Nghề thu mua, tái chế phế liệu ở Mẫn Xá

Ai cũng thấy rác thải, phế liệu là những thứ bỏ đi, nhưng ít ai biết rằng từ nhiều năm nay người dân thôn Mẫn Xá đã lấy đó làm kế sinh nhai, giúp kinh tế ngày càng phát triển. Thôn Mẫn Xá có 513 hộ gia đình thì có tới 2/3 số hộ tham gia làm nghề dưới nhiều hình thức như: thu mua, tái chế… với loại sản phẩm chính là nhôm.

Xưa kia, người Mẫn Xá có nghề chính là đúc xoong nồi, mâm, chảo nhôm… Người dân trong làng với đa số là đàn ông đi khắp nơi bằng xe đạp cùng với đồ nghề. Đến mỗi vùng đều nhờ vả ở một gia đình có địa thế thuận lợi về đường đi, rồi hạ khuôn, hạ cát, nồi nấu và tất cả đồ nghề lại “đóng đô” luôn ở đó mấy ngày tùy theo lượng khách đổ xoong nồi. Khách là những người dân có xoong nồi, chậu… hỏng, đến nhờ thợ đúc thành sản phẩm và trả tiền công. Thường thợ đúc nhôm luôn mang theo nhôm để có thể bù thêm vào đúc thành những sản phẩm hoàn chỉnh cho khách hàng. Cuộc sống vất vả, quanh năm sống trên đất người, không làm giàu được. Nhiều người đã bỏ nghề, trở về với ruộng đồng, chỉ lúc nông nhàn mới đi làm thêm. Đến những năm cuối thập kỷ 80, khi đồ inox phát triển mạnh, nghề đúc xoong nồi thuê mai một dần.

Người Mẫn Xá chuyển đi thu mua nhôm phế liệu về cô, đúc phôi bán cho các ông chủ kinh doanh nhôm trong nước. Chẳng bao lâu, một vài ông chủ biết tiếng, tìm về Mẫn Xá mua phôi nhôm. Từ đó, một cơ hội làm giàu mới được người dân Mẫn Xá chớp lấy. Họ cắt cử người đi thu mua nhôm phế liệu, vỏ lon về nấu. Sau này, làng có đội ngũ những người đi thu mua chuyên nghiệp. Những xưởng đúc được dựng lên, công nhân làm thuê ngày càng đông, sản phẩm làm ra ngày càng nhiều và lãi lớn. Người bỏ vốn đầu tư nhiều thì thu nhập cao, người làm nông nghiệp hoặc ngành nghề khác thì tranh thủ thời gian nông nhàn để làm thêm. Người dân Mẫn Xá cần cù, chịu khó không những duy trì được nghề ông cha để lại mà còn phát triển nó một cách hiệu quả để thoát nghèo, làm giàu. Cơ sở sản xuất đưa gia đình ông Hà Đình Ngọc là một trong những hộ sản xuất xoong, nồi truyền thống lớn của làng, tuy theo phương pháp thủ công do cha ông truyền lại, nhưng đem lại hiệu quả kinh tế cao, bình quân thu nhập được 200-300 triệu đồng/năm. Nghề thu mua, tái chế phế liệu ở Mẫn Xá đã làm thay đổi bộ mặt nông thôn nơi đây. Nhà cao tầng, nhà kiên cố mọc lên ngày càng nhiều, thu nhập bình quân đầu người đạt 2-3 triệu/người/tháng, số hộ nghèo hầu như không còn.

Vì là nghề truyền thống của địa phương nên các hộ làm nghề cho đến nay vẫn nằm xen kẽ trong các khu dân cư. Đây cũng chính là nguyên nhân khiến môi trường của địa phương bị ảnh hưởng. Tới đâu cũng nồng nặc mùi quặng, mùi của phế liệu từ các nơi đổ về. Mái ngói nhà nước cũng phủ đầy bụi đen. Sáng sáng, những lò đúc nhôm thi nhau nhả khói mịt mù, tạo thành một lớp sương mù dày đặc bao trùm khắp làng. Môi trường bị ô nhiễm nặng, hầu hết những người làm nghề đều biết cả. Song, vì miếng cơm manh áo, cả chủ lẫn thợ đều tặc lưỡi “sống chết có số” rồi vẫn lao vào công việc ngày này qua ngày khác. Tiếng ồn, khói, bụi sẽ càng nhiều, khiến những hộ dân sống xung quanh nhất là những hộ không làm nghề bị ảnh hưởng.

Để nghề truyền thống của thôn phát triển hiệu quả, bền vững, đem lại lợi ích kinh tế lâu dài cho người dân, ngoài việc các hộ làm nghề phải nâng cao ý thức tự giác bảo vệ môi trường, thì các cơ quan chức năng cũng cần có những biện pháp đồng bộ, cụ thể như quy hoạch làng nghề, xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường.

Bài, ảnh: Trương Hằng