Ngôi nhà hạnh phúc

“Nhà của Pao” như một bức tranh thủy mặc đằm giữa núi non, mây trời trong thung lũng Sủng Là mộc mạc, yên bình. Đó là một ngôi nhà trình tường cổ kính cao hai tầng theo hình chữ U mang những nét kiến trúc của người Mông ở vùng cao nguyên đá với tường được đắp bằng đất khiến cho ngôi nhà mát mẻ vào mùa hè nhưng lại rất ấm áp vào mùa đông.

Gian giữa là gian chính, được dùng để làm phòng khách và nơi thờ cúng nên cốt nhà cao hơn hẳn với dãy 2 bên, có khung cột đá chống đỡ mái hiên. Trên sàn gác có ban công bằng gỗ chìa ra, được dùng làm nơi cất trữ ngô, đậu, lúa, gạo... Ở giữa là khoảng sân trời được kè bằng những hòn đá tảng vô cùng chắc chắn. Cổng vào nhà được dựng bằng gỗ rộng mở, bên cạnh trồng một số cây mận, mơ và đào, những loài hoa đặc trưng của vùng cao nguyên đá. Xung quanh là dãy hàng rào được dựng lên từ đá tai mèo. Hàng rào đá này là hình ảnh đặc trưng ở các ngôi nhà vùng cao. Chỉ cần xếp chồng khéo léo các hòn đá lên, không cần dùng sản phẩm kết dính nào mà nó vẫn bền vững với thời gian. Sắc màu mộc mạc, xưa cũ là điểm dễ nhận ra ở ngôi nhà gần 100 năm tuổi này. Những lớp ngói âm dương đã phủ đầy rêu, những bức tường đất còn những dấu vết loang lổ của thời gian, hàng rào đá bao quanh dường như còn nguyên vẹn. Kiến trúc của ngôi nhà nhìn thì thực giản đơn nhưng kỳ thực đó là kết tinh của bản sắc văn hóa, sức lao động bền bỉ, là tình cảm, tình yêu với núi rừng của người Mông, được bảo tồn và gìn giữ trong từng nếp nhà. Nghe kể, người chủ sở hữu ngôi nhà này là ông Mua Súa Páo, người từng giữ chức Trung đội trưởng Đội quân của vua Mèo thời trước Cách mạng tháng Tám 1945. Cũng được coi là tầng lớp trung lưu, nên ngôi nhà khi ấy của ông là ngôi nhà đẹp nhất làng. Hiện giờ, con cháu của ông vẫn đang sống ở đây, tiếp tục tu sửa, gìn giữ và bảo tồn vẹn nguyên kiến trúc và nét đẹp của công trình. Hôm tôi ghé thăm, gia đình đang tổ chức đám giỗ. Bà con, họ hàng đến rất đông. Nghe bảo là chủ nhà đã mổ những chục con lợn mán làm cỗ ăn mấy ngày liền. Cả làng đến tham dự ngồi đầy phía ngoài sân trước. Đó là ngôi nhà hạnh phúc vì ở ngôi nhà này “tứ đại đồng đường” vẫn sống chan hòa, vẫn còn giữ được nếp nhà quý giá, tình cảm gia đình gắn bó, thương yêu, hàng xóm láng giềng “tối lửa tắt đèn có nhau”...
Tiếng nói, tiếng rót rượu, tiếng hỏi han của những người dân bản vẫn vọng ra từ sân. Bên mâm các chị má hồng ửng bên chén rượu ngô trong vắt thoảng hương núi, chạm tay mời du khách khiến tôi bâng khuâng, thương nhớ. Các chị đi ăn giỗ nhưng ăn mặc rất đẹp, sặc sỡ. Một chị kéo tay tôi ngồi xuống nếm thử với món vị mèn mén ngô, chiêu cùng nước canh. Nhìn sang mâm bên kia, những người đàn ông Mông khề khà bên chén rượu, bên bát thắng cố nghi ngút khói. Thể nào cũng có người say, rồi chị vợ lại phải dìu về nhà thôi.
Nhìn những người phụ nữ Mông đang xăng xái chạy đi chạy lại, khiến tôi bất giác nhớ đến một truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Bích Thúy tôi đã từng đọc, Tiếng đàn môi sau bờ rào đá. Truyện ngắn này chính là nguyên mẫu được chuyển thể thành kịch bản và dựng phim Chuyện của Pao đã khiến cho nhiều người biết thêm về vùng cao nguyên đá nở hoa. Tiếng đàn môi sau bờ rào đá là nỗi buồn sâu thẳm của người mẹ già tên Mao trong suốt 20 năm đi làm dâu mà không có khả năng sinh nở. Khi ông Chúng, chồng bà đưa về nhà một cô gái trẻ người Kinh làm vợ hai, nỗi buồn tủi, cô đơn trong những đêm dài mất ngủ khiến đôi mắt mẹ Mao thâm quầng. Từ một thiếu nữ đẹp người, đẹp nết, giỏi se lanh, thêu thùa ngày xưa, mẹ Mao ngày càng héo hon với “hai bàn tay khô như hai cành mua cong queo, đầy vết chai dầy như miếng cháy trong chảo cám”. Vì không sinh được con nên mẹ Mao luôn nghĩ mình chỉ là “cục đá kê chân cột nhà chồng”. Bà đã dành cả tuổi xuân của mình, cuộc đời mình cho chồng, cho những đứa con không phải mình sinh ra nhưng coi chúng như ruột thịt. Tiếng đàn môi sau bờ rào đá là sự ám ảnh của nhà văn về thân phận của những người phụ nữ Mông cam chịu và kiên cường. Tôi nhớ nhất đoạn cuối trong tác phẩm, tiếng đàn môi dìu dặt trong đêm sương đã khiến mẹ Mao lần trở về với tiếng gọi của mối tình ngày xưa tuyệt vọng. Đó là tiếng của lòng yêu tưởng đã tắt nay lại hồi sinh...
Chẳng biết từ lúc nào, sương từ trên đỉnh núi tràn xuống phủ kín thung lũng Sủng Là. Ngôi nhà nhỏ dường như đang ngủ vùi trong sương khói khiến tôi nao lòng. Trong cái bảng lảng, mơ hồ của khói sương, chỉ còn nghe thấy tiếng gió vọng vào như lời hồi âm vừa xao xuyến, vừa rạo rực. Nó giống như tiếng khèn của người Mông đang gọi bạn tình da diết, gọi mùa xuân trên những bản làng miền núi. Một lần được đến nơi đây, được ghé thăm ngôi nhà hạnh phúc, thưởng thức tiếng đàn môi, tiếng khèn gọi bạn tình, được sống, được nghĩ và được sẻ chia cùng với người Mông muôn đời ẩn mình phía sau những dãy núi ngập trong làn sương trắng giống như một cuộc hạnh ngộ đáng quý trong cuộc đời.