Hợp nhất báo Đảng với Đài phát thanh, truyền hình địa phương - Những vấn đề đặt ra

LTS: Hiện nay, các cơ quan báo chí trên cả nước đang bước vào giai đoạn tái cấu trúc toàn diện: sáp nhập các loại hình, đổi tên gọi, tinh gọn bộ máy, chuyển đổi mô hình hoạt động theo tinh thần Kết luận số 126-KL/TW ngày 14-2-2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị năm 2025. Đây không chỉ là yêu cầu mang tính tất yếu, mà còn là bước ngoặt lịch sử của báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên truyền thông mới - kỷ nguyên số, nơi mà công nghệ, dữ liệu và nhu cầu tiếp nhận thông tin đang thay đổi từng ngày. Thực hiện chủ trương đó, xây dựng mô hình toà soạn đa phương tiện, tích hợp các loại hình báo chí là yêu cầu bắt buộc đối với các cơ quan báo chí địa phương sau khi hợp nhất báo và đài phát thanh - truyền hình địa phương. Báo Bắc Ninh trân trọng đăng loạt bài về nội dung này.

Xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ thích ứng chuyển đổi số đối với tòa soạn báo hiện đại.

Bài 1: Tác động của truyền thông đa phương tiện đến xã hội, báo chí và công chúng

1. Truyền thông đa phương tiện trên thế giới và ở Việt Nam

Ở Mỹ, năm 2000, tất cả nhân viên của Đài truyền hình Tampa Tribune WFLA - TV và trang điện tử tbo.com đã chuyển đến làm việc tại một văn phòng (tòa soạn hội tụ) đã khuyến khích các phóng viên có thể hợp tác với nhau trong công việc, thay vì thường xuyên tác nghiệp “đơn thương độc mã” như trước. Bắt đầu từ năm 2007, văn phòng tòa soạn hội tụ của The Daily Telegraph (Anh) ra đời và sản xuất các ấn phẩm bao gồm báo in, trang web và các sản phẩm số khác. Phóng viên có trách nhiệm cung cấp thông tin cho các loại hình báo chí gồm: báo in, trang web và kênh truyền hình kỹ thuật số. 
Vào những năm đầu của thế kỷ XXI, Việt Nam cho ra đời hai tờ báo điện tử lớn là Tin nhanh Việt Nam (http://www.vnexpress.net) và Việt Nam Net (http://www.vnn.vn) (nay là vietnamnet.vn). Phương thức triển khai nội dung của Vnexpress được thực hiện theo mô hình tòa soạn hội tụ, nhằm giúp luồng chảy thông tin giữa các bộ phận được mạch lạc, đảm bảo yếu tố tốc độ và tối ưu hóa nhân lực. 

Báo chí đã và đang ứng dụng mạnh mẽ nhiều nền tảng và công nghệ để đáp ứng nhanh chóng công cuộc chuyển đổi số.

