Truyền thuyết vực thiêng ở Thuận Thành

Đình Phú Lộc thôn Nghi Khúc (An Bình-Thuận Thành) hiện còn lưu giữ hai tấm bia đá cổ, một bia mòn hết chữ, một bia chữ mòn chỉ đọc được dòng chữ to tiêu đề bia Phú Lộc đình bi ký.

Tuy nhiên dân làng còn giữ được nguyên vẹn hòm sắc có các thư tịch về ngôi đình gồm 4 quyển sách chữ Hán và 1 bản khắc gỗ lòng văn tế đình. Trong các sách chữ Hán có quyển chép thần phả đình trùng với tiêu đề bia đá Phú Lộc đình bi ký và chép bản văn Vạn đại hương hoả trùng với nội dung văn bia đá Vạn đại hương hoả tại am thờ gần đình chữ còn rõ ràng dễ đọc. Từ đó suy ra nội dung văn bia Phú Lộc đình bi ký chính là bản thần phả đình được chép trên giấy. Tìm hiểu bản thần phả này mới hiểu rõ truyền thuyết về Vực thiêng nơi xuất hiện Lạc thị Tam vị đại vương thành hoàng làng mà dân 4 xã cổ: Nghi Khúc, Ngọc Xuyên, Đoan Bái và Đại Bái vẫn truyền tụng từ đời này sang đời khác. Đó là câu chuyện thiêng hoá về cội nguồn dân tộc Việt.

 Bản thần phả đình Phú Lộc soạn ngày 18 tháng Sáu năm Khải Định thứ 5 cho biết một sự kiện quan trọng xảy ra với dân làng, đó là vào thời Cảnh Hưng xảy ra nạn binh lửa tàn huỷ hết bằng sắc của đình và mãi đến thời Khải Định mới khôi phục lại. Nạn binh lửa thời Cảnh Hưng là cuộc khởi nghĩa Nguyễn Cừ-Nguyễn Tuyển từ Chí Linh tiến quân về đánh Thăng Long xảy ra trận đại chiến ở khu vực tổng Bình Ngô, Chinh đông đại tướng quân Nguyễn Đức Uông của triều đình bị chết tại trận. Dân Nghi Khúc cũng bị chết mấy chục người được thờ ở am gần đình và có chung ngày giỗ do dân làng tổ chức, tục gọi là giỗ trận. Am có bia đá Vạn đại hương hoả kể khá kỹ về nạn binh lửa này.

 Phần nội dung chính của bản thần phả kể về sự tích Vực thiêng như sau: Thời xưa Lạc Long Quân lấy Âu Cơ sinh ra bọc trăm trứng, nở thành trăm con trai. Năm mươi con theo cha về khai phá miền biển, năm mươi con theo mẹ đi khai phá miền núi. Tôn con trưởng làm vua, gọi là Hùng Vương, truyền được 18 đời; con thứ làm lang, đặt tên nước là Văn Lang. Tổ thờ ở á Lữ, sinh thời đi chu du thiên hạ xem hình thế núi sông. Một lần qua làng Nghi Khúc thấy phía trước có ba con sông uốn khúc, phía sau có năm ngọn núi nhấp nhô, phong cảnh hữu tình thì dừng lại lập hành cung thưởng ngoạn bên bờ vực hội thuỷ của ba con sông. Đột nhiên nhà vua thấy xuất hiện ba thân rồng dài vài trượng, to mấy vòng, đầu có hai chữ Lạc vương. Liền đó dậy lên sóng gió. Rồng trôi đến đâu thuỷ tộc các loài nườm nượp  theo hầu đến đó. Nhà vua ghi lại: Nơi đây rồng hiện. Dân làng gọi đó là vực thiêng.

Hàng năm vào ngày rồng hiện dân bơi thuyền ra giữa vực múc một bình nước về đình làm lễ cầu phúc. Năm nào nước trong sạch, có hương thơm thì năm đó người vật phồn thịnh. Năm nào nước chua, đục ấy là điềm hạn úng mùa màng thất bát. Do thần linh ứng nên dân làng tôn thờ làm thành hoàng. Vua các triều đều ban sắc phong cho thành hoàng Lạc thị Tam vị đại vương của làng Nghi Khúc, hiện sưu tầm được 11 đạo sắc phong, trong đó có 3 đạo thời Lê, 1 đạo thời Tây Sơn, 7 đạo thời Nguyễn.

Phạm Thuận Thành