt ra nhiều thách thức cần phải chấn chỉnh. 

Báo cáo của Đoàn giám sát đã chỉ rõ, hiện nay chúng ta còn 2.662 công trình nguy hiểm cháy nổ đã đưa vào sử dụng nhưng chưa được thẩm duyệt, thiết kế, hoặc đã được thẩm duyệt nhưng chưa được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy. Tính đến tháng 7/2018, cả nước vẫn tồn tại 110 công trình chung cư, nhà cao tầng đã được đưa vào hoạt động nhưng chưa được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy.

Vậy tại sao có tình trạng này, là do vi phạm của chủ đầu tư hay do tiêu cực trong công tác kiểm tra, xử lý sai phạm trong công tác phòng cháy, chữa cháy? Điều gì sẽ xảy ra nếu hỏa hoạn tại hàng trăm chung cư, cao ốc đang ẩn chứa nguy cơ an toàn cháy nổ? - đại biểu nêu một loạt câu hỏi và đề nghị Chính phủ, Bộ Công an và chính quyền địa phương xử lý nghiêm tình trạng này, đặc biệt với các chung cư, nhà cao tầng khi đã đưa vào sử dụng thì bắt buộc phải đáp ứng các yêu cầu về PCCC theo đúng quy định.

Thiệt hại là rất lớn nhưng có bao nhiêu cán bộ bị kỷ luật, mất chức?

Theo đại biểu, báo cáo giám sát cho thấy hàng nghìn vụ cháy xảy ra, hàng trăm người thiệt mạng, nhiều ha rừng, cơ sở vật chất bị thiêu rụi. Thiệt hại là rất lớn nhưng có bao nhiêu cán bộ bị kỷ luật, mất chức hoặc xử lý liên quan đến trách nhiệm quản lý nhà nước trong PCCC? Đại biểu cho rằng, công tác xử lý trách nhiệm về quản lý nhà nước thời gian qua không tương xứng với những tồn tại, vi phạm, sai phạm trong công tác PCCC.

Theo đại biểu, qua cuộc giám sát này, lỗ hổng pháp luật sẽ được phát hiện và bịt lại, kinh phí còn thiếu sẽ được quan tâm cấp bù nhưng những lỗ hổng về nhận thức, khoảng trống trách nhiệm cần phải được quan tâm và có giải pháp đích đáng để lấp đầy. Trong Nghị quyết của Quốc hội về chuyên đề giám sát lần này, cần có hẳn một điều về tái giám sát, đặc biệt là trong thực thi công vụ trong PCCC.

“Chỉ có giám sát thường xuyên, xử lý nghiêm minh mới khắc phục được những tồn tại như báo cáo đã nêu”, đại biểu nhấn mạnh.