Nhận thức và ứng xử phù hợp trong việc xử lý di tích

Chiều 29-12, tại chùa Phật Tích, Sở Văn hoá-Thể thao và Du lịch thông báo kết qủa khai quật khảo cổ học di tích tháp – chùa Phật Tích; đánh giá giá trị và đề xuất phương án bảo tồn di tích nền móng tháp trước khi tiến hành các bước tiếp theo. Chương trình có sự tham gia của đại diện Cục Di sản Văn hoá, Viện Khảo cổ học, Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Viện Nghiên cứu tôn giáo cùng nhiều nhà nghiên cứu và những người quan tâm đến công tác bảo tồn di tích.

Sự hiện diện dấu tích Lý trên nền chùa Phật tích hiện nay cho thấy đó là một kiểu bình đồ rất riêng của Phật Tích. Dấu tích nền móng tháp tại chùa có quy mô lớn nhất trong hệ thống tháp Phật thời Lý hiện biết. Tháp được xây dựng vào triều vua Lý Thánh Tông, khoảng những năm 1057 – 1065. Tổng thể di tích tháp-chùa phô bày nhiều nét chung của nghệ thuật triều Lý, đỉnh cao của sự tinh mỹ, chặt chẽ, cân đối và hoành tráng trong lịch sử nghệ thuật dân tộc. Bên cạnh đó còn có rất nhiều nét riêng được bảo tồn như tượng Phật, các chân tảng điêu khắc nhạc công, mười tượng linh thú, giếng rồng. Những phù điêu bằng đá trang trí trên thân tháp được tìm thấy bao gồm các tượng Garuda, Kinari, các lá đề chạm rồng hoặc tượng rồng chân có 5 móng… đều là những tuyệt tác điêu khắc hiếm có. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa biết tường thân tháp đổ về phía nào và khả năng còn có thể tìm thấy ở dưới lòng đất hay không? quy mô, mặt bằng kiến trúc chùa Phật Tích thời Lý?

Móng nền tháp chùa Phật Tích là một trong những di tích quý hiếm còn lại trong tổng thể di tích thời Lý. Phát hiện này sẽ góp nhiều tư liệu quan trọng cho việc nghiên cứu kiến trúc, nghệ thuật Việt Nam thời Lý, hướng tới đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội (1010-2010) do Lý Thái Tổ có công sáng lập. Nhiều ý kiến của các nhà khảo cổ học tựu trung ủng hộ phương án xây dựng chùa mới kết hợp bảo tồn nguyên trạng toàn bộ di tích nền tháp kết hợp với việc trưng bày nguyên trạng hiện vật khai quật với mục đích tạo nên những xúc động lịch sử, giáo dục truyền thống cho các thế hệ tương lai, đồng thời đáp ứng nguyện vọng của nhân dân về tâm linh, tín ngưỡng. Song theo Giáo sư Phan Huy Lê, Hội Khoa học lịch sử Việt Nam thì đưa ra một giải pháp tình thế nào trong thời điểm này cũng cần thận trọng. Chúng ta không thể cứng nhắc và tuỳ tiện trong việc ứng xử với di tích. Vấn đề nhận thức và xử lý di sản, nhất là khi ta mới chỉ biết một bộ phận dễ dẫn đến những quyết định không thoả đáng. Giáo sư đề nghị nên tiếp tục mở rộng nghiên cứu toàn diện, trên cơ sở đó sẽ sớm đưa ra quy hoạch tháp-chùa Phật Tích…

Ngọc Duyệt