Những con thuyền của làng Cháy

Khi không còn bóng dáng một con thuyền nào trên mảnh đất này, là lúc ký ức về nó cứ ngày càng hiển hiện, ngày càng day dứt.

Không còn nói đến, không truyền lại để hậu thế biết về những “Con Thuyền Huyền Thoại” của làng Cháy là có lỗi với tiền nhân.
Gọi những chiếc thuyền nan ấy là những “con thuyền huyền thoại” bởi chúng có hình dáng và độ bền đặc trưng nhất vùng Đồng bằng Bắc bộ; được làm bằng chính thứ tre của làng Cháy, do chính người làng Cháy làm ra. Hàng trăm năm, trước khi có xe kéo (xe trâu, xe bò), xe thồ và sau này là xe công nông, xe ô tô... thì Thuyền là phương tiện vận tải duy nhất và có vai trò đặc biệt quan trọng của nền sản xuất lúa nước tại đây.
.....
Đã từng đi nhiều nơi, từng được ngắm, sử dụng nhiều loại thuyền, thúng, mủng... làm từ những vật liệu khác nhau nhưng thân thuộc nhất, vẫn là con thuyền nan của quê mình.
Khi ngắm con thuyền, người ta dễ liên tưởng đến sự chau chuốt lão luyện trong nghệ thuật tạo hình. Lúc yên ả, con thuyền lướt như vầng trăng khuyết đang trôi. Thuyền nằm yên trên bờ, nhìn nghiêng, đẹp như một làn môi. Hết vụ, con thuyền được cất dựng, dù ở góc sân, góc vườn nào cũng đẹp, như một cánh diều lớn; như một cách trang trí không thể thiếu của mỗi nhà.
Về độ bền thì khỏi nói. Khi chuyển lúa từ ruộng ra, thuyền phải vượt qua đủ các địa hình như ruộng cạn, bờ lớn, bờ nhỏ. Thân thuyền phải đủ độ cứng để không bị oằn, bị gãy hoặc vỡ, cả khung và nan thuyền phải rất cứng và chắc chắn.
Những buổi tối sáng trăng, được nhảy nhót trên lưng những “chú rùa thuyền” thì thật tuyệt với lũ trẻ con của xóm.
Nan thuyền không chỉ được chọn từ những cây tre đực lành lặn, tròn đều, đủ cành, đủ ngọn, đủ độ già mà còn được vót hết sức công phu. Khác với thuyền vùng sông, vùng biển, thuyền ở làng Cháy được đan bằng thứ nan “tròn”-nghĩa là phẳng mặt cật, dày tròn mặt lòng. Các cụ bảo thịt nan phải dày, vừa rất cứng, vừa đủ dẻo.
Khi nan đã được đan thành mê, để tạo hình thuyền, người ta phải đào đất tạo khuôn rồi dùng ngay lượng đất đã đào ấy để nén. Sau rồi mới đến khâu cạp thuyền.
Khung thuyền được kết cấu bởi cạp thuyền và thang thuyền. Cạp thuyền được lọc lấy toàn cật từ phần óng đẹp và dẻo nhất của một cây tre. Riêng thang thuyền thường được lấy ở đoạn gốc, tuỳ cây tre to, nhỏ mà dùng nguyên đoạn hay bổ nửa. Người ta có thể ngồi hoặc đứng lên thang thuyền mà vẫn vững như đứng trên nền đá.
Khác với các vùng sông, biển, họ có những “lò” riêng, những thợ lành nghề chuyên sản xuất thuyền. Còn ở làng Cháy, xóm nào, ngõ nào, thậm chí nhà nào có đàn ông đều có thể tự đan được thuyền. Giỏi và độc đáo là thế.
Tre làng Cháy-Người làng Cháy-Thuyền làng Cháy hoà quyện nhau như máu thịt và đã thành huyền thoại trong quá khứ...