Tỏa sáng hơn truyền thống hiếu học của quê hương

Chỉ ít ngày nữa là chẵn phần tư thế kỷ tái lập tỉnh. Từ một địa phương thuần nông, đến nay, Bắc Ninh đã chững chạc vị thế tỉnh công nghiệp phát triển toàn diện, với nhiều chỉ tiêu dẫn đầu hoặc trong tốp đầu toàn quốc. Trong tương lai gần, Bắc Ninh sẽ trở thành thành phố trực thuộc T.Ư, một thành phố trẻ, thông minh và giàu bản sắc, thật tự hào biết mấy!

Tuyên dương những học sinh tiêu biểu xuất sắc trong chương trình “Chắp cánh ước mơ - Bắc Ninh với khuyến học, khuyến tài năm 2020” (tháng 11-2020).

Nhưng tôi cũng đồ rằng, nếu hỏi đâu là niềm tự hào lớn lao nhất ở mảnh đất Bắc Ninh, trung tâm vùng Kinh Bắc xưa, nhiều người sẽ nói, đó chính là truyền thống hiếu học và khoa bảng, là ý thức vươn lên trên con đường học vấn đã ăn sâu vào máu thịt người dân, gia đình, dòng họ.
Trong thời mở cửa, truyền thống hiếu học của quê hương càng tỏa sáng khi mọi người cùng nhận thức sâu sắc rằng, phải vươn lên trên con đường học vấn mới có thể phát triển toàn diện và xây dựng quê hương đẹp giàu.
Tháng 9-2020, GS-TS Nguyễn Thị Doan, nguyên Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam về Bắc Ninh dự tổng kết 5 năm thực hiện QĐ số 281/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện Đề án “Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ và cộng đồng xã hội”. Trong bài phát biểu, GS Nguyễn Thị Doan, cũng là nhà quản lý giáo dục nổi tiếng, đã dành cho Bắc Ninh những lời hay, nhưng không hề sáo, đại ý Bắc Ninh là tỉnh nhỏ, nghèo nàn về tài nguyên khoáng sản nhưng đặc biệt giàu có về truyền thống khoa bảng, về tri thức, về con người… Tài nguyên khoáng sản rồi sẽ cạn kiệt, nhưng tài nguyên con người thì trao truyền còn mãi, là thứ quý giá nhất, cần thiết nhất mang lại niềm tự hào lớn lao nhất cho quê hương và làm tỏa sáng hơn truyền thống hiếu học của quê hương…
Phát huy truyền thống, những năm qua, sự nghiệp khuyến học, khuyến tài của Bắc Ninh luôn nhận được sự quan tâm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Trở thành điểm sáng tiêu biểu toàn quốc. Ở Bắc Ninh, khuyến học đang sống trong lòng dân vì người người, nhà nhà cùng thi đua làm khuyến học. Còn nhớ năm 2000, khi ngành giáo dục nhiều tỉnh, thành phố cả nước vẫn lạ lẫm, thậm chí mơ hồ về khái niệm trường chuẩn quốc gia thì Lương Tài, địa phương thuần nông mới tái lập còn nhiều khó khăn đã về đích sớm nhất toàn quốc với 100% trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia, cho thấy đầu tư cho giáo dục luôn là ưu tiên của các cấp chính quyền. Đến năm 2020, ngành GD-ĐT Bắc Ninh đã về đích ở cả 2 mục tiêu: 100% phòng học kiên cố và 100% trường công lập đạt chuẩn quốc gia. Phong trào và chất lượng giáo dục cũng luôn được đánh giá trong tốp đầu toàn quốc.
 Nói ở Bắc Ninh, khuyến học đang sống trong lòng dân và người người cùng thi đua làm khuyến học là hoàn toàn đúng đắn. Để minh chứng cho truyền thống hiếu học của quê hương ngày càng được tỏa sáng, ngoài sự quan tâm toàn diện của lãnh đạo tỉnh qua các thời kỳ, hãy nhìn vào những hoạt động thiết thực của các tổ chức và hội viên khuyến học các cấp trên địa bàn tỉnh, chí ít qua 1 nhiệm kỳ Đại hội gần đây, giai đoạn 2016-2021.
