Kinh Bắc - Đề tài vô tận cho sáng tác âm nhạc

Cuối năm Bính Thân, Nhà báo, Nhà lý luận phê bình Vũ Huyến có cuộc gặp với Nhà báo, Nhạc sĩ Nguyễn Trung - Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà báo tỉnh Bắc Ninh, Ủy viên Ban chấp hành Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Bắc Ninh, Chi hội trưởng Chi hội Âm nhạc với chủ đề “Cuộc sống văn hoá Kinh Bắc, quê hương quan họ tác động như thế nào vào đời sống sáng tạo của những người làm văn nghệ?”.

NHÀ BÁO VŨ HUYẾN: Chúc mừng nhạc sĩ vừa có kết quả tốt sau khi dự trại sáng tác VHNT năm 2016 do Hội VHNT tỉnh Bắc Ninh tổ chức!

NHẠC SĨ NGUYỄN TRUNG: Vâng! Tôi có được vài ca khúc mới: “Sống giữa lòng dân” ca ngợi nữ anh hùng liệt sỹ Võ Thị Sáu, “Biển thu” và một bài hát viết về Đất Mũi Cà Mau. Người và biển phương Nam rất sảng khoái và gợi cảm, như vỗ về tôi, và trong ngày bế mạc trại, tôi đã hát lên những giai điệu ấy cũng như những lần có ca khúc mới tại Bắc Ninh. Đất nước mình hôm nay như tiếng vọng lớn thôi thúc giới văn nghệ chúng tôi đam mê, trăn trở để diễn tả cho hết những cái hay, cái đẹp của cuộc sống.

NB VŨ HUYẾN: Anh là đại diện cho ngành âm nhạc có mặt tại trại sáng tác này? Ở đấy mọi người nhìn nhận về Quan họ miền Kinh Bắc như thế nào?

NS NGUYỄN TRUNG: Trại do Hội VHNT tỉnh Bắc Ninh tổ chức, gồm nhiều chuyên ngành. Tôi may mắn hơn những người khác trong chuyên ngành chứ có phải đại diện gì đâu. Về Dân ca quan họ Bắc Ninh thì không chỉ ở “cái nôi” của nó mà từ lâu nay, nhiều nơi đều muốn nghe, muốn biết, vì đó là dòng dân ca khá tiêu biểu cho miền đồng bằng Bắc Bộ. Hẳn anh Huyến còn nhớ lần chúng mình cùng có mặt ở đảo tiền tiêu Bạch Long Vĩ. Hát từ tối đến gần nửa đêm ngay trên bờ biển, cạnh mạn thuyền…

NB VŨ HUYẾN: Hôm đó, tôi nhớ là bộ đội, công an biên phòng, thanh niên xung phong và bà con ngư dân trên đảo đã cùng vỗ tay, hát theo lời hát, tiếng đàn của anh. Họ cũng í ơi, tình tang… rất vui. Với các văn nghệ sỹ và người làm báo, đảo xa, người giữ đảo luôn có tiếng gọi, thúc giục chúng ta sống và sáng tạo. Thật là đáng nhớ!

NS NGUYỄN TRUNG: Tôi sống ở Bắc Ninh đã bốn chục năm rồi. Dù lớn lên ở Quảng Ninh, gốc gác ở Nam Định nhưng tôi rất tự hào khi xưng danh mình là người Kinh Bắc. Đây là nơi tôi đã sống với tư cách một quân nhân, người làm công tác tuyên truyền, sáng tạo ra nhiều tác phẩm báo chí và âm nhạc.

NB VŨ HUYẾN: Và cũng là nơi tác động, tạo điều kiện để anh khai thác các chất liệu cho ra đời những ca khúc mang âm hưởng dân ca. Điều quan trọng là tìm ra được ca từ và giai điệu.

NS NGUYỄN TRUNG: Anh nói đúng! “Ca từ và giai điệu phải là một, hài hoà và gắn kết với nhau”. Bắc Ninh là một trong những tỉnh có truyền thống sáng tác văn học nghệ thuật. Nhiều tác giả lớn tầm quốc gia đã và đang sống ở đây hoặc sáng tác về miền đất ấy. Hiện tại, dù kinh tế còn chưa thật đầy đủ nhưng chính quyền, lãnh đạo tỉnh luôn chú ý đến lĩnh vực này.

Các lớp nhạc sĩ hàng đầu thế hệ đi trước và thực tiễn hoạt động âm nhạc ở Việt Nam cho chúng ta nhận thức sâu sắc là “Muốn sáng tạo phải có cảm hứng. Cảm hứng và cảm xúc bắt nguồn từ tình yêu con người và nơi ta sống, gắn bó. Nó chợt đến, không định trước, nó được vun xới hàng ngày. Nói thế để thấy đất và người Kinh Bắc là đề tài vô tận cho giới âm nhạc chúng tôi tìm kiếm, sáng tạo.

NB VŨ HUYẾN: Việc xây dựng và phát triển đội ngũ hoạt động âm nhạc ở Bắc Ninh như thế nào?

