Những ngày giáp hạt

Hàng nghìn năm người làm ruộng sống theo chu kỳ của cây lúa, nhất là ở những vùng quê như quê tôi chỉ biết có hai vụ lúa.

Tháng ba ngày tám là câu thành ngữ chỉ những ngày giáp hạt. Công việc ngoài đồng trở nên nhàn rỗi thì nông dân quay sang tìm một việc gì đó để làm. Đàn ông đi làm thợ, đàn bà thì chạy chợ quanh vùng. Bu tôi cứ đến những ngày này làm quang gánh đi bộ lên các vùng Phú Bình, Phổ Yên, Tân Yên để mua hàng về bán. Một lần đi chợ Nhẫm cho đến giờ vẫn là những ký ức thanh bình khó quên.

Từ làng tôi đi chợ Nhẫm phải đi qua sông. Bến sông gần nhất là bến đò Lát. Ấy là một bến đò nối đôi bờ con sông Cầu ở một khúc sông yên bình nhất, vắng vẻ đến cô liêu. Bên kia, bãi bờ xanh xanh hòa lẫn trong mầu xanh của dãy đồi núi xa mờ. Tinh mắt lắm mới thấy một  lối mòn nhỏ dẫn từ chân con đê xuống bãi sông, nơi một thân cây khẳng khiu vài tán lá thưa thớt là một con đò luôn dập dềnh theo nhịp sóng xô bờ. Dưới gốc cây là túp lều nhỏ lợp bằng tấm bạt đã nhuốm màu thời gian. Gió từ mặt sông thổi vào làm cái mái lều thi thoảng lại rung lên bần bật như sắp bị cuốn đi.

Đò ơi…

U tôi cất tiếng gọi, tiếng gọi đò như lan ra cả một vùng sông nước. Người lái đò kia rồi. Chẳng biết đấy là đàn ông hay đàn bà, chỉ thấy cái dáng lom khom gầy guộc dưới mảnh nón cũ kỹ cùng với con đò đang chậm rãi rời bến sang đón khách.

Bà và cậu đi đâu giữa trưa nắng thế này. Sang chợ Nhẫm ạ - tôi nói như cướp lời. Chợ Nhẫm mai là chính phiên. Mùa này chỉ có dứa, mít rồi nhiều thứ hoa quả là sẵn thôi. Ừ cũng định sang chợ mua mấy thứ hoa quả ấy về bán chợ làng kiếm chút tiền mua vở cho cháu. Sang hôm nay để mai ra chợ sớm rồi về, cũng chẳng phải ra chợ, chiều hay đêm nay có khi là gom đủ hàng thôi.

Cũng như chúng tôi, nhiều người đi chợ Nhẫm cũng về từ chiều hôm trước, chủ yếu là những người mang hàng hóa từ mạn ngược như Thái Nguyên, Lạng Sơn và các huyện miền núi của Hà Bắc bấy giờ về bán. Sản vật của chợ cũng chỉ là những thứ thiết thực cho cuộc sống của người làm ruộng như: trầu vỏ, quả trám, ống cây giang dùng để chẻ lạt, ít mộc nhĩ, nấm hương thì phải mua giấu diếm. Hoa quả miền sơn cước là nhiều nhất. Mới sáng tinh mơ bước chân vào lối đi trong chợ đã thấy ngào ngạt mùi mít chín, mùi tu hú, nhất là những quả dứa vàng ươm gai góc mà thơm lạ lùng.

U tôi mang theo có 2 đồng bạc mà mua được cả gánh mít, dứa, mận và mấy cái ống cây giang. Mặc cả từ chiều hôm trước, sáng sớm trưa rõ mặt người đã ra chợ xếp hàng vào gánh, trả tiền gọi là mở hàng cho chủ hàng lấy may rồi vội vã trở về. Tháng ba ngày giáp hạt tức là lúa chưa chín, trong bồ thóc để ăn cũng hết, thi thoảng u tôi lại cho tôi theo đến những chợ phiên quanh vùng. Đi chợ theo nghĩa nhà nông là đi mua hay đi bán những gì làm ra, chẳng phải buôn bán nhưng nếu không ra chợ thì vừa không có tiền lại vừa mù điếc thông tin. Bởi thế các cụ vẫn nói : Khôn ngoan ra chợ khắc biết.

Hè về, nghe con chim bắt cô trói cột lạc loài cất tiếng hót, chạnh nhớ hè xưa, biết rằng tất cả mọi thứ bây giờ đã khác lại  nhớ những lần theo mẹ đi chợ phiên, nhớ buổi sáng tinh mơ chợ Nhẫm, nhớ mùi thơm của trái chín nồng nàn, nhớ tiếng gọi đò khắc khoải ở bên sông.