Cụ thể, toàn tỉnh tăng từ 305 nghìn hội viên khuyến học các cấp, chiếm 25,6% dân số toàn tỉnh (năm 2016) lên 395 nghìn hội viên khuyến học, chiếm tới 31,5% dân số toàn tỉnh (năm 2021). Về số lượng gia đình học tập, tăng từ 121 nghìn (chiếm 41,3%) lên 217 nghìn gia đình (chiếm 71,16%). Về số lượng dòng họ học tập, tăng từ 2.482 dòng họ (chiếm 36,6%) lên 5.562 (chiếm 71,7%). Số đơn vị được công nhận đơn vị học tập ở cơ sở thuộc cấp xã quản lý tăng từ 547 đơn vị (chiếm 65%) lên 645 (chiếm 92%)…
Là đất học, ở Bắc Ninh, không khó để điểm tên những ngôi làng từ lâu được báo chí ưu ái gọi là “làng Đại học” như: Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, Yên Phong), Phú Mẫn (thị trấn Chờ, Yên Phong), Đại Mão (xã Hoài Thượng, Thuận Thành), Tam Sơn (phường Tam Sơn, thành phố Từ Sơn)… Có khi cả 1 xã cũng được gọi là “làng Đại học” như Mão Điền (Thuận Thành), Lâm Thao (Lương Tài), Liên Bão (Tiên Du)… Trong những “làng Đại học” lại có những gia đình học tập và dòng họ học tập, điển hình như họ Vũ (thôn Ngọc Quan, xã Lâm Thao, Lương Tài), họ Ngô (thôn Vọng Nguyệt, xã Tam Giang, Yên Phong), họ Nguyễn Xuân (xã Mão Điền, Thuận Thành)… Cũng vì là đất học, chuyện học đã ăn sâu vào máu thịt người dân nên thường hàng năm, sau mỗi mùa tuyển sinh Đại học, người dân khi gặp nhau đều hỏi han tình hình thi cử và đỗ đạt của con em những người thân của nhau.
Người người, nhà nhà cùng chăm lo làm khuyến học, bởi vậy phong trào xây dựng quỹ khuyến học tôn vinh giáo viên, học sinh, sinh viên xuất sắc khi được triển khai đã nhanh chóng nhận được sự quan tâm ủng hộ của nhiều tổ chức, cá nhân tâm huyết với sự nghiệp trồng người. Giai đoạn 2016-2021, quỹ khuyến học các cấp có bước phát triển vượt bậc. Cụ thể năm 2016, tổng số quỹ toàn tỉnh (gồm cả dòng họ, thôn, khu phố, trường học, doanh nghiệp…) đạt 38,8 tỷ đồng, thì đến cuối nhiệm kỳ đạt hơn 143 tỷ đồng, tăng hơn 100 tỷ đồng so đầu nhiệm kỳ. Mỗi năm, các cấp Hội tiến hành khen thưởng hàng chục nghìn lượt giáo viên, học sinh, sinh viên tiêu biểu, với số tiền nhiều tỷ đồng. Cao nhất năm 2019 khen thưởng 56 nghìn lượt giáo viên, học sinh và các đối tượng khác tổng số tiền gần 10 tỷ đồng.
Phát huy mạnh mẽ truyền thống hiếu học, Bắc Ninh phấn đấu đến năm 2026, toàn tỉnh có 80% số gia đình đạt các tiêu chí gia đình học tập, 70% đến 75% số dòng họ đạt các tiêu chí dòng họ học tập. Đặc biệt phấn đấu có từ 1 đến 2 huyện, thành phố được công nhận là huyện, thành phố học tập, theo các tiêu chí của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO). Quyết tâm giữ vững và phát huy vị trí là điển hình toàn quốc về phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài và xây dựng xã hội học tập.
Phát huy, làm tỏa sáng hơn truyền thống hiếu học của quê hương cũng chính là sự chuẩn bị quan trọng cần thiết, đón đầu cho những bước phát triển toàn diện hơn nữa khi Bắc Ninh trở thành thành phố trực thuộc T.Ư. Đó là một thành phố trẻ, năng động, thông minh nhưng vẫn đậm đà bản sắc của vùng đất Kinh Bắc nghìn năm, vùng đất mĩ tục khả phong, địa linh nhân kiệt mà trong dòng chảy lịch sử từng nhiều lần làm rạng rỡ cả trời Nam…