NS NGUYỄN TRUNG: Chi hội âm nhạc chúng tôi có khoảng 40 hội viên hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau: Sáng tác, biểu diễn, giáo dục đào tạo… Đòi hỏi lĩnh vực âm nhạc nào cũng phải đến với đông đảo khán thính giả là không dễ chút nào? Ngay dân ca quan họ cũng thế thôi. Có người chỉ thích nghe các nghệ sỹ chuyên nghiệp hát dân ca quan họ, các bạn trẻ, khách thập phương thì thích đến những nơi đông đúc như lễ hội. Nhưng một số nhà nghiên cứu và khách quốc tế thì chỉ thích tìm đến những làng quan họ cổ như làng Diềm, làng Lim… để nghe và tìm hiểu lối chơi quan họ truyền thống. Cuộc sống thay đổi thì cách trình diễn các bài ca thay đổi cũng là điều dễ hiểu, nhưng thú thực là từ khi Dân ca quan họ Bắc Ninh được thế giới chú ý tới thì chúng tôi thấy như công việc của mình trở nên nặng nề hơn. Bên cạnh tôi - một Chi hội trưởng được tập thể giao trọng trách - luôn có những người anh, người bạn sát cánh góp sức giúp đỡ. Đơn cử như các nhạc sĩ: Ngô Quốc Tính, Trọng Tĩnh, Ngọc Lĩnh, Đức Miêng… các nghệ sỹ như NSND Thuý Hường, NSƯT Hải Xuân, NSƯT Bích Hồng, Kim Oanh, Ánh Tuyết… và nhiều đồng nghiệp khác nữa.

NB VŨ HUYẾN: Là tác giả của rất nhiều ca khúc, trong đó có nhiều bài được phổ biến rộng rãi, được giải thưởng cấp Trung ương, khu vực và tỉnh Bắc Ninh, theo anh điều gì quan trọng nhất?

NS NGUYỄN TRUNG: Là chọn cho mình một lối đi riêng, hợp với sức mình, sở trường của mình. Tôi luôn chú ý lấy chất liệu dân ca để đưa vào các sáng tác âm nhạc. Ví dụ như ca khúc “Tìm trong chiều Hội Lim”, tôi lấy chất liệu từ hai bài quan họ cổ là “Giăng thanh gió mát” và “Trống cơm”. Còn bài “Hội Diềm” có xuất xứ khi tôi được nghe các liền chị làng Diềm ca câu quan họ cổ “Hội Diềm” là bài đối của bài “Hội Ó”. Sáng tác ca khúc mang âm hưởng dân ca quan họ chính là một cách để phát huy và giữ gìn Di sản văn hoá phi vật thể này đấy anh Vũ Huyến ạ !

NB VŨ HUYẾN: Gìn giữ và phát huy Dân ca Việt Nam đâu chỉ là việc riêng của giới văn nghệ? Theo anh, có nên đưa việc tìm hiểu, dạy hát và trình diễn quan họ vào môi trường giáo dục?

NS NGUYỄN TRUNG: Có rồi đấy chứ! Tỉnh Bắc Ninh đã xây dựng và đưa vào sử dụng giáo trình giảng dạy hát quan họ từ bậc học mầm non đến trung học phổ thông. Cá nhân tôi cũng vừa sưu tầm, biên soạn và ký âm được mấy chục bài ca quan họ dành cho lứa tuổi thiếu nhi đấy. Đưa dân ca quan họ vào trường học, các nhạc sĩ và người hoạt động âm nhạc chúng tôi có thêm nhiều việc để làm, dù vất vả.

NB VŨ HUYẾN: Vất vả là cái chắc rồi. Và với giới sáng tác, lúc nào cũng như mang nợ cuộc đời.

NS NGUYỄN TRUNG: Tự mình coi như mang nợ chứ có ai bắt đâu? Tôi vẫn đang có ý định sáng tác ca khúc để cho tất cả lễ hội vùng Kinh Bắc đều có “Hội ca”. Tôi đã có bài hát về Hội Lim, Hội Diềm, Hội Dâu,,, miền Kinh Bắc còn nhiều lễ hội lắm. Tôi mang nợ là vì thế!

NB VŨ HUYẾN: Thưa con người bận rộn, người của công việc! Theo anh, với anh hiện tại, anh quan tâm nhất điều gì?

NS NGUYỄN TRUNG: Giữ lửa trong lòng. Nếu anh không là người hát lên những giai điệu ngợi ca cuộc đời thì chẳng ai cùng hát theo anh đâu. Giới âm nhạc chúng tôi tuy không phụ thuộc nhiều vào trang thiết bị kỹ thuật như giới nhiếp ảnh các anh, nhưng cũng như các lĩnh vực nghệ thuật khác, cũng phải lặn lội, lọ mọ đi tìm cảm xúc, phát hiện cái hay, cái mới, cái đẹp trong đời để diễn đạt vào tác phẩm sao cho không bị lặp lại, mòn xáo.

NB VŨ HUYẾN: Có nghĩa là anh và các đồng nghiệp văn nghệ sỹ miền Kinh Bắc vẫn tiếp tục phải đi nhiều, tiếp xúc với nhân dân, cái tai phải vểnh lên để lắng nghe tiếng nói của nhân dân với những khát vọng, tiếng cười của trẻ thơ, sự hân hoan giữa người và người?

NS NGUYỄN TRUNG: Và cả tiếng sóng của biển đảo xa xôi, tiếng thì thầm của núi rừng biên cương, tiếng ồn ào của tàu xe, tiếng ru của bà, lời ca của mẹ, tiếng rơi của lá thu, tiếng mưa của mùa xuân nữa… Phải không nhà lý luận phê bình Vũ Huyến?

NB VŨ HUYẾN: Xin cảm ơn Nhạc sĩ Nguyễn Trung! Hãy cùng đón chào năm mới Đinh Dậu!