Thành đạt nhờ sáng tạo

Lê Điệp là lớp trẻ tiêu biểu của làng nghề tre trúc Xuân Lai (Gia Bình) từ lòng yêu nghề và tư duy sáng tạo, hiện nay là chủ doanh nghiệp tư nhân mang tên anh và đang làm ăn thành đạt ở ngay trên chính làng quê mình.

Lê Điệp sinh năm 1973, học hết lớp 12 thì ở nhà theo nghề truyền thống của làng, hồi đó chủ yếu là làm giát giường. Anh có chút hoa tay, lúc rỗi rãi thường vẽ tranh chơi bằng bút bi chứ không phải bằng bút lông chổi cọ. Năm 1993 anh lấy vợ ra ở riêng mở cửa hàng tạp hoá kết hợp làm ruộng, lúc nông nhàn làm giát giường thêm.

Cửa hàng tạp hoá bán cầm chừng, cô vợ xoay sang đi bán hàng giát giường rong các làng trong vùng, giao cửa hàng cho chồng ở nhà vừa làm nghề vừa trông coi. Thu nhập từ đi bán hàng cao hơn cả người làm nên ham, Khanh đi bán tận Gia Lâm (Hà Nội). Sáng đạp xe lai hàng đi từ sớm đến tối mới về. Đầu năm 1995 có khách từ Gia Lâm về tận làng tìm thợ giỏi đặt làm 4 bộ giát hoa nằm trơn thay chiếu luôn. Thấy nhà Điệp ở ngay đầu làng có làm nghề ông khách vào đặt hàng trước. Nghe yêu cầu của khách xong, Điệp lắc đầu không làm được và giới thiệu vào mấy nhà làm nghề lâu năm, tay nghề cao hơn liệu có thể đáp ứng được chăng. Ông khách đi hồi lâu lại quay về nhà Điệp bảo không thợ nào dám nhận làm vì loại hàng này ở làng chưa có ai làm bao giờ. Được vợ động viên, Điệp cũng muốn thử xem, một phần cũng muốn chứng tỏ tay nghề.  

Khách về rồi Điệp lao vào mày mò vẽ mẫu và dùng dao cạo lớp màu hun tạo ra hai mảng màu đen trắng mà thành tranh như kiểu tranh mực nho. Dùng dao thường cạo khó, Điệp tự chế ra kiểu dao cạo tre phù hợp. Phải mất mấy ngày mới làm xong bộ giát đầu. Tính ra công cũng chả cao hơn làm giát trơn bình thường. Tuy nhiên từ bộ giát thứ hai đã quen tay rồi thì mỗi bộ giát hoa Điệp chỉ làm trong vòng một ngày là xong, ngày công đã cao hơn mấy lần. Đúng hẹn ông khách đến lấy hàng và tỏ vẻ hài lòng lắm. Đây thực là cơ duyên với nghiệp làm ăn mà lúc ấy vợ chồng Điệp chưa ý thức được. Điệp làm thêm một số bộ giát hoa nữa cho vợ đi bán xem thị trường có chấp nhận không. Do giá cao nên chỉ những nhà khá giả mới mua, tuy nhiên mặt hàng độc quyền nên Khanh vẫn có thu cao hơn nhiều người cùng đi bán hàng. Về sau mọi người trong làng đến cất hàng của nhà Điệp nên việc nhiều hơn. Năm 1996 Điệp xin đi học trường kỹ thuật mỏ ở Quảng Ninh. Ra trường đi làm lương thấp, Điệp lại về làng tiếp tục làm nghề cũ. Một lần Điệp tỉ mẩn cạo theo bức tranh tứ quý, rồi phủ lên một lớp sơn công nghiệp, tranh sáng và bóng bẩy hơn trông cũng khá hay. ít lâu sau có ông khách ở Hà Nội về mua hàng, thấy bức tranh tứ quý độc đáo ông mua mang về bán thử. Bán được ông lại về đặt làm tiếp. Được khách giới thiệu nên có thêm nhiều người đến đặt Điệp làm tranh theo nhiều mẫu khác nhau, trong đó có cả mẫu tranh dân gian làng Hồ. Mẫu tranh đa dạng, kích thước tranh cũng nhiều cỡ tuỳ theo đơn đặt hàng của khách. Đơn đặt hàng nhiều, vợ chồng Điệp buộc phải mở rộng quy mô sản xuất, thuê thêm nhân công vừa truyền nghề vừa làm. Thấy chiều hướng làm ăn đang đà tiến triển, năm 2005 Lê Điệp mở rộng quy mô lên thành Doanh nghiệp tư nhân chuyên sản xuất tranh tre nghệ thuật. Hiện nay cơ sở của Điệp có hơn 30 nhân công làm thường xuyên, ngày công đạt từ 50 đến 60 nghìn đồng. Mỗi thợ giỏi một ngày làm được tới 10 tranh thô theo mẫu vẽ sẵn, sau đó Điệp mới hoàn thiện khâu cuối cùng. Tranh của Lê Điệp ngày càng được mọi người biết đến và xuất đi nhiều nơi, nhất là các khu du lịch, tạo thêm sự phong phú cho mặt hàng lưu niệm.

Điều đáng nói là chính Lê Điệp đã sáng tạo ra một loại hình nghệ thuật dân gian mới, đó là tranh trên nền tre trúc, góp phần đưa làng nghề truyền thống lên tầm phát triển mới, mà loại hình nghệ thuật này lại đáp ứng được với cơ chế thị trường tạo ra nhiều công ăn việc làm cho dân. Từ cơ sở của Lê Điệp, ở làng Xuân Lai đến nay có thêm nhiều hộ mở hướng làm tranh tre nghệ thuật mà hàng vẫn chưa đủ cung cho thị trường trong và ngoài nước.

Thành đạt làm ăn nhờ sáng tạo, gia đình Lê Điệp còn là một gia đình văn hoá gương mẫu ở địa phương vì có công phát triển làng nghề, gia đình hoà thuận, con cái ngoan ngoãn học giỏi. Năm 2007 gia đình Lê Điệp đã được Bộ trưởng Bộ Văn hoá-Thể thao và Du lịch tặng Bằng khen.

 Phạm Thuận Thành