Tháo gỡ khó khăn trong thu, chi Quỹ phòng, chống thiên tai

Quỹ phòng, chống thiên tai (PCTT) được xác định là nguồn lực tài chính quan trọng để hỗ trợ nhân dân ứng phó, khắc phục hậu quả khi xảy ra thiên tai. Thực tiễn hoạt động của quỹ đã khẳng định hiệu quả trong công tác PCTT. Tuy nhiên, việc thu, chi quỹ PCTT trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập và tồn tại cần tháo gỡ.

Quỹ PCTT để hỗ trợ hoạt động tập huấn nâng cao kỹ năng ứng phó với thiên tai cho người dân.

Năm 2021 là năm thứ 8 tỉnh Bắc Ninh triển khai thu quỹ PCTT. Ông Đàm Phương Bắc, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh cho biết: “Với sự chỉ đạo sát sao của UBND tỉnh, sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan quản lý quỹ nên việc thu nộp quỹ năm 2021 đạt được nhiều kết quả khích lệ. Tính đến ngày 30-4, tổng số dư Quỹ PCTT của tỉnh có hơn 112 tỷ đồng, trong đó số thu năm 2021 đạt hơn 64 tỷ đồng. Các doanh nghiệp do Cục Thuế tỉnh quản lý thu được gần 54 tỷ đồng, đạt 55,6% kế hoạch. Một số địa phương thu  đạt kết quả cao như: thành phố Bắc Ninh thu được hơn 723 triệu đồng, đạt 113,8% kế hoạch; huyện Yên Phong thu được hơn 1,4 tỷ đồng, đạt 147,6% kế hoạch; Quế Võ thu được hơn 1,5 tỷ đồng, đạt 119,3%  kế hoạch; Gia Bình thu được 962 triệu đồng, đạt 97,4% kế hoạch; Lương Tài thu được hơn 1 tỷ đồng, đạt 97,2% kế hoạch; các địa phương còn lại cũng đạt từ 60% kế hoạch trở lên”.
Bên cạnh những kết quả đạt được, việc lập kế hoạch thu nộp quỹ của một số địa phương, đơn vị còn chậm, ý thức chấp hành của một số doanh nghiệp chưa cao; nhiều doanh nghiệp chưa hoàn thành việc thu Quỹ PCTT năm 2021. Việc thu quỹ PCTT gặp nhiều khó khăn là do theo Nghị định 94/2014/NĐ-CP việc thu, nộp Quỹ PCTT không có khoản chi phí dành cho đội ngũ trực tiếp thu và cả hoạt động hành chính của quỹ ở các địa phương; các địa phương không được trích một phần quỹ để thực hiện công tác PCTT trên địa bàn. Hay cách tính 1 ngày lương đối với người lao động trong các doanh nghiệp chưa thực sự cụ thể theo quy định chung hay từng doanh nghiệp. Nếu người lao động trong doanh nghiệp tính theo mức 22 ngày làm việc/tháng như công chức, viên chức thì mức đóng cao và chưa sát trong khi các doanh nghiệp thường đều làm từ 26 - 28 ngày/tháng. Không những vậy, công nhân trong các doanh nghiệp có biến động thường xuyên, rất khó tính số lượng thu cụ thể… Từ những khó khăn đó dẫn đến phần nợ đọng Quỹ PCTT chủ yếu tại các doanh nghiệp. Vẫn còn hơn 6.700 doanh nghiệp chưa nộp quỹ bởi nhiều lý do khác nhau như: Doanh nghiệp chưa tự giác nộp quỹ theo quy định; một số doanh nghiệp chịu ảnh hưởng trực tiếp của đại dịch COVID-19 phải tạm ngừng hoạt động hoặc thu hẹp quy mô sản xuất kinh doanh; doanh nghiệp kiến nghị đang trong thời kỳ được miễn giảm thuế nên xin tạm hoãn đóng quỹ... Một bộ phận người lao động khác không đồng ý nộp quỹ do chưa nắm được ý nghĩa và trách nhiệm của mình trong việc nộp Quỹ PCTT và lợi ích mà Quỹ đem lại.
