Luật Tình trạng khẩn cấp: Phân cấp, phân quyền để ứng phó kịp thời với các tình huống

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, chiều 27-5 Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Tình trạng khẩn cấp (TTKC).

Dự thảo Luật được bố trí thành 6 chương, với 42 điều, trong đó: Chương II, gồm 4 điều (từ Điều 9 đến Điều 12) quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban bố, công bố, gia hạn, bãi bỏ tình trạng khẩn cấp; nội dung của Nghị quyết ban bố, Lệnh công bố tình trạng khẩn cấp; chấm dứt hiệu lực của các văn bản pháp luật về tổ chức thi hành Nghị quyết ban bố, Lệnh công bố tình trạng khẩn cấp.

Chương III, gồm 12 điều (từ Điều 13 đến Điều 24), quy định về các biện pháp được áp dụng trong tình trạng khẩn cấp khi có thảm họa lớn về thiên tai, ô nhiễm môi trường, sự cố bức xạ và hạt nhân, dịch bệnh, trong tình trạng khẩn cấp về an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội, về quốc phòng; các biện pháp khắc phục hậu quả; huy động nguồn lực, cứu trợ, hỗ trợ; chế độ, chính sách đôi với tổ chức, cá nhân tham gia ứng phó, khắc phục tình trạng khẩn cấp.

Chương IV, gồm 8 điều (từ Điều 25 đến Điều 32), quy định về tổ chức thi hành Nghị quyết ban bố, Lệnh công bố tình trạng khẩn cấp; trách nhiệm thi hành các biện pháp trong tình trạng khẩn cấp; điều động lực lượng vũ trang đến địa bàn ban bố tình trạng khẩn cấp; trang bị và sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ; biện pháp xử lý người bị tạm giữ; lực lượng thi hành trong tình trạng khẩn cấp; áp dụng pháp luật về điều kiện bất khả kháng.

Cũng theo dự thảo Luật, lực lượng thi hành trong tình trạng khẩn cấp gồm: Lực lượng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân; Dân quân tự vệ, lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở; Viện kiểm sát nhân dân, toà án nhân dân, cơ quan thi hành án; Đội công tác tuyên truyền đặc biệt, Đội tuần tra đặc biệt thuộc các lực lượng Quân đội, Công an, Dân quân tự vệ. Bên cạnh đó, Luật cũng quy định về trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, bộ, ngành Trung ương, chính quyền địa phương và của các cơ quan, tổ chức và cá nhân. Luật Tình trạng khẩn cấp có hiệu lực thi hành từ ngày 1-12-2026.

Báo cáo Thẩm tra dự án Luật, Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại nhất trí về sự cần thiết ban hành Luật với những căn cứ chính trị, pháp lý, thực tiễn như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Việc ban hành Luật Tình trạng khẩn cấp, nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về TTKC trong phòng, chống, khắc phục thảm họa, sự cố, biện pháp xử lý các tình huống cấp bách, khẩn cấp về quân sự, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; sẵn sàng ứng phó hiệu quả với các thách thức an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống.

Cơ quan chủ trì thẩm tra cơ bản nhất trí quy định về các chính sách và biện pháp hỗ trợ trong TTKC. Về lực lượng thi hành trong tình trạng khẩn cấp, về nguyên tắc, việc xây dựng, tổ chức lực lượng là trách nhiệm của Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương. Tuy nhiên, qua nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, khảo sát thực tiễn và rà soát với các Luật có liên quan (Luật Phòng thủ dân sự), một số ý kiến đề nghị Luật cần xác định nguyên tắc để tổ chức lực lượng theo hướng có lực lượng chuyên trách, lực lượng kiêm nhiệm và lực lượng rộng rãi thi hành trong TTKC; quy định về lực lượng chuyên trách hoặc kiêm nhiệm tương ứng với từng loại TTKC. Bổ sung quy định về đào tạo, huấn luyện, diễn tập và chế độ, chính sách thường xuyên cho các đối tượng để bảo đảm sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ khi có tình huống xảy ra.