Quan họ Đào Xá nối tiếp truyền thống quê hương

Nằm nép mình bên bờ sông Ngũ Huyện Khê, khu Đào Xá, phường Phong Khê (thành phố Bắc Ninh) là làng Quan họ gốc có truyền thống lâu đời, đến nay vẫn được các thế hệ liền anh, liền chị trân trọng gìn giữ, trao truyền.

Buổi sinh hoạt của CLB Quan họ khu Đào Xá, phường Phong Khê (thành phố Bắc Ninh).

Giữa những ngày xuân lất phất mưa bay, chúng tôi về dự buổi sinh hoạt của CLB Quan họ khu Đào Xá, khi tỉnh vừa có quyết định các địa điểm tâm linh được hoạt động trở lại sau những ngày dài đóng cửa để bảo đảm công tác phòng, chống dịch COVID-19. Các liền anh, liền chị trong CLB lâu không gặp nhau nên tay bắt mặt mừng, chào nhau bằng câu ca Quan họ mượt mà đằm thắm, trữ tình với làn điệu: “Khách đến chơi nhà”; “Lòng vẫn đợi chờ”; “Gửi bức thư sang”.
Liền anh Nguyễn Văn Cứ, Chủ nhiệm CLB Quan họ khu Đào Xá chia sẻ: Theo định kỳ thì CLB sinh hoạt 2 buổi/tuần vào thứ Bảy, Chủ nhật, các thành viên tập trung tại nhà mẫu giáo của thôn rèn luyện lời ca, ngày nắng cũng như ngày mưa. Do tình hình dịch COVID-19 vừa qua đã khiến CLB phải nghỉ tập luyện, song tình yêu Quan họ với các thành viên chưa khi nào vơi cạn. Mọi người tự rèn luyện tại nhà, lời ca Quan họ vẫn được vang lên đều đều ở các gia đình.
Đào Xá không chỉ có những liền anh, liền chị hát Quan họ giỏi mà còn tài năng khéo léo, đảm đang đúng với lời bài hát: “Đất Đào Xá nghề chơi đã giỏi/Làng tài giai nối dõi tông đường”. Nơi đây có những thế hệ gạo cội chơi Quan họ nổi tiếng khắp vùng như cụ: Nguyễn Văn Nhập, Nguyễn Thị Bé, Nguyễn Thị Ty… Trải qua thăng trầm lịch sử, Quan họ Đào Xá cũng có thời gian hoạt động cầm chừng. Sau này, Quan họ Đào Xá được hoạt động sôi nổi trở lại, có gia đình 4 thế hệ cùng chơi Quan họ. Các thế hệ chơi Quan họ của làng được tỉnh phong tặng nghệ nhân là cụ: Nguyễn Thị Đấu, Nguyễn Văn Nhu, Nguyễn Thị Cư, Nguyễn Thị Bảy đều đã mất. Nay chỉ còn nghệ nhân Nguyễn Tuấn Hợp vẫn đồng hành cùng CLB để truyền dạy cho thế hệ sau. Ông là thế hệ thứ 4 trong gia đình yêu và chơi Quan họ trong vùng. Hiện nay, đời cháu nội ông là thế hệ thứ 6 tiếp tục duy trì và dành tình cảm đặc biệt cho Dân ca Quan họ. Tuổi thơ của ông gắn liền với những câu hát Quan họ của ông bà, cha mẹ trong những buổi chơi Quan họ, theo bà theo mẹ ra đồng cũng ca Quan họ.
Nghệ nhân Nguyễn Tuấn Hợp chia sẻ: Trước kia, gia đình tôi là nơi thường xuyên tổ chức những buổi hát canh, giao lưu Quan họ giữa các bọn Quan họ trong vùng hay những làng Quan họ kết chạ với làng mình. Quan họ như cơm ăn nước uống không thể thiếu trong cuộc sống của gia đình tôi. Năm 1995, CLB Quan họ Đào Xá được thành lập, tôi cùng với nghệ nhân Quan họ trong làng tham gia truyền dạy Dân ca Quan họ cho các thành viên và các em thiếu nhi. Lúc này CLB chỉ có gần 30 người tham gia.
Sau quá trình hoạt động, dưới sự dìu dắt của nghệ nhân Nguyễn Tuấn Hợp, đến nay CLB có gần 70 thành viên sinh hoạt, trong đó có các thế hệ măng non 6 đến 10 tuổi và nhiều gia đình có 3, 4 thế hệ cùng tham gia. CLB sinh hoạt đều đặn vào Thứ bảy, Chủ nhật hàng tuần. Tại mỗi buổi sinh hoạt, các thành viên trong CLB cùng nhau ôn lại những làn điệu, lời ca Quan họ. Vào những dịp chuẩn bị đi biểu diễn thì lịch tập được Ban chủ nhiệm CLB bố trí, sắp xếp dày đặc hơn. Ngoài việc phục vụ các ngày lễ lớn, trọng đại của làng như ngày hội lệ làng, đầu xuân mới... CLB Quan họ Đào Xá còn tích cực tổ chức những buổi giao lưu Quan họ với các CLB Quan họ như: Châm Khê (phường Phong Khê); Hòa Đình (phường Võ Cường); Khúc Toại (phường Khúc Xuyên)...
Ngay từ khi thành lập, CLB đã có chủ trương lựa chọn những thành viên tiêu biểu tham gia hội thi hát đối đáp Quan họ đầu xuân do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức hàng năm. Các cặp đôi đạt giải ở hội thi như: Nguyễn Văn Cứ, Kim Nguyễn Vũ; Nguyễn Thị Lâm, Ngô Thị Xuyến; Nguyễn Thị Hiền, Nguyễn Thị Thu; Nguyễn Thị Tiến, Nguyễn Thị Tuyết… Với tinh thần tập luyện hăng say, hiện CLB có nhiều thành viên có vốn Quan họ cổ hơn 100 bài. Điều đáng mừng là CLB có các thành viên lứa tuổi thanh, thiếu niên tích cực tham gia sinh hoạt. Các em đã được truyền lửa đam mê Quan họ từ sớm, qua đó biết trân trọng, gìn giữ di sản quý báu ông, cha truyền lại. Mong muốn lớn nhất của CLB hiện nay là được tỉnh quan tâm xây dựng nhà chứa Quan họ, với số thành viên đông như hiện nay, việc sinh hoạt tại nhà mẫu giáo có nhiều bất tiện, bởi không gian chật chội, cơ sở vật chất xuống cấp.
Nối tiếp truyền thống quê hương, lòng yêu say Quan họ Đào Xá như mạch nguồn vẫn chảy, các nam, nữ thanh niên nơi đây mặc dù phải bươn chải cuộc sống nhưng vẫn dành thời gian để học hát Quan họ, thẩm thấu những câu ca để hoàn thiện bản thân, sống có trách nhiệm với gia đình, quê hương, xứng đáng là người xứ Kinh Bắc.