Nghề mới nông thôn và định hướng phát triển

Bắc Ninh, vùng đất trăm nghề, có đến hơn 60 làng nghề truyền thống. Bám dọc dòng sông Đuống, sông Cầu, Ngũ Huyện Khê… là những vùng quê sầm uất, phong nhiêu hữu tình mà nổi tiếng như làng tranh Đông Hồ, gốm Phù Lãng, sắt thép Đa Hội, giấy Phong Khê, đúc đồng làng Bưởi, làng Vó…

Bao đời nay, người nông dân vừa thuần hậu chắt chiu cho những mùa bội thu, vẫn khéo léo, sáng tạo làm ra những sản phẩm thủ công tinh xảo. Đất nước đổi mới đang trên đà phát triển, những sản phẩm làng nghề Bắc Ninh lại góp phần quan trọng  chuyển dich vu seo cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động nông thôn nâng cao đời sống người dân và xây dựng làng quê giàu đẹp.

Chúng tôi đến làng tranh Đông Hồ (Thuận Thành) một chiều cuối năm. Không còn cảnh thuyền, xe tấp nập đợi lấy hàng bán Tết như vài chục năm về trước nhưng nhịp sống làng tranh vẫn hối hả. Nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế, người đang lưu giữ hàng trăm bản khắc tranh cổ trầm ngâm: “Bây giờ còn ít người tâm huyết với nghề làm tranh. Mới đây, ngành Công Thương đã mở một lớp dạy nghề tại địa phương giúp chúng tôi có thêm điều kiện phát triển dòng tranh dân gian nổi tiếng này”. Cùng với việc gìn giữ các nghề truyền thống, trong những năm qua, Bắc Ninh liên tục thực hiện các chính sách khuyến khích, hướng dẫn, hỗ trợ và tạo điều kiện để các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư phát triển Công nghiệp-TTCN nông thôn. Nhiều nghề mới được nhân cấy theo chương trình khuyến công như ở xã Hoài Thượng (Thuận Thành) tận dụng nguyên liệu là thân bèo tây, bẹ ngô, đay…làm ra nhiều sản phẩm thủ công như thảm trải sàn, đệm ghế, đĩa đựng hoa quả, thùng đựng rác. Tại xã An Bình, Tân Chi làm hàng nứa ghép sơn dầu xuất khẩu dần tạo được uy tín với các công ty bao tiêu sản phẩm. Một đặc điểm của Bắc Ninh là làng nghề trong làng lúa, mỗi gia đình là một tổ hợp tác, người thợ vẫn canh tác nông nghiệp và làm nghề truyền thống như gốm Phù Lãng, gỗ Đồng Kỵ, sắt Đa Hội, giấy Dương ổ, mây tre đan Xuân Lai…Nhiều nơi đang có xu hướng trở thành làng nghề du lịch, giới thiệu, mua bán sản phẩm, nhận đào tạo nghề. Dịp cuối năm này, bà Nguyễn Thị Thinh, Chủ nhiệm HTX mây tre đan xuất khẩu Toàn Phong (Gia Bình) hết sức bận rộn bởi nhiều đơn hàng đang phải gấp rút hoàn thiện, trong khi bà lại phải đảm nhiệm truyền nghề cho một lớp của Hội Phụ nữ thôn Đại Lai (Đại Lai-Gia Bình). Những sản phẩm mây, tre đan của HTX chủ yếu được xuất khẩu sang thị trường Đài Loan nên yêu cầu về chất lượng, mẫu mã khá cao đòi hỏi người thợ ngoài sự chăm chỉ phải có trình độ nhất định để tạo ra sản phẩm đẹp, chất lượng.