Đến nay, gần như tất cả các tòa soạn báo in đã có phiên bản điện tử; nhiều tòa soạn còn tập trung phát triển báo điện tử và giảm dần số lượng in ấn. Các tờ báo trước đây đã từng có số lượng phát hành bản báo giấy lớn nhất như: Thanh Niên, Tuổi Trẻ, Tiền Phong, Lao động… đều phát triển phiên bản báo điện tử song song, thậm chí vượt trội hơn so với báo in. Ở các tòa soạn này còn có các hình thức đa phương tiện khác như phát thanh, truyền hình để chuyển tải thông tin.
Xu thế đa phương tiện trên các loại hình báo chí được thể hiện như sau:
- Báo in: Ngoài ấn phẩm báo in, nội dung báo in còn được xuất bản dưới hình thức điện tử, phát hành qua môi trường mạng để hỗ trợ cho phát hành báo in, tiến tới các cơ quan báo in xuất bản song song hai hình thức đó là hình thức, ấn phẩm in truyền thống và ấn phẩm điện tử. 
- Phát thanh - truyền hình: Các loại hình này dựa trên sự phát triển của công nghệ hạ tầng truyền thông và công nghệ sản xuất thiết bị đầu cuối phát thanh và truyền hình. Hiện nay các đài phát thanh và truyền hình lớn đều sử dụng các phương thức truyền dẫn phát sóng gồm: 
Phát sóng số mặt đất, vệ tinh, truyền dẫn trên các hệ thống truyền hình cáp, cùng với đó là mở rộng chuyển tải các sản phẩm báo chí của mình thông qua môi trường Interne, người dùng có thể xem truyền hình theo 2 phương thức là xem trực tiếp theo thời gian thực Real-time và máy tính cá nhân hoặc điện thoại di động trên các ứng dụng hoặc mạng xã hội như Facebook, YouTube, Tiktok… 
Yếu tố đa phương tiện được thể hiện ở việc sản xuất các chương trình phát thanh và truyền hình mở, tức là cho phép công chúng tham gia, đóng góp vào nội dung, hình thức chương trình thông qua giao thức điện thoại di động, mạng Internet. 
- Báo điện tử: Qua báo điện tử, công chúng có thể tiếp nhận toàn bộ các thông tin từ báo in, phát thanh, truyền hình, thông tin điện tử. 

2. Tác động của truyền thông đa phương tiện đến xã hội, báo chí và công chúng

Tác động đến xã hội, hiện nay, biên giới địa lý bị xóa nhòa bởi đặc tính không giới hạn khoảng cách của Internet, đồ họa tiên tiến và khả năng đa phương tiện là một công cụ tuyệt vời để liên lạc với nhiều hình thức khác nhau. Đa phương tiện còn tiết kiệm được chi phí cần thiết để duy trì 3 hệ thống riêng biệt cho âm thanh, hình ảnh và dữ liệu. Dưới tác động của truyền thông đa phương tiện, các tập đoàn truyền thông, viễn thông và công nghệ cao đang sử dụng linh hoạt công nghệ số để cung cấp các dịch vụ ngoài lĩnh vực kinh doanh truyền thống. 

Các cơ quan báo chí đang dần thích ứng với chuyển đổi số.

Tác động đến báo chí, truyền thông đa phương tiện làm thay đổi cách tiếp nhận thông tin của công chúng: Thông tin được truyền tải lên mạng Internet cho phép người dùng trên thế giới tự do truy cập vào nội dung thông tin họ ưa thích một cách dễ dàng với tốc độ nhanh và nội dung thông tin không giới hạn. Một số hình thức cung cấp thông tin như diễn đàn, mạng xã hội… cũng giúp công chúng thụ hưởng thông tin mọi lúc, mọi nơi trên nhiều loại thiết bị thông minh. Nhiều tờ báo nước ta đã cho ra đời phiên bản báo trên mobile như VietNamNet - Tin tức 24h, Tuoi Tre Online, Báo Thanh Niên…Truyền thông đa phương tiện còn làm xuất hiện truyền hình qua dịch vụ Internet IPTV (Internet Protocol TV), đây là sự kết hợp giữa viễn thông và truyền hình, hữu tuyến và vô tuyến; thúc đẩy phát triển truyền hình số; làm xuất hiện báo điện tử thu phí.
Tác động đến công chúng, truyền thông đa phương tiện đã tác động mạnh mẽ đến đời sống xã hội và đời sống báo chí, từ đó xuất hiện lớp công chúng mới với nhu cầu và thị hiếu gắn liền với các thiết bị số và những phương thức tiếp nhận thông tin mới giúp công chúng tiếp nhận thông tin đầy đủ hơn, chủ động tương tác và tham gia vào quá trình truyền thông như một đối tác để trao đổi, chia sẻ thông tin, làm rõ thông điệp. 

