Quan họ gợi nhớ thương

Nhắc đến Bắc Ninh, là nhắc đến mảnh đất giàu bản sắc văn hóa với vẻ đẹp thâm nghiêm của những di tích lịch sử đình, đền, chùa…, những món ăn đặc sản dân dã, bình dị như bánh đúc, riêu cua, cháo thái, nem Bùi… và ấn tượng sâu sắc hơn cả là những làn điệu dân ca Quan họ mượt mà, sâu lắng của các anh hai, chị hai Quan họ trong tà áo tứ thân, khăn mỏ quạ, nón quai thao. Tất cả đã làm nên một Bắc Ninh thân thương, gợi nhớ trong lòng mỗi du khách.

Nhiều bạn bè, du khách phương xa, khi lần đầu đến Bắc Ninh hay là người Bắc Ninh đều nhắc đến Quan họ với sự ngưỡng mộ về một di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Điều đó đã khẳng định, Dân ca Quan họ Bắc Ninh là món ăn tinh thần của người dân Kinh Bắc từ xa xưa và đến nay vẫn lan tỏa giá trị. Nét độc đáo của Quan họ Bắc Ninh không chỉ là lời ca thấm đẫm tình người Quan họ mà hòa quyện trong đó là văn hóa ứng xử, trang phục truyền thống thể hiện tính nghệ thuật thẩm mỹ. Quan họ được nhiều du khách ví là đặc sản văn hóa của vùng quê Kinh Bắc. Vì vậy, dù trong thời hiện đại với nhiều loại hình nghệ thuật khác phát triển thì văn hóa Quan họ vẫn chiếm một số lượng lớn khán giả và người yêu thích. Bắc Ninh có 44 làng Quan họ gốc duy trì được lối chơi Quan họ truyền thống với hàng trăm lời ca cổ mộc mạc, mang nét đẹp riêng. Quan họ truyền thống hát không nhạc đệm, thường diễn ra vào dịp lễ hội khi Quan họ chủ mời Quan họ bạn đến chơi hội và dự hát canh. Khi Quan họ bạn đến dự hội, Quan họ chủ đứng đợi đón từ cổng làng, hai bên cùng hát chúc, hát mừng gặp mặt, vào đình hát thờ. Sau đó từng cặp đôi liền anh hát đối đáp với từng cặp đôi liền chị tại canh hát giữa Quan họ chủ và Quan họ bạn. “Chơi Quan họ” truyền thống không có khán giả, người trình diễn đồng thời là người thưởng thức, cảm nhận trọn vẹn cái tình của bạn hát.

Buổi ra mắt của CLB Quan họ khu phố 2, phường Tiền An, thành phố Bắc Ninh.

Ngày nay, Bắc Ninh phát triển được 369 làng Quan họ thực hành, Dân ca Quan họ cũng phát triển và hoàn chỉnh cả về phương diện âm nhạc, lời ca và hình thức trình diễn. Quan họ được thế hệ trẻ đón nhận một cách hào hứng và dần ngấm sâu trong tiềm thức để ngày càng có trách nhiệm hơn với di sản. Vào mỗi dịp hè, các nhà chứa Quan họ, nhà văn hóa ở khắp vùng quê Bắc Ninh lại vang lên lời ca Quan họ của các em thiếu niên, nhi đồng đang hàng ngày say sưa tập luyện những làn điệu cổ và mới. Trong các buổi sinh hoạt của CLB Quan họ khu Đương Xá, phường Vạn An (thành phố Bắc Ninh), mọi người đều khá ấn tượng với giọng hát của các em thiếu niên, nhi đồng nơi đây. Những làn điệu Quan họ lời cổ, lời mới đều được các liền anh, liền chị truyền dạy cho thế hệ trẻ một cách bài bản, đúng kỹ thuật. Vì thế, sau quá trình rèn luyện các em hát tương đối chuẩn theo từng ca từ luyến láy, cách buông câu nhả chữ. Liền chị Đặng Thị Huệ là một trong số những liền chị trực tiếp truyền dạy cho thế hệ măng non khu phố Đương Xá chia sẻ: Có lẽ các em được ngấm dân ca Quan họ từ khi lọt lòng mẹ nên tiếp cận học hát rất nhanh. Đối với em còn nhỏ 6, 7 tuổi thì CLB truyền dạy chậm hơn, trước mắt để các em yêu thích. Tham gia sinh hoạt CLB giúp các em tự tin không chỉ khi đến trường, lớp biểu diễn Quan họ mà còn đi giao lưu, biểu diễn ở nhiều chương trình văn nghệ khác.
Văn hóa Quan họ luôn luôn được cộng đồng sàng lọc trong quá trình phát triển của cuộc sống để phù hợp với từng thời kỳ lịch sử nhưng vẫn gìn giữ được bản sắc độc đáo, bảo tồn kho tàng bài bản của Quan họ, cách hát, kỹ thuật hát, lối chơi Quan họ. Dù cuộc sống phát triển nhưng những câu Quan họ ẩn chứa tình người vẫn không thay đổi. Chính cái tình ấy là chất men níu giữ bước chân du khách khi về miền quê Quan họ Bắc Ninh, chia tay rồi còn bịn rịn khôn nguôi, nhớ vị trầu cay nồng đượm, nhớ ánh mắt tình tứ qua lời ca mộc mạc, thiết tha để rồi “Đến hẹn lại lên”.