Tướng Hoàng Đan - Vị tướng tài ba, gan dạ, đầy lòng nhân ái

Trong lịch sử truyền thống Anh hùng của Quân đội nhân dân Việt Nam có một vị tướng tiêu biểu xuất chúng, tài ba, gan dạ, đầy lòng nhân ái mà các cán bộ chiến sĩ nói riêng và người dân Việt Nam nói chung đều ngưỡng mộ, đó là Tướng Hoàng Đan.

Tướng Hoàng Đan sinh ngày 28 tháng 2 năm 1928, quê ông là xã Nghi Thuận, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Gia đình ông có truyền thống lâu đời cả về văn và võ với những tên tuổi lưu danh nổi tiếng. Cả bên nội và bên ngoại đều có người tham gia cách mạng, là những chiến sĩ cộng sản nổi tiếng ngay từ những ngày đầu có Đảng. Bản thân ông tham gia cách mạng rất sớm. Tháng 3 năm 1945 khi Nhật đảo chính Pháp ông đã tham gia mặt trận Việt Minh huyện nhà. Cách mạng tháng Tám nổ ra, ông là nhân tố quan trọng trong cuộc giành chính quyền ở quê hương. Ông được đào tạo quân sự bài bản ngay từ năm 1946. Tháng 10 năm 1946 ông đứng trong hàng ngũ của Đảng khi mới 18 tuổi.
Trong cuộc kháng chiến chín năm trường kì chống thực dân Pháp, ông đã trải qua nhiều chức vụ quan trọng, từ Trung Đội trưởng năm 1946, đến Trung Đoàn trưởng 1954. Ông đã tham gia chỉ huy đánh hàng chục trận đánh cũng như chiến dịch như: Chiến dịch Hoà Bình, Chiến dịch Thu Đông 1952, Chiến dịch Thượng Lào và Chiến dịch Điện Biên Phủ. Mỗi trận đánh, mỗi chiến dịch, ông đều thể hiện nổi bật vai trò của người lãnh đạo, tài chỉ huy và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình dù khó khăn gian khổ đến mấy. Sau chiến thắng chống thực dân Pháp ông được đào tạo rất bài bản chính qui trong quân đội cả trong và ngoài nước. Ông đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng trong các nhà trường quân sự, ông là giáo viên quân sự uy tín tài ba. Khi cuộc kháng chiến chống Mĩ ngụy của dân tộc ta lan rộng, ông lại tạm xa nhà trường xung trận. Trong các trận đánh cho “ ngụy nhào”, trận Thượng Đức là trận đánh ác liệt khó khăn đã thể hiện sự chỉ huy tài tình của ông để giành thắng lợi. Chúng ta cũng không thể không nhắc đến chiến dịch giải phóng Huế-Đà Nẵng và cuối cùng là chiến dịch Hồ Chí Minh đã in đậm dấu ấn sự chỉ huy tài tình của ông ở quân đoàn 2, góp phần vào thắng lợi chung của chiến dịch.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Thiếu tướng Hoàng Đan (ngoài cùng, bên trái) và Trung tướng Lê Trọng Tấn (năm 1976). Ảnh tư liệu

Đất nước thống nhất, năm 1976 ông lại trở về nghề đào tạo quân sự của mình giữ vai trò là Phó Giám đốc Học viện Quốc phòng mang quân hàm đại tá. Với trình độ chuyên môn sâu rộng, kết hợp với kinh nghiệm thực tiễn trận mạc. Ông đã tham gia giảng  dạy và đã đào tạo ra nhiều thế hệ tướng lĩnh tài ba của quân đội sau này. Ông là hình ảnh của người thầy đáng kính. Năm 1977 khi mới 49 tuổi ông đã mang quân hàm thiếu tướng. Kẻ thù đâu có buông tha, chỉ hơn năm sau ông lại tạm xa trường tham gia cuộc chiến biên giới Tây Nam. Ông là người góp công rất quan trọng trong việc hoạch định kế hoạch tác chiến chiến lược để ta giành thắng lợi và giúp nước bạn Căm Pu Chia thoát khỏi họa diệt chủng Pôn Pốt bạo chúa.
Đúng là cuộc đời binh nghiệp của ông gắn với chiến trận. Cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc, hình ảnh vị tướng của ông thể hiện rõ nét hơn bao giờ hết với phẩm chất đặc biệt của mình. Đó là hình ảnh của vị tướng thống lĩnh chỉ huy gan dạ, dũng mãnh,  không sợ hiểm nguy, không sợ “ chết”. Một vị tướng tới tận trận tiền chỉ huy trực tiếp giành thắng lợi dù cho quân địch có mạnh đến mấy, dù súng đạn cày xới với cái chết luôn rình rập. Trận đánh bình độ 400 tại mặt trận Lạng Sơn đã cho chúng ta thấy rõ điều đó.
Mấy năm sau tại mặt trận Vị Xuyên. Mặt trận ác liệt này “lò vôi thế kỉ” lại phải cần đến vị tướng tài ba điều binh khiển tướng-người Tư lệnh Mặt trận Vị Xuyên, Hà Giang. Tại mặt trận này ta lại càng hiểu sâu hơn sự tài ba trong chỉ huy, tình yêu thương bao la đầy lòng nhân ái với cán bộ chiến sĩ nơi chiến trận. Lính tại mặt trận Vị Xuyên không thể nào quên được lời ông: “Không có một tổn thất nào là nhỏ khi nói về người lính đã ngã xuống. Mỗi người lính hi sinh họ là con, là chồng, là cha trong một gia đình. Đó là sự mất mát không thể bù đắp”. Tại mặt trận này bằng sự chỉ huy  tài ba, nhạy bén, ông đã thay đổi toàn bộ cách đánh trước đó. Với cách này ta đã giữ vững thế trận và sau đó giành thắng lợi mà thương vong của chiến sĩ cả năm trời tính từ cuối 1984 đến 1985 chỉ bằng vài tuần đầu khi mới xảy ra chiến sự. Cũng tại chiến trận này với sự coi khinh “cái chết”, với lòng thương yêu chiến sĩ, ông đã tới tận chốt chỉ cách địch chưa đến trăm mét để thị sát, thăm, động viên chiến sĩ kịp thời. Ông còn đưa cả văn công lên tận chốt biểu diễn cổ vũ khích lệ cho chiến sĩ…
Trong lịch sử truyền thống của quân đội nhân dân, ông là vị tướng, một “hổ tướng” được đặc biệt trân trọng và ngưỡng mộ. Thượng tướng Hoàng Minh Thảo đã có cảm nhận về ông: “Tướng