Nữ hề chèo miền Kinh Bắc

Nhắc đến hề chèo miền Kinh Bắc, công chúng khán giả sẽ nhớ ngay đến anh em nhà Xuân Hinh hay Quốc Trượng chứ ít người biết rằng, còn có một nữ nghệ sỹ hát chèo mà mỗi khi chị vào vai hề là khiến khán giả phải cười nghiêng ngả… Chị là Đặng Thị Ngọc Doãn - một nghệ sỹ hát chèo không chuyên ở gánh chèo thôn Nga Hoàng (xã Yên Giả, Quế Võ).

Đúng là cái tên Ngọc Doãn không nổi tiếng như nhiều nghệ sỹ cùng thời đang hoạt động ở các môn nghệ thuật khác… Nhưng với những người yêu mến nghệ thuật chèo và đã từng xem vở “Quan âm Thị Kính” trong những ngày hội làng ở Bắc Ninh hẳn sẽ không thể quên Ngọc Doãn - người đã vào vai “anh Nô” khá thành công. Hay những vai Phù thủy trong “Súy vân giả dại”, anh Chuộc trong vở “Làng chèo”, thằng Nhỏ trong “Học sỹ Nguyễn Cao”, Thằng Tò ở “Đứa con oan nghiệt”, vai hề trong vở “Nguyên phi Ỷ Lan” cho đến cả Cu sứt, hề mồi, hề gậy… Mỗi khi Ngọc Doãn sắm vai đều khiến người xem phải “chảy nước mắt” vì cười. Chị tâm sự: “Cho đến tận bây giờ vai anh Nô vẫn là vai diễn để đời của tôi. Có người xem tôi diễn cách đây cả chục năm rồi nhưng giờ gặp vẫn gọi tôi là anh Nô…”

Ngọc Doãn từng đoạt Huy chương Vàng tại nhiều liên hoan, hội diễn sân khấu không chuyên của tỉnh khi vào các vai bà Mẹ trong vở chèo “Tấm lòng son”, “Bông sen đỏ” và chị cũng khá thành công trong những vai chính của các vở chèo cổ. Nhưng, Ngọc Doãn lại tự nhận mình có duyên và tạo ấn tượng sâu sắc đối với người xem nhờ vào các vai hề. Chị kể: “Năm 1978, tôi cắt a-pi-đan và bị mất giọng. Lúc đó buồn lắm vì nghĩ rằng thế là mình sẽ không thể hát chèo được nữa. Nhưng thật may mắn, chính thời gian đó bố tôi đã phát hiện ra tố chất “hề chèo” ở con gái. Và ngay lần đầu tiên diễn thử một vai hề, tôi đã được ông khen. Vậy là từ đó, tôi được bố truyền dạy tỷ mỉ từng vai hề trong hầu hết các vở chèo... Gắn bó gần cả cuộc đời với nghệ thuật chèo, vai nào tôi cũng diễn hết mình và đều yêu thích nhưng chỉ khi vào vai hề chèo tôi mới thấy ưng ý. Tôi cũng muốn mọi người nhớ đến mình ở các vai hề chèo”.

Ngọc Doãn sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống 4 đời theo nghiệp hát chèo. Từ đời cụ kỵ, ông bà cho đến bố đẻ là ông Đặng Thanh Giáo đều là những trùm chèo nổi tiếng trong vùng. Vì vậy mà Ngọc Doãn biết hát chèo từ năm lên 7 tuổi. Được cắp tráp đi theo gánh hát gia đình từ ngày còn nhỏ cộng với niềm yêu thích, say mê nên Ngọc Doãn sớm được cha truyền dạy và định hướng theo con đường nghệ thuật để nối nghiệp gia đình. Được đào tạo ở trường Văn hóa nghệ thuật tỉnh từ những năm 1976-1978, đến khi tốt nghiệp Ngọc Doãn được tuyển chọn ngay về Đoàn chèo Hà Bắc. Là nghệ sỹ chuyên nghiệp được vài năm, sau đó vì hoàn cảnh gia đình khiến chị phải rời đoàn chèo. Nghệ thuật chèo đã ngấm sâu trong máu thịt và khó lòng từ bỏ nên ở đâu làm việc gì chị vẫn gắn bó với chèo suốt những năm làm giáo viên Mầm non, Ngọc Doãn tranh thủ ngày nghỉ và các buổi tối để truyền dạy nghệ thuật chèo cho nhân dân nhất là lớp trẻ. Lúc về nghỉ hưu, chị đứng ra thành lập một đội chèo của thôn Nga Hoàng và nay trở thành CLB chèo nổi tiếng của huyện. Không chỉ truyền dạy mà nghệ sỹ Ngọc Doãn cùng với các thành viên trong CLB đã đi đến hầu hết thôn xóm trong huyện và sang cả Bắc Giang, Hải Dương để biểu diễn phục vụ bà con trong những ngày hội hè, lễ đám…

Là một nghệ sỹ không chuyên nhưng bao năm qua Ngọc Doãn đã có những đóng góp không nhỏ cho nghệ thuật chèo nói riêng và là người nâng đỡ, truyền nghề, “thổi lửa” các phong trào văn hoá văn nghệ của địa phương nói chung. 

Bài, ảnh: Thuận Cẩm