Nếp nhà trong thời đại số

Với người Việt Nam, “nếp nhà” là cách gọi mộc mạc nhưng thấm đẫm chiều sâu văn hóa. Nếp nhà tạo nên phong cách sống của từng gia đình. Đó là tổng hòa các giá trị đạo lý, gia phong, lối sống, nền nếp được cha ông gìn giữ và truyền lại qua nhiều thế hệ. Nếp nhà được khơi nguồn từ những điều giản dị, như lời ăn tiếng nói giữa cha mẹ với con cái, cách ứng xử của con cháu với ông bà, thái độ hiếu kính, tình nghĩa vợ chồng, sự sẻ chia trong hoạn nạn, lòng bao dung khi lỗi lầm... Không ngẫu nhiên mà cha ông ta có câu “gia hòa vạn sự hanh”. Một gia đình giữ gìn được nếp sống văn hóa, nhân ái sẽ là mảnh đất lành nuôi dưỡng những con người tử tế, sống yêu thương, trách nhiệm với bản thân và cộng đồng.
Chính từ cách ứng xử, lối sống, nền nếp gia phong mà từng gia đình có thể tạo nên sức mạnh nội sinh, góp phần xây dựng bản sắc văn hóa của cả cộng đồng, dân tộc. Ngày nay, xã hội phát triển với nhịp sống nhanh, nhiều người trẻ rời quê lên thành phố làm việc hoặc lập nghiệp ở nơi xa. Mô hình gia đình đa thế hệ sống chung nhà không còn phổ biến như trước. Những gia đình trẻ thường sống độc lập để thuận tiện cho công việc và sinh hoạt. Gia đình đơn thân, gia đình nhỏ cũng ngày càng nhiều hơn. Song dù cho hình thức thay đổi như thế nào thì tình cảm gia đình vẫn là điểm tựa vững chắc. 
Miền quê Bắc Ninh - Kinh Bắc, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống quý báu. Trong đó, việc gìn giữ nếp nhà, gia phong ở mỗi gia đình, dòng họ đã trở thành nét đẹp đáng trân trọng. Nơi đây không hiếm những dòng họ ba bốn đời làm nghề dạy học, giữ đạo làm thầy. Nhiều gia đình đời nối đời giữ nghề truyền thống như nghề mộc, nghề làm tranh, làm gốm... Rồi những gia đình gắn bó, giữ gìn các loại hình nghệ thuật dân tộc như: Dân ca Quan họ, tuồng, chèo, múa rối nước... Từ những mô hình “Quan họ nhà nòi”, “Quan họ tại gia” mà nếp sống, lề lối ứng xử, cốt cách của người Quan họ được cộng hưởng, kết tinh và trao truyền bền vững qua các thế hệ... Gia đình luôn là biểu tượng của sự gắn bó, yêu thương và sẻ chia. Đó không chỉ là nơi tiếp nối truyền thống, phong tục tập quán, mà còn là nguồn sức mạnh tinh thần để mỗi thành viên vững bước trong cuộc sống. Những lời dạy bảo, kinh nghiệm sống, tình cảm ấm áp từ ông bà, cha mẹ là hành trang vô giá giúp thế hệ trẻ trưởng thành toàn diện, biết trân trọng nguồn cội, trở thành những công dân tốt.
Xã hội hiện đại mang đến nhiều thay đổi tích cực về đời sống vật chất, cơ hội học tập, tiếp cận công nghệ, nhưng cũng mang đến những thách thức, nguy cơ xói mòn giá trị truyền thống, nhất là ở những gia đình trẻ. Thói quen sum họp, ăn cơm chung, dành thời gian cho nhau ở một bộ phận gia đình đang dần trở nên xa xỉ. Vì thế, những bài học ứng xử, nếp sống, đạo lý cũng dần quên lãng...
Giữ gìn nếp nhà không có nghĩa là bảo thủ hay níu kéo những khuôn phép lạc hậu, định kiến. Ngược lại, đó là quá trình chọn lọc, gìn giữ những giá trị cốt lõi như lòng nhân ái, hiếu nghĩa, trách nhiệm, và truyền lại bằng phương thức phù hợp với thời đại. Một gia đình hiện đại vừa có thể kết hợp giữa truyền thống vừa sáng tạo giá trị mới. Bữa cơm gia đình không cần quá cầu kỳ, bày biện nhiều món ăn nhưng không thể thiếu lời trò chuyện, hỏi han, tâm sự. Không gian sống có thể nhỏ nhưng cần có sự hiện diện của yêu thương và chia sẻ...
Trong hành trình dựng xây và phát triển của mỗi con người, không có nơi nào thiêng liêng, ấm áp và sâu nặng bằng gia đình. Gia đình không chỉ là tổ ấm, là điểm tựa tinh thần, mà còn là nôi nuôi dưỡng nhân cách, khởi nguồn của mọi giá trị văn hóa và truyền thống dân tộc.