Truyện cổ về hai nàng công chúa Ngọc Dung, Thủy Tiên ở đền Cùng giếng Ngọc

Vua Lý Thánh Tông được thần báo mộng ở làng Diềm có yêu quái hoành hành làm hại dân lành. Vua cho triệu quần thần vào và kể lại giấc mộng. Trong lúc văn võ bá quan đang bàn luận kế sách trừ yêu quái thì hai nàng công chúa con vua Lý Thánh Tông là Ngọc Dung, Thủy Tiên đi vào quỳ lạy mà thưa rằng: “Thưa cha, một vài loài yêu tinh thì cần gì phải điều đến thiên binh vạn mã làm chấn động dân lành. Chúng con xin được đi tới đó diệt trừ”. Nhà vua nghe hai nàng nói xong mừng rỡ: “Được hai con đi ta còn lo gì nữa!”. Thế rồi hai nàng công chúa lập tức về làng Diềm. Khi ấy, ngôi làng là một chốn hoang dã, dân cư thưa thớt, đồng nước cây cối um tùm rậm rạp sống lâu ngày thành tinh. Nơi này có núi Kim Lĩnh (Kim Sơn) đầy thú dữ, ở đó có loài cáo thành tinh là hồ tinh. Các loài mộc tinh, ngư tinh, hồ tinh đua nhau làm hại dân lành.

Đền Cùng Giếng Ngọc.

Hai nàng công chúa Ngọc Dung, Thủy Tiên cho gọi dân làng đến, dạy dân chúng luyện tập võ nghệ, bắn cung. Hai công chúa còn lập đàn cúng tế ngày đêm làm cho lũ yêu tinh phải kinh động, chúng hò nhau tới quyết giết sạch người dân nơi đây. Dò la biết được đường đi lối lại của chúng, Ngọc Dung, Thủy Tiên đặt lưới mai phục khắp nơi và cung tên bắn ra như mưa, dân chúng hò reo xông ra vây bắt. Lũ yêu quái hoảng hồn bỏ chạy, mũi tên găm đầy mình. Nhưng chúng chạy đến đâu cũng có mai phục, cùng cuối cả ba loài quái đều bị giết sạch. Cuộc sống làng quê trở lại yên bình, người dân vui vẻ làm ăn. Hai nàng Ngọc Dung, Thủy Tiên thắp nhang rồi hướng về kinh thành lạy ba lạy mà rằng: Ân lớn chúng con đã có chút báo đáp, nay chúng con xin được về cõi của mình. Nói xong, hai nàng đều hóa nhằm đúng tiết thanh minh mùa xuân ngày ba tháng ba.
Ghi nhớ công đức hai nàng công chúa, người dân làng Diềm lập đền thờ gọi là đền Cùng. Tương truyền, hai nàng hóa thành cá chép vàng nên trước cửa đền Cùng, người ta đào một giếng to để thả cá vàng, vì thế đền Cùng còn gọi là đền Giếng. Hằng năm vào ngày mồng ba tháng ba âm lịch, người dân làng Diềm lại tổ chức lễ hội tát giếng để cá vàng - hiện thân của hai công chúa Ngọc Dung, Thủy Tiên được sống trong cảnh thanh sạch. Người dân làng Diềm tin rằng, hai công chúa sống với làng Diềm và khi hóa cũng không bao giờ rời làng, luôn phù trợ cho dân lành vì có những năm nước lụt ngập trắng làng nhưng khi nước rút, cá vàng vẫn ở giếng. Chính vì thế người dân trong vùng còn lưu truyền câu ca: “Dù ai đi lễ bốn phương/Không bằng linh hiển thắp hương đền Cùng”.