Kỷ niệm không quên về ca khúc “Hò kéo pháo”

Mỗi khi tháng 5 trở lại, lòng tôi lại dâng lên cảm xúc bồi hồi, khi nhớ tới những kỷ niệm về bài hát “Hò kéo pháo” của nhạc sĩ Hoàng Vân. Hôm nay, nhân kỷ niệm 64 năm ngày chiến thắng Điện Biên Phủ, cũng là dịp 100 ngày nhạc sĩ Hoàng Vân qua đời (4/2/2018), tôi xin ghi lại cảm xúc của mình qua những kỷ niệm khó quên đó, thay một nén tâm nhang tưởng nhớ tới người nhạc sĩ tài hoa, cống hiến trọn đời cho cách mạng.

Nhân dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7-5-2004), 29 năm ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng (30-4-2004), Công ty Thủy nông Bắc Đuống có nhờ tôi dàn dựng một chương trình văn nghệ chào mừng những sự kiện trọng đại này. Quả thực là tôi thấy hơi lo vì mình chỉ có chút năng khiếu về văn nghệ, tuy cũng đã từng viết kịch bản và làm đạo diễn cho một số cơ quan, đơn vị tham gia hội diễn, nhưng đây là một chương trình có tầm vóc và ý nghĩa rất đặc biệt. Vừa phải mang chức năng kỷ niệm, vừa phải mang lời ca, điệu múa khắc họa sinh động những khó khăn, gian khổ nhưng cũng rất hào hùng, lạc quan của quân và dân ta trong hai cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, giành thắng lợi cuối cùng.

Chiến thắng 30 tháng 4 lịch sử mới chỉ diễn ra cách thời điểm đó chưa đầy 30 năm, lại là người lính được trực tiếp cầm súng chiến đấu trong những ngày đánh Mỹ, nên những ca khúc về đề tài này tôi thuộc rất nhiều, việc chọn lựa tiết mục cho một chương trình biểu diễn không khó lắm. Thế nhưng, để dàn dựng những tiết mục mang chủ đề về chiến thắng Điện Biên Phủ với tôi quả là một vấn đề. Bởi ngày Điện Biên giải phóng tôi mới chỉ là một cậu bé còn ẵm ngửa. Những gì hiểu biết về Điện Biên tôi chỉ được đọc trong sách, hoặc qua phim ảnh. Hình tượng anh “Bộ đội Cụ Hồ” chân đi dép lốp, mặc áo trấn thủ… lấy thân mình lấp lỗ châu mai, làm giá súng, lấy thân chèn pháo… tôi cũng chỉ được học từ những ngày cấp I. Những bài hát về Điện Biên tôi cũng thuộc rất ít, chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nhưng rồi, để quyết tâm có những tiết mục ca nhạc nói về chiến thắng Điện Biên Phủ, tôi đã “lục” lại tất cả các bài hát mình đã thuộc, rồi sưu tầm qua băng, đĩa ca nhạc… Cuối cùng, tôi cũng đã có một số bài như “Đường lên Tây Bắc”; “Tình ca Tây Bắc”; “Giải phóng Điện Biên”; “Hò kéo pháo”… để đưa vào dàn dựng.

Với tôi, bài hát về Điện Biên nào cũng thấy hay, cũng thấy dạt dào cảm xúc, nhưng ấn tượng nhất vẫn là ca khúc “Hò kéo pháo”, sáng tác của nhạc sỹ Hoàng Vân. “Hò kéo pháo” không chỉ có giai điệu trầm hùng, mang âm hưởng của dân ca miền biển khỏe khoắn, lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống. Ca khúc vừa dễ hát, dễ thuộc mà lời ca cũng rất mượt mà uyển chuyển: “Hò dô ta nào, kéo pháo ta vượt qua đèo! Hò dô ta nào, kéo pháo ta vượt qua núi!” Giai điệu bài hát lúc cao vút như gió ngàn Tây Bắc, lúc trầm lắng như nước chảy vực sâu, lúc lại đanh thép như lời thề của người chiến sỹ chiến thắng kẻ thù: “…Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi, vực sâu thăm thẳm, vực nào sâu bằng chí căm thù…” Và cuối cùng là giai điệu và ca từ của bài hát quện lại, dồn dập, khoan thai mô tả nỗi vui mừng khôn siết khi pháo ta đã được kéo vào trận địa: “Tới đích rồi, đồng chí pháo binh ơi, vinh quang thay sức người lao động. Hò dô ta pháo ta vượt đèo…”

“Hò kéo pháo” là một bức tranh đậm nét khắc họa hình ảnh người chiến sỹ Điện Biên khi kéo pháo vào trận địa, góp phần quan trọng làm nên chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Bài hát đã được quảng bá rộng rãi trên sóng phát thanh và truyền hình cả nước và đã có rất nhiều người thuộc và hát bài hát này, bởi thế, tôi luôn tâm niệm phải dàn dựng sao cho hiệu quả nhất. Vũ điệu minh họa phải vừa sinh động, nhịp nhàng, khỏe khoắn và đẹp mắt, lại vừa phải khớp với giai điệu và nội dung của ca từ. Thế là, tôi đã phải huy động toàn bộ “vốn liếng” của mình để chắt lọc, sáng tạo những gì tinh túy nhất cho bài hát.

Công ty thủy nông Bắc Đuống lúc ấy có rất nhiều diễn viên nghiệp dư năng khiếu và nhiệt tình, nên tiếp thu rất nhanh. Tôi với họ vừa dàn dựng, vừa bổ sung các điệu múa minh họa cho bài hát ngày càng hoàn thiện. Theo yêu cầu của tôi, lãnh đạo công ty cũng sẵn sàng bỏ tiền mua sắm trang phục theo đúng như bộ đội Điện Biên thời đánh Pháp như mũ lưới, quần áo bộ đội, trong đó có cả những chiếc áo trấn thủ, đặc trưng của người lính lúc bấy giờ. Sau hàng tháng khổ luyện, chương trình ca nhạc chọn lọc chào mừng lễ kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, 29 năm ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng đã được biểu diễn thành công. Riêng tiết mục “Hò kéo pháo” đã được nhận giải cao tại liên hoan văn nghệ do thị xã Từ Sơn và Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bắc Ninh tổ chức.

Kể từ ngày chúng tôi dàn dựng bài hát “Hò kéo pháo” đến nay đã vừa đúng 14 năm. Trong những ngày này, khi đồng bào cả nước đang tưng bừng tổ chức lễ kỷ niệm 64 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, thì với tôi, kỷ niệm về ca khúc “Hò kéo pháo” lại như những thước phim quay chậm lần lượt hiện về. Và chắc chắn, tình cảm của tôi dành cho bài hát, tấm lòng mến yêu, trân trọng tôi dành cho nhạc sĩ Hoàng Vân sẽ chẳng bao giờ phai nhạt!