3. Các yêu cầu đặt ra đối với báo chí địa phương trong bối cảnh truyền thông đa phương tiện

Yêu cầu về chất lượng nội dung thông tin, tuyên truyền ở báo chí địa phương, trước xu thế phát triển và yêu cầu mới, nhiều vấn đề đặt ra cho các cơ quan báo chí địa phương cần phải nhanh chóng nâng cao chất lượng nội dung, thay đổi tư duy làm báo; chủ động thích ứng với xu hướng công nghệ, đầu tư bài bản cho nền tảng số, kỹ năng số và sản xuất nội dung số, sẵn sàng cho cuộc đổi mới toàn diện theo mô hình toà soạn đa phương tiện theo hướng hiện đại, đáp ứng yêu cầu giai đoạn mới.
Triển khai mô hình tòa soạn hội tụ, việc triển khai mô hình tòa soạn hội tụ ở các cơ quan báo chí địa phương nước ta hiện nay được thể hiện rõ nhất đó là nội dung báo in được xuất bản dưới hình thức điện tử, phát hành qua môi trường mạng để hỗ trợ cho phát hành báo in; đài phát thanh và truyền hình chuyển tải các chương trình phát thanh và truyền hình lên mạng Internet. Như vậy, cùng một nội dung thông tin nhưng công chúng dễ dàng tiếp nhận bằng nhiều phương thức khác nhau như đọc, nghe, xem. Để thích ứng với truyền thông đa phương tiện, các tòa soạn buộc phải thay đổi không gian làm việc, tăng hiệu quả công việc trong việc trao đổi, xử lý thông tin. Áp dụng chung một kế hoạch thống nhất sẽ đảm bảo nguồn cung cấp ổn định thông tin độc quyền về những vấn đề đang được công chúng quan tâm nhất. 
Đề cao công chúng tiếp nhận thông tin, công chúng có vai trò quan trọng đối với việc xác định vị thế, uy tín của một nhà báo, một cơ quan báo chí, họ là người cung cấp thông tin cho các sản phẩm báo chí, người nuôi dưỡng chương trình, là nguồn đề tài phong phú, vô tận cho báo chí. Cơ quan báo chí không còn độc quyền trong việc cung cấp thông tin do sự xuất hiện các trang mạng xã hội như Facebook, YouTube, Tiktok… và hàng triệu blog cá nhân. Bên cạnh đó là sự thay đổi vị thế của công chúng - từ chỗ chỉ là người tiếp nhận thông tin một cách bị động, nay họ đã trở thành người chủ động tham gia sản xuất, cung cấp thông tin.
Tuy nhiên, trong quá trình vận động, phần lớn các cơ quan báo địa phương do tồn tại từ nếp cũ vẫn đang tập trung nguồn nhân lực cho tờ báo in, hay các chương trình phát thanh, truyền hình, chính vì vậy dẫn đến thực trạng báo điện tử trở thành bản sao của báo in, phát thanh, truyền hình và ngược lại, báo in, phát thanh, truyền hình “bê” nguyên từ báo điện tử, chỉ khác “trám” hình hoặc phát thanh viên đọc lại văn bản. Chính điều này làm cho độc giả nhàm chán với tờ báo in, chương trình phát thanh, truyền hình hoặc tờ báo điện tử khi họ đã tiếp cận với một trong các sản phẩm của tòa soạn. Như vậy, làm mới thông tin để phù hợp với từng loại hình là yêu cầu bắt buộc, cấp thiết để vừa thu hút bạn đọc, vừa duy trì, phát triển tốt các ấn phẩm báo in, phát thanh, truyền hình và báo điện tử.
Để mô hình tòa soạn đa phương tiện phát triển đúng hướng, đảm bảo phục vụ đắc lực cho sự phát triển của mỗi cơ quan báo chí địa phương nói riêng cũng như nền báo chí Việt Nam nói chung, còn rất nhiều vấn đề đặt ra cùng với những thách thức không nhỏ. 
                                                                                          
Bài 2: Xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ ở các cơ quan báo chí địa phương - Những cơ hội và thách thức