Nhìn lại một số hoạt động văn hóa, lễ hội đầu xuân

Lễ hội chùa Phật Tích thu hút đông đảo du khách trảy hội.

Nằm trong vùng đất giàu truyền thống với các tầng văn hóa đậm đặc đã sinh ra tâm tính của người Bắc Ninh tao nhã, trọng tình, đề cao văn hóa. Với người dân Bắc Ninh, lễ hội là một sinh hoạt văn hóa bình thường trong đời sống xã hội và tâm linh. Họ tổ chức lễ hội để kế thừa và bảo tồn những giá trị thiêng liêng trong văn hóa cổ truyền của dân tộc và tham gia lễ hội bằng một tâm thức cầu nguyện an lành với trách nhiệm bảo vệ di tích và gìn giữ những nghi lễ trang nghiêm, bài bản của ông cha. Hơn nữa, đã là lễ hội truyền thống nên cộng đồng dân cư luôn mong muốn giữ cái gốc gác, cái hồn cốt, nét tinh túy được vun đắp qua nhiều thế hệ.

Trong khi đó các cơ quan quản lý Nhà nước từ Trung ương đến địa phương đều sát sao chỉ đạo cả trước, trong và sau lễ hội bằng nhiều hình thức, văn bản có, họp bàn, hội ý cũng có với quyết tâm gìn giữ nét đẹp truyền thống, hạn chế tối đa tồn tại. Vậy thì tại sao, hết năm này đến năm khác, vấn đề nhức nhối tại các lễ hội vùng Kinh Bắc vẫn cứ tiếp diễn, tràn lan trên các phương tiện truyền thông rồi gây ra biết bao cuộc bàn luận, tranh cãi nóng bỏng khắp diễn đàn từ thật đến ảo.

Nhiều nghi thức truyền thống được gìn giữ trong lễ hội Kinh Dương Vương (Thuận Thành).

Thu hút sự quan tâm nhiều nhất của dư luận xã hội có lẽ là lễ hội làng Ném Thượng (phường Khắc Niệm, thành phố Bắc Ninh) với nghi lễ chém lợn tế thánh. Nhìn nhận một cách khách quan thì nghi thức chém lợn tế Thánh cần có sự điều chỉnh để phù hợp với xã hội văn minh hiện đại. Ý thức được điều đó nên trong hai năm 2013 và 2014, tỉnh Bắc Ninh đã rất nỗ lực vận động, thuyết phục nhân dân chuyển nghi thức chém lợn thành giết mổ lợn làm cỗ ngọc tế Thánh tại một khu vực riêng. Nhưng để dẫn đến việc người dân khôi phục lại nghi thức cũ trong mùa lễ hội năm nay có phần lỗi của truyền thông khi cứ rùm beng khơi lại một vấn đề đã quá cũ... 

Đối với hoạt động tín ngưỡng và lễ hội đền Bà Chúa Kho, tình trạng rải rắc tiền lẻ, đốt vàng mã đã giảm hẳn; công tác vệ sinh môi trường được bảo đảm, hàng quán cũng được quy hoạch hợp lý hơn. Nhưng hiện tượng khấn thuê, chèo kéo khách vẫn chưa được giải quyết triệt để.

Còn ở hội Lim năm nay cũng diễn ra như mọi năm, nhân dân không tổ chức lễ rước chung mà mỗi làng thực hiện theo nghi thức riêng nên phần lễ có phần mờ nhạt so với phần hội. Vẫn các hoạt động hát Quan họ trên đồi Lim, trong gia đình nghệ nhân, trên thuyền rồng… cùng các trò chơi dân gian vốn rất quen thuộc như: Bịt mắt bắt dê, đấu vật, thi đập niêu, đu tiên, chọi gà, tổ tôm điếm, cờ người, cờ tướng… Nhưng do lượng du khách đến đông trong một khoảng thời gian ngắn nên công tác thu gom rác thải, vệ sinh môi trường chưa kịp thời.

Liền anh, liền chị Quan họ trong ngày xuân.

