Mênh mang ao làng

Cái ao làng tôi rộng chừng hai mẫu, nép mình cạnh tán cây đa cổ thụ bên đình, mặt nước dưới ao chùng chình gợn sóng. Ao như chiếc gương của làng cho lũy tre mênh mang chải tóc. Lũ trẻ chúng tôi gắn bó tuổi thơ bên lòng ao nhỏ. Quên sao được những ngày tháng luôn hát khúc yêu đời, cùng bạn bè ngụp lặn mò con tôm, con cá. Mặt ao rộn tiếng cười vang. Từ ngày bà tôi còn bé cho tới khi mẹ tôi lớn lên, mẹ sinh ra tôi mà chiếc ao vẫn bốn mùa trong veo, trong vắt.

Tôi cùng lũ bạn nối khố mải chơi, bắt con chuồn chuồn cho nó cắn rốn tập bơi mà phải đánh đổi bao buổi trưa trốn nhà không ngủ. Tôi lấy đà từ bệ đá ở bờ ao, bật nhảy lên cao cuộn mình tung bọt nước. Nắng chẳng còn gắt gỏng trên đầu tôi, tiếng cười reo vui của lũ bạn khúc kha khúc khích. Cả bọn thích chí thi nhau bơi từ bờ bên này sang bên kia; nơi có cây ổi nhà ông Trường mà tăm tia vài quả còn xanh để dành ăn chấm muối. Trong thoáng chốc tôi chỉ thấy dòng nước mát tan ra, chiếc ao êm đềm nuôi ký ức tuổi thơ tôi lớn lên chất đầy bao kỷ niệm.
Chiều về, chiếc ao lặng sóng, thỉnh thoảng nổi tăm vài con cá cựa vây bật mình tanh tách. Ông Lương bắc chiếc cần tre, ngồi thong dong dưới ánh nắng lưng lửng chiều câu cá. Các chị gánh cỏ trên đồng đi về, khua nước rửa chân. Cá thấy động không cắn câu mà ông Lương vẫn ngồi im như bức tượng. Ông đi kháng chiến trở về, vết thương trong đầu những ngày trở trời đau nhức. Ông chẳng còn nhớ chiến tranh là gì, ký ức của ông giờ đây, trở về một đứa trẻ hiền lành ngày nào ngụp lặn dưới ao mà tắm bơi, câu cá. Ông ngồi khe khẽ bên ao, trong chiếc giỏ trống không chẳng có con cá nào. Tối trời, ông xách giỏ, vác cần câu ra về như mặt ao lặng lẽ, sóng nước chẳng gợn tăm.

Mẹ tôi kể, sau năm 1975, cả dân làng thi đua làm phong trào thủy lợi. Ao làng được cơi nới rộng thêm ra. Người ta đào chiếc cống lớn thông với mương nước trên đồng, nếu gặp thời tiết khô hạn, ao cạn dần đi bởi nước chảy ra mương. Ngày mưa ngập úng, cống sẽ lại được khơi. Ao làng mênh mang chứa chan đong đầy nước. Ao làm cái nắng không gắt, ao làm cái lạnh thêm se và biết bao những buổi tối mùa hè, đom đóm lập lòe thi nhau mở hội. Chúng tôi bắt đom đóm nhốt vào chiếc lọ thủy tinh, mong chúng làm đèn sáng đi qua lũy tre đầy giăng đầy bóng tối.
Những đứa trẻ chúng tôi gắn bó với ao làng, bởi nơi đó nước trong, nơi đó hội tụ rất đông người trong làng nói cười rộn rã. Ao giữ nước cho làng, ao ôm dòng nước mát. Tình người chốn quê, như mặt ao đong đầy. Ngày hội làng, người ta chèo thuyền trên ao để hát, khúc tâm tình trao gửi yêu thương. Chẳng phải nhỏ là ao, lớn hơn ao là hồ, và dài rộng hơn nữa là dòng sông? Và, có phải những dòng sông mênh mông, từ xa xưa đều bắt đầu từ mạch nguồn ao nhỏ?
Thời gian trôi xa, ao dần cạn nước. Vầng trăng lên cao loay hoay tìm chỗ để soi bóng xuống lòng ao cho tỏ. Có phải thế không mà vầng trăng mênh mông? Bao năm xa quê, tôi lớn lên, ao làng tôi bé lại. Người ta lấy đất lấp một phần ao để làm nhà, chiếc ao thêm nhỏ nằm gọn gàng trong ký ức xa trôi. Ơi, tuổi thơ ơi! Bao kỷ niệm đong đầy! Những đứa trẻ chúng tôi từ ao làng mà lớn lên đi lập nghiệp bao phương trời xa lắc. Nhưng trong tim ai cũng dành một góc yêu thương gợi nhắc, hồn cốt quê hương thân thuộc, từ chiếc ao làng ăm ắp mát trong.