Công tác phát triển công nghiệp nông thôn ở Bắc Ninh đang dần đi vào chiều sâu, góp phần tăng giá trị xuất khẩu của tỉnh, quan trọng hơn là đã, đang  tạo điều kiện phát triển nghề ở các vùng nông thôn không có nghề sản xuất, dịch vụ phi nông nghiệp. Để chuyển dịch nhanh cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động khu vực nông thôn theo hướng tăng dần tỷ trọng công nghiệp thì khuyến công giữ vai trò hết sức quan trọng. Ngành Công Thương đang tích cực mở rộng việc đào tạo, nhân cấy nghề mới vào vùng thuần nông, ưu tiên những vùng giành nhiều diện tích đất cho việc phát triển khu, cụm công nghiệp, đô thị. Củng cố, khôi phục các làng nghề, xây dựng và phát triển các làng nghề mới, tiến tới xoá bỏ xã trắng không có nghề sản xuất. Hỗ trợ đổi mới trang thiết bị, nâng cao hiệu quả, giảm chi phí trung gian, xây dựng thương hiệu sản phẩm. Nâng cao năng lực quản lý về sản xuất, tài chính, marketing… cho các HTX, cơ sở sản xuất và các doanh nghiệp vừa, nhỏ trên địa bàn. Bằng nguồn khuyến công quốc gia và địa phương, thời gian qua, ngành đã phối hợp với các huyện, thành phố, các xã đào tạo hàng nghìn lao động với các nghề đan mây tre, thêu tranh nghệ thuật, nứa ghép sơn dầu xuất khẩu, dệt, may công nghiệp…Sau khoá học, 70% học viên được tuyển vào làm việc tại các công ty, doanh nghiệp, số còn lại làm việc tại gia đình theo các đơn đặt hàng theo từng loại sản phẩm. Mức thu nhập bình quân của người lao động đạt từ 700.000 đến 1000.000 đồng/người/tháng, góp phần cải thiện đời sống người dân khu vực nông thôn. Đồng thời, ngành cùng với Cục Doanh nghiệp vừa và nhỏ (Bộ Kế hoạch-Đầu tư) đưa các chuyên gia trong quản lý, nghiên cứu khoa học truyền đạt kiến thức tổ chức, khởi sự doanh nghiệp cho 16 lớp bồi dưỡng ở 8/8 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh. Đặc biệt, còn tham gia nhiều hội chợ triển lãm hàng công nghiệp-TTCN nông thôn  tầm khu vực nhằm giới thiệu, quảng bá sản phẩm làng nghề truyền thống. Qua đó thu hút, tổ chức được các cuộc hội thảo khoa học về khôi phục làng nghề, ngành nghề và phát triển nghề mới ở từng vùng phù hợp với nhu cầu thị trường hiện nay.

Tạo thêm nghề mới, khôi phục nghề truyền thống giải quyết việc làm cho lao động khu vực nông thôn đang được Đảng, Nhà nước và các địa phương hết sức quan tâm. Vì vậy, ngày 16-9-2008, tỉnh Bắc Ninh đã ra Quyết định số 133/2008/QĐ-UBND phê duyệt chương trình khuyến công giai đoạn 2009-2012. Đây là cơ sở để các cấp, ngành triển khai các chương trình hỗ trợ khởi sự doanh nghiệp; đào tạo nhân cấy nghề mới, phát triển làng nghề mới; chuyển giao công nghệ và tiến bộ KHKT tiên tiến sản xuất, quản lý chất lượng sản phẩm và bảo vệ môi trường; hỗ trợ cung cấp thông tin, giới thiệu sản phẩm thông qua triển lãm hội chợ. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân trực tiếp đầu tư sản xuất công nghiệp-TTCN và làng nghề trên địa bàn tỉnh bao gồm doanh nghiệp nhỏ và vừa, thành lập hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, Luật HTX. Hộ kinh doanh cá thể thành lập đăng ký theo quy định đều được thụ hưởng chương trình khuyến công này. Ưu tiên các ngành công nghiệp chế biến nông, lâm hải sản, thực phẩm. Sản xuất sản phẩm sử dụng nguyên liệu tại chỗ, sử dụng nhiều lao động như khai thác, sản xuất vật liệu xây dựng, đồ gỗ, dệt may, da giầy, hàng thủ công mỹ nghệ như chạm khắc đá, chạm khắc gỗ, thêu ren, thêu tranh, sơn mài, khảm trai, đan mây tre, gốm sứ…Trước mắt có chiến lược nhân cấy nghề mới đồng đều các địa phương, gắn với giữ nghề, tổ chức đầu ra, tạo nguồn nguyên liệu. Đào tạo đội ngũ hạt nhân truyền nghề là các thợ giỏi, nghệ nhân, ứng dụng công nghệ tin học vào sáng tạo mẫu mã sản phẩm kết hợp giữa yếu tố văn hoá truyền thống và cách tân hiện đại phù hợp người tiêu dùng và thị trường xuất khẩu. Với chiến lược phát huy nội lực và nội sinh hoá ngoại lực, Bắc Ninh sẽ hoàn thành mục tiêu nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo đến năm 2010 là 40%, năm 2015 trên 50%; tới năm 2010 có thêm từ 8-10 làng nghề mới và đến năm 2015 trên địa bàn tỉnh sẽ có từ 91-98 làng nghề để cơ cấu lao động chuyển dịch theo hướng tích cực hơn.

Các làng nghề mới và truyền thống đang đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển nông thôn mới, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH nông nghiệp-nông thôn. Đồng thời cũng là nơi bảo tồn, phát huy truyền thống văn hoá dân tộc là những tinh hoa nghệ thuật vật thể và phi vật thể. Việc phát triển, nhân cấy nghề mới, bảo tồn nghề truyền thống đã và đang tạo ra hình thái mới trong sắp xếp lao động khu vực nông thôn. Đây cũng là yếu tố quan trọng thực hiện chủ trương “ly nông không ly hương”, tận dụng được cơ sở vật chất sẵn có tại mỗi vùng, địa phương.

Bài, ảnh: Vũ Thắng