Phát triển cụm liên kết ngành điện tử và sản phẩm chủ lực thích ứng cách mạng công nghiệp 4.0

Năm 1997, khi tái lập tỉnh, công nghiệp Bắc Ninh mới có 8.961 cơ sở sản xuất công nghiệp với 31.697 lao động, trong đó 76 doanh nghiệp thuộc tất cả các loại hình được phân bố một cách tự phát và cơ bản phát triển một số ngành công nghiệp truyền thống mà Bắc Ninh có thế mạnh như sản xuất đồ gỗ, giấy, sắt, vật liệu xây dựng và các sản phẩm bằng đồng, nhôm. Toàn ngành chỉ có một doanh nghiệp quy mô tương đối lớn là Công ty liên doanh kính nổi Việt Nam thuộc khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, còn lại là các cơ sở sản xuất công nghiệp nhỏ và vừa. Giá trị sản xuất công nghiệp trên địa bàn theo giá so sánh quy đổi đạt 569 tỷ đồng nhỏ hơn rất nhiều so giá trị sản xuất bình quân của các tỉnh, thành phố trong cả nước. Tỷ trọng giá trị tăng thêm của ngành công nghiệp chỉ chiếm 14,9% trong GRDP của tỉnh.
Nhờ đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa với mục tiêu đưa Bắc Ninh cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại, Bắc Ninh đã có sự lựa chọn tạo ra bước ngoặt mang tính đột phá, đó là quy hoạch và xây dựng các KCN tập trung; cụm công nghiệp làng nghề, đa nghề. Việc xây dựng và phát triển các KCN gắn với sự hình thành các cụm liên kết ngành điện tử là một trong các giải pháp quan trọng đẩy nhanh quá trình CNH-HĐH tỉnh và được triển khai thực hiện theo các Nghị quyết của Tỉnh uỷ. Cùng với nhiều lợi thế so sánh, đó là Bắc Ninh nằm trong tam giác kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, có trình độ dân trí khá cao, nguồn nhân lực dồi dào và đang trong thời kỳ “cơ cấu vàng”, chất lượng đào tạo ngày càng cao, cơ sở hạ tầng khá tốt và đồng bộ, môi trường đầu tư liên tục được cải thiện. Vì thế, Bắc Ninh trở thành điểm đến hấp dẫn của nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài.

Tỷ trọng ngành điện tử chiếm 79,3% trong cơ cấu ngành công nghiệp.

