Tích tụ đất nông nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất

Các mô hình tích tụ ruộng đất để sản xuất lúa, hình thành những vùng sản xuất lớn, tập trung tạo điều kiện thuận lợi cho việc cơ giới hóa đồng bộ trên đồng ruộng; tháo gỡ được khó khăn về tình trạng thiếu lao động ở các địa phương; giảm chi phí vật tư nông nghiệp; nâng cao nhận thức của người dân trong việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất.

Năm 2024, gia đình bà Nguyễn Thị Thuý, thôn Phương Độ, xã Bình Dương (Gia Bình) thực hiện tích tụ 14 ha đất ruộng trũng của nhiều hộ khác trong thôn để triển khai mô hình liên kết với Trung tâm Khuyến nông và Phát triển nông nghiệp công nghệ cao, Công ty Cổ phần Giống cây trồng Bắc Ninh, sản xuất giống lúa DT82. Tham gia mô hình liên kết, gia đình bà Thuý được hỗ trợ 50% kinh phí mua giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và được bao tiêu toàn bộ sản phẩm lúa tươi sau khi thu hoạch với doanh thu khoảng 200 triệu, sau khi trừ chi phí còn lãi 150 triệu đồng.
Theo ông Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc Công ty Cổ phần Giống cây trồng Bắc Ninh, việc triển khai mô hình liên kết sản xuất giống lúa chất lượng cao DT82 gắn với bao tiêu sản phẩm không chỉ giúp nông dân giảm chi phí đầu tư, nâng cao giá trị kinh tế, mà còn góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, bảo vệ sức khỏe cho người sản xuất, mang lại sản phẩm lúa gạo an toàn tới tay người tiêu dùng, mở ra hướng sản xuất sạch. Mô hình liên kết sản xuất lúa hàng hóa gắn với bao tiêu sản phẩm tại xã Bình Dương còn giúp người dân yên tâm sản xuất bởi không còn phải lo tìm đầu ra khi thu hoạch lúa.
Nhờ thực hiện tích tụ ruộng đất ông Hà Đại Thắng, phường Đồng Nguyên (thành phố Từ Sơn) gieo cấy hơn 17 ha giống lúa J02 để xuất bán cho đơn vị liên kết sản xuất, thu mua là Công ty Cổ phần Giống - Vật tư nông nghiệp Công nghệ cao Việt Nam. Trao đổi với chúng tôi, ông Thắng cho biết: “Công ty ký kết hợp đồng liên kết sản xuất, tiêu thụ 17,2 ha giống J02. Theo đó, gia đình được hỗ trợ tập huấn chuyển giao kỹ thuật gieo cấy, chăm sóc lúa và phòng trừ sâu bệnh, được trợ giá 50% kinh phí mua giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật cho lúa và được bao tiêu thu mua thóc sau khi thu hoạch. Do chăm sóc đúng kỹ thuật nên lúa J02 của gia đình đạt năng suất xấp xỉ 220 kg/sào, tương đương 60-61 tạ/ha. Với giá thu mua tại ruộng gần 10.000 đồng/kg, sau khi trừ các loại chi phí mỗi ha gia đình tôi thu về 19,5 - 20 triệu đồng”.

Tích tụ ruộng đất giúp đẩy mạnh quá trình cơ giới hoá sản xuất lúa.

Toàn tỉnh hiện có 62 mô hình thực hiện tích tụ ruộng đất với diện tích gần 380 ha để sản xuất lúa. Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Môi trường, mô hình mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với sản xuất  manh mún, nhỏ lẻ, góp phần bảo đảm an ninh lương thực, nâng cao giá trị gia tăng của ngành nông nghiệp. Các hình thức tích tụ chính gồm: Thuê ruộng đất công điền do cấp xã quản lý, hoặc thuê ruộng, mượn ruộng, chuyển nhượng quyền sử dụng ruộng của nông dân không có nhu cầu sử dụng, sau đó đầu tư cải tạo, áp dụng cơ giới hóa vào sản xuất những giống lúa có năng suất, chất lượng tốt… nên giảm chi phí, giảm công lao động, tăng năng suất và lợi nhuận, tiêu thụ nông sản thuận lợi. Một số mô hình có sự liên kết trong sản xuất và kết nối với doanh nghiệp tiêu thụ nông sản ổn định như: mô hình liên kết với Công ty Cổ phần Giống cây trồng Bắc Ninh sản xuất giống lúa DT82, mô hình liên kết sản xuất, thu mua giống lúa J02 của Công ty Cổ phần Giống - Vật tư nông nghiệp Công nghệ cao Việt Nam  cho hiệu quả kinh tế cao hơn gấp 1,2-1,5 lần so với sản xuất đại trà.
Mặc dù tỉnh có chính sách hỗ trợ kinh phí đối với cả người cho thuê đất và người thực hiện tích tụ nhưng theo đánh giá của sở Nông nghiệp và Môi trường, nhiều chủ doanh nghiệp và nông dân, cơ chế, chính sách để khuyến khích việc tích tụ ruộng đất trong sản xuất nông nghiệp chưa thực sự hấp dẫn, còn nhiều bất cập, khó tiếp cận do đó diện tích tích tụ chưa nhiều, ruộng còn phân tán, không tập trung. Theo quy định của Luật Đất đai hiện hành, thời hạn cho thuê, thầu đất công điền do cấp xã quản lý ngắn (tối đa 5 năm) nên hầu như chưa có đổi mới về cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. Thủ tục để thuê, chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp phức tạp; mặt khác nhiều địa phương trong tỉnh chưa thực hiện xong việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các hộ dân cũng như cấp đổi giấy chứng nhận sau dồn thửa đổi ruộng. Mức hạn điền trong Luật Đất đai cũng hạn chế việc tư nhân có điều kiện kinh tế tham gia tích tụ ruộng đất để tổ chức lại sản xuất. Cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp chưa phù hợp với doanh nghiệp nhỏ và vừa, khó tiếp cận.
Ngoài những bất cập về cơ chế, chính sách, một bộ phận nông dân vẫn có tâm lý giữ đất mặc dù không có nhu cầu sản xuất. Tại những khu vực phát triển công nghiệp, người dân vẫn có tư tưởng mong chờ hưởng lợi từ đất nông nghiệp do giải phóng đền bù với mức cao. Để khắc phục khó khăn, hạn chế trong tích tụ ruộng đất sản xuất lúa, thời gian tới, ngành Nông nghiệp và Môi trường, các địa phương cần tập trung rà soát, điều chỉnh, bổ sung cơ chế, chính sách về đất đai, tài chính, quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp, thủ tục hành chính... tạo điều kiện thuận lợi và hấp dẫn cho những cá nhân, doanh nghiệp có nhu cầu tích tụ ruộng đất. Mặt khác, cần đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nông dân không có nhu cầu sử dụng đất cho thuê, mượn, chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho cá nhân, doanh nghiệp có nhu cầu tích tụ ruộng đất; có kế hoạch đào tạo, chuyển đổi nghề cho nông dân cho thuê đất.