Ngăn chặn khai thác cát sỏi lòng sông ở Quế Võ-Cần sự vào cuộc của cộng đồng

Theo Quyết định số 41 ngày 14-4-2006 của Chủ tịch UBND tỉnh “Về việc ban hành danh mục khu vực cấm tuyệt đối, khu vực thăm dò khai thác, khu vực bến bãi tập kết cát sỏi lòng sông trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh” huyện Quế Võ có 3 vị trí được phép thăm dò khai thác cát là khu vực bãi nổi thuộc địa bàn các xã: Đào Viên, Ngọc Xá, Đức Long trên sông Đuống.

Tuy nhiên, trong nhiều năm trở lại đây hoạt động khai thác cát trái phép lại diễn ra khá phổ biến, đặc biệt trên tuyến sông Cầu, đòi hỏi các cơ quan chức năng phải có sự vào cuộc kiên quyết mới xử lý triệt để.

Ngoại trừ thời điểm nước lũ trên sông Cầu lên cao, dọc theo tuyến sông Cầu từ địa phận xã Đại Xuân, Việt Thống, Nhân Hoà đến Bằng An, Quế Tân... không khó để tìm được các tầu khai thác cát suốt 24/24 giờ. Tuy nhiên, tình trạng khai thác diễn ra nhức nhối nhất tại địa bàn xã Việt Thống, lúc cao điểm có tới 8-10 tầu đua nhau “rút ruột” dòng sông. Cùng với tình trạng gia tăng các trường hợp vi phạm Luật Đê điều, việc khai thác cát, sỏi trái phép, quá mức là nguyên nhân chính dẫn đến sự sạt lở của hệ thống kè chắn sóng, đồng thời gây nên sự bức xúc cho chính quyền cũng như người dân nơi đây và thực tế đã từng xảy ra các vụ người dân ném gạch lên tầu, đánh chìm tầu khai thác cát hoặc xô xát với chủ tầu cũng như nhân công khai thác trên tầu. Thực hiện Quyết định của UBND tỉnh về việc ban hành quy định quản lý, khai thác đất đá đồi núi, khai thác cát, sỏi lòng sông và sử dụng đất làm bến bãi tạm thời để tập kết cát, sỏi và quy chế 01 phối hợp quản lý hoạt động khai thác cát sỏi lòng sông Cầu và sản xuất gạch ngói thủ công tại các khu vực giáp ranh 2 tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang từ cuối năm 2006 UBND huyện Quế Võ đã thành lập tổ liên ngành kiểm tra, xử lý các hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép. Tổ hoạt động trên nguyên tắc bán chuyên trách, tập hợp khi có báo cáo từ các địa phương, được trang bị canô, xăng dầu và hỗ trợ kinh phí sinh hoạt... Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nỗ lực trong việc kiên quyết xử lý các trường hợp khai thác trái phép nhưng từ khi thành lập đến nay, tổ liên ngành mới chỉ tiến hành kiểm tra, phát hiện, xử lý tịch thu hoặc phạt tiền 12 trường hợp tầu thuyền khai thác cát trái phép, trong đó 11 trường hợp trên sông Cầu thuộc địa bàn xã Đại Xuân, Việt Thống, Nhân Hoà, còn lại 1 trường hợp trên sông Đuống thuộc địa phận xã Hán Quảng. Lý giải nguyên nhân tình trạng trên, theo ông Nguyễn Văn Thông, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện thì do kinh phí bảo đảm cho hoạt động của Tổ liên ngành hạn hẹp (chỉ đủ mua xăng dầu cho canô); Sự phối kết hợp giữa chính quyền các địa phương giáp ranh cũng như giữa 2 tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang chưa thực sự chặt chẽ nên dù có phát hiện được hoạt động khai thác cát trái phép cũng rất khó khăn trong việc bắt giữ. Các tầu khai thác cát thường có sự cảnh báo từ xa, khi lực lượng ngăn chặn tiến hành bắt giữ chủ tầu chỉ cần đưa tầu sang phía bên kia dòng sông là Tổ liên ngành đã không có đủ thẩm quyền để xử lý. Hơn nữa, một số tầu khai thác cát trái phép còn có hành động chống đối quyết liệt khi bị bắt giữ, đơn cử như tháng 3 năm 2008, sau khi phát hiện tầu của Nguyễn Văn Thiết ở Quang Biểu, Việt Yên (Bắc Giang) khai thác cát trái phép trên sông Cầu thuộc địa phận xã Việt Thống, tổ liên ngành cùng Công an các xã Việt Thống, Nhân Hoà tiến hành bắt giữ, nhưng khi lực lượng chức năng lên tầu liền bị chủ tầu dùng kiếm, mã tấu chống trả buộc phải nhảy xuống sông. Từ đó đến nay, hoạt động của tổ liên ngành chủ yếu chuyển sang tuần tra nhằm ngăn chặn từ xa tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép.

Mùa mưa bão năm 2009 vẫn đang diễn biến phức tạp nên ngoài sự chuẩn bị chu đáo nhân lực, vật tư, phương tiện bảo đảm ứng phó kịp thời với các tình huống xấu, Quế Võ cần xử lý kiên quyết tình trạng vi phạm Luật Đê điều trong đó đáng quan tâm hơn cả là vấn nạn khai thác cát, sỏi lòng sông trái phép. Để ngăn chặn triệt để tình trạng trên, không thể chỉ với lực lượng liên ngành hoạt động bán chuyên trách mà cần sự vào cuộc của tất cả các cấp, các ngành, chính quyền các địa phương.           

Bài, ảnh: Nguyễn Tuấn