Ngoài các lễ hội truyền thống, mùa xuân năm nay Bắc Ninh còn diễn ra một số hoạt động văn hóa, thể thao tiêu biểu khác như Hội Xuân, hội chọi trâu hay chương trình nghệ thuật “Về miền Quan họ”… Mặc dù đã là lần thứ 5 tổ chức song chương trình nghệ thuật “Về miền Quan họ 2015” vẫn có một sức hút đặc biệt đối với nhân dân và du khách yêu mến văn hóa Quan họ. Công tác tổ chức và chuẩn bị các điều kiện liên quan được tỉnh chỉ đạo các ngành phối hợp chặt chẽ nên chương trình đã diễn ra thành công, để lại nhiều cảm xúc, ấn tượng đẹp đối với du khách. Tuy nhiên, khu vực dành cho phóng viên báo chí tác nghiệp thì chưa năm nào được  BTC quan tâm, bố trí nên đã gây lộn xộn và khó khăn cho việc đưa tin. 

Hội chọi trâu Bắc Ninh 2015 lần đầu tổ chức trên quê hương Quan họ nhưng chỉ trong 2 ngày (2 và 3-3), đã thu hút hơn 3 vạn khán giả trực tiếp tới xem và cổ vũ. Bước đầu có thể nhận định, Hội chọi trâu Bắc Ninh dần sẽ trở thành một điểm nhấn mới, có sức hút với du khách gần, xa trong các mùa lễ hội sau này của Bắc Ninh-Kinh Bắc. Tuy nhiên, để Hội chọi trâu thực sự là ngày hội đúng nghĩa trong những năm tiếp theo, thiết nghĩ Ban tổ chức cần hạn chế việc “thương mại hóa” lễ hội; vấn đề bảo đảm an ninh, trật tự trước, trong và sau lễ hội cũng cần được Ban tổ chức rút kinh nghiệm, tránh tình trạng “vỡ sân” như trong trận chung kết, gây nguy hiểm cho chính mình và người khác. Ngoài ra, việc bày bán công khai “thịt trâu chọi” ngay lối ra vào cổng sân vận động gây cản trở giao thông lại ảnh hưởng tới hình ảnh, tinh thần “thượng võ” của lễ hội…

Theo đánh giá sơ bộ của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch: Trong tháng Giêng, những lễ hội thu hút đông du khách trảy hội trên địa bàn tỉnh đã lần lượt diễn ra như: Hội Đồng Kỵ, lễ hội khán hoa Mẫu đơn chùa Phật Tích, hội Lim, lễ hội lăng và đền thờ Kinh Dương Vương, hoạt động tín ngưỡng và lễ hội đền Bà Chúa kho… Hầu hết các lễ hội đều tuân thủ nghiêm văn bản chỉ đạo của Trung ương và của tỉnh; các hoạt động lễ hội từng bước đi vào nền nếp với nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, tạo không khí vui tươi, phấn khởi trong các tầng lớp nhân dân, các nghi lễ tín ngưỡng, tôn giáo phù hợp với bản sắc văn hóa, góp phần giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử dân tộc và tinh thần yêu quê hương, đất nước; không gian lễ hội được quy hoạch bài bản; công tác vệ sinh môi trường được bảo đảm, khu vực trông giữ xe được bố trí thuận tiện cho khách hành hương; việc phân luồng giao thông được quan tâm và thực hiện tốt, không còn tình trạng ùn tắc đặc biệt là ở hội Lim, đền Bà Chúa Kho và lễ hội Kinh Dương Vương.

Tuy nhiên, những tồn tại như tình trạng quá tải du khách, giá dich vu seo vụ “chặt chém”, lộn xộn, vệ sinh môi trường chưa triệt để  ở một vài lễ hội cũng vẫn là vấn đề tồn tại từ lâu. Muốn thay đổi nhất định phải thay đổi từ ý thức, tư duy của cộng đồng dân cư, du khách thập phương và cả trong công tác quản lý của các ngành chức năng.