Trước những diễn biến thiên tai ngày càng phức tạp, ngoài nguồn ngân sách nhà nước, các chương trình hỗ trợ của các dự án trong nước và quốc tế, thì nguồn lực từ Quỹ PCTT tại địa phương đóng vai trò quan trọng. Mục đích của Quỹ PCTT nhằm huy động các nguồn lực xã hội hỗ trợ công tác phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai. Trong đó chú trọng chi cứu trợ, hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai; cứu trợ khẩn cấp về lương thực, nước uống, thuốc chữa bệnh và các nhu cầu cấp thiết khác cho các đối tượng bị thiệt hại do thiên tai, hỗ trợ tu sửa nhà ở, cơ sở y tế, trường học, xử lý vệ sinh môi trường vùng thiên tai, tu sửa nhà sơ tán phòng tránh thiên tai, tu sửa xử lý khẩn cấp công trình phòng chống thiên tai có giá trị nhỏ hơn 3 tỷ đồng/công trình; hỗ trợ các hoạt động ứng phó thiên tai, sơ tán dân khỏi vùng nguy hiểm; hỗ trợ quan trắc, thông tin, thông báo, cảnh báo, báo động thiên tai tại cộng đồng… Ngoài ra còn hỗ trợ các hoạt động phòng ngừa, phổ biến tuyên truyền kiến thức pháp luật; lập rà soát kế hoạch phòng chống thiên tai cấp xã; hỗ trợ chi thù lao cho người trực tiếp đi thu và các chi phí hành chính phát sinh liên quan đến công tác thu quỹ; được điều chuyển để hỗ trợ các địa phương khác bị thiên tai vượt quá khả năng khắc phục của địa phương.
Việc thu Quỹ PCTT đã khó, việc chi quỹ còn khó và phức tạp hơn. Trong tổng số hơn 64 tỷ đồng thu được trong năm 2021 cộng với số dư từ các năm trước chuyển sang là gần 49 tỷ đồng, thì số tiền chi quỹ năm 2021 chỉ đạt hơn 50 tỷ đồng để khắc phục hậu quả thiên tai. Nguyên nhân của việc chi quỹ  khó khăn là do định mức chi cho hoạt động PCTT thấp (dưới 3 tỷ đồng/công trình). Đồng thời, việc triển khai thực hiện các dự án khắc phục hậu quả thiên tai từ nguồn kinh phí đầu tư từ quỹ còn nhiều khó khăn, vướng mắc, chưa có hướng dẫn cụ thể về trình tự, thủ tục thẩm định, phê duyệt dự án... Với tình hình thiên tai hoành hành như hiện nay, việc Quỹ PCTT còn dư tới 112 tỉ đồng gây lãng phí nguồn lực. Căn cứ nội dung chi của Quỹ cấp tỉnh và số thu thực tế trên địa bàn mỗi cấp, năm 2022, dự kiến Quỹ PCTT của tỉnh phân bổ cho UBND cấp xã giữ lại tối đa không quá 28% số thu trên địa bàn để hỗ trợ chi thù lao cho lực lượng trực tiếp thu, chi phí hành chính phát sinh liên quan đến công tác thu quỹ và chi thực hiện các nhiệm vụ PCTT tại cấp xã. Số tiền thu quỹ còn lại nộp vào tài khoản quỹ ở cấp huyện, phân bổ cho UBND cấp huyện giữ lại tối đa không quá 23% số thu trên địa bàn để chi thực hiện các nhiệm vụ phòng, chống thiên tai tại cấp huyện và chi phí hành chính phát sinh liên quan đến công tác thu quỹ. Số tiền còn lại  nộp vào tài khoản của Quỹ cấp tỉnh. Chi phí quản lý, điều hành hoạt động, chi trả lương cho các lao động hợp đồng của Quỹ cấp tỉnh và thực hiện nhiệm vụ thu của Cục Thuế tỉnh không vượt quá 3% tổng số thu của Quỹ cấp tỉnh.
Việc thu Quỹ PCTT là rất cần thiết để huy động nguồn lực xã hội hỗ trợ công tác PCTT, góp phần giảm bớt ngân sách nhà nước, nhất là trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng tác động rõ rệt đến thời tiết hiện nay. Để việc thu Quỹ PCTT đạt kết quả cao, Ban Quản lý Quỹ PCTT tỉnh tiếp tục tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ban, ngành, các địa phương đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của người dân và toàn thể xã hội về nộp Quỹ PCTT. Xây dựng kế hoạch, chỉ tiêu thu quỹ hàng năm của địa phương, đơn vị để triển khai thu bảo đảm tiến độ về thời gian; kiên quyết xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân không thực hiện việc thu, nộp quỹ theo quy định của Nhà nước.