Đặc biệt, từ năm 2010 công nghiệp Bắc Ninh thay đổi nhanh chóng khi nhà máy sản xuất điện thoại di động đầu tiên của Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam (SEV) đi vào hoạt động. Sau 3 năm sản xuất và mở rộng đầu tư, đã giúp công nghiệp Bắc Ninh đặt dấu mốc gần 700 nghìn tỷ đồng giá trị sản xuất vào năm 2013 và đến năm 2017 cán mốc 1 triệu tỷ đồng khi có thêm nhà máy của Công ty TNHH Samsung Display Việt Nam được đầu tư thêm vốn và hoạt động với công suất tối đa. Từ năm 2018, Bắc Ninh đã vươn lên vị trí số 1 về quy mô sản xuất công nghiệp trong cả nước, đồng thời trở thành trung tâm sản xuất công nghiệp điện tử lớn nhất trong khu vực Đông Nam Á. Đến năm 2021, quy mô công nghiệp (giá hiện hành) của tỉnh Bắc Ninh đạt 1.505 nghìn tỷ đồng, gấp 2.330 lần năm 1997. Số cơ sở sản xuất công nghiệp tăng gấp 5 lần năm 1997, với hơn 400 nghìn lao động đang làm việc, gấp 8 lần năm 1997, trong đó 80% các cơ sở sản xuất nằm trong các KCN tập trung và các cụm công nghiệp. Đồng thời phát triển hệ sinh thái các nhà cung ứng nội địa đáp ứng nhu cầu về linh, phụ kiện cho các nhà đầu tư nước ngoài, tạo giá trị gia tăng cao. Vì thế, công nghiệp luôn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế, là “đầu tầu” tăng trưởng của địa phương. Từ năm 2001, tỷ trọng trong GRDP của ngành công nghiệp đã vượt qua khu vực nông, lâm nghiệp và thuỷ sản trở thành ngành chiếm tỷ trọng lớn nhất (năm 2021 đã là 71,4%). Năm 2021, giá trị sản xuất công nghiệp (giá so sánh) trên địa bàn Bắc Ninh đạt 1.285 nghìn tỷ đồng, gấp 1.032 lần năm 1997, xếp thứ nhất cả nước.
Đến nay, ngành công nghiệp không chỉ phát triển ở bề rộng và bề sâu, bảo tồn và nhân rộng ngành nghề truyền thống mà còn phát triển thêm nhiều ngành công nghiệp mới, sản phẩm mới. Trong đó, đáng chú ý là ngành công nghiệp điện tử, đã có các tập đoàn là Samsung (vốn đầu tư gần 10 tỷ USD); Goertek (hơn 560 triệu USD) và Canon (130 triệu USD) đầu tư vào Bắc Ninh. Đây là những tập đoàn nổi tiếng thế giới về lĩnh vực công nghiệp điện tử và đã làm thay đổi và tạo nên đột phá của ngành công nghiệp tỉnh Bắc Ninh. Một số ngành chiếm tỷ trọng lớn và có đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của tỉnh nói chung và ngành công nghiệp nói riêng, như: ngành sản xuất thiết bị điện tử, máy vi tính và thiết bị quang học với mức tăng bình quân giai đoạn 2011-2015 là 57%. Năm 2021 tỷ trọng ngành công nghiệp điện tử tăng lên 79,3%.
Trong đó, các năm sau đều có xu hướng tăng cao hơn so năm trước, thậm trí có năm tăng rất cao, như năm 2011 gấp 3 lần năm 2010; năm 2012 tăng 85% và năm 2017 tăng 51%. Nguyên nhân Tập đoàn Samsung đầu tư từ năm 2008 và bắt đầu đi vào sản xuất từ năm 2010, tiếp tục mở rộng quy mô vào năm 2012, tăng thêm dự án sản xuất các sản phẩm linh kiện màn hình điện thoại, ti vi… trong năm 2013 (SDV) và tiếp tục tăng vốn đầu tư 2,5 tỷ USD vào năm 2016. Qua đó, cũng góp phần đưa Bắc Ninh trở thành tỉnh có giá trị kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đứng thứ hai trong cả nước, đồng thời đưa Bắc Ninh nói riêng và Việt Nam nói chung đang dần trở thành công xưởng sản xuất và lắp ráp linh kiện cho các sản phẩm điện tử của nhiều hãng lớn trên thế giới như Samsung, LG, Canon, Toshiba. Điện thoại thông minh là sản phẩm mới xuất hiện trên địa bàn tỉnh từ năm 2011 và là sản phẩm chính từ năm 2015 của Tổ hợp Samsung Bắc Ninh và trở thành sản phẩm chủ lực của tỉnh. Năm 2021, sản lượng sản xuất đạt 49,5 triệu điện thoại chiếm tới 19,3% sản lượng toàn cầu của Tập đoàn Samsung. Tính bình quân từ 2011-2021 nhóm điện thoại thường tăng 2,2%/năm, do thị hiếu của người tiêu dùng thay đổi hướng vào các sản phẩm thông minh, nhiều tính năng, đáp ứng với sự thay đổi của thời đại 4.0.
Sức hấp dẫn về thu hút FDI vào Bắc Ninh được chuyển từ lợi thế so sánh tĩnh sang lợi thế so sánh động rất rõ nét, các yếu tố chính bao gồm: vị trí địa lý thuận lợi, chất lượng kết cấu hạ tầng; cải cách hành chính, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư, đáp ứng nguồn nhân lực với chất lượng ngày càng cao. Sự hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài trong giai đoạn tới sẽ tiếp tục dựa trên các yếu tố mới về chất lượng dịch vụ và chuỗi cung ứng; sự tham gia của chính quyền địa phương trong các cam kết về trách nhiệm xã hội. Đây là quá trình hiện đại hóa nền kinh tế và thúc đẩy cải cách, nâng cao chất lượng quản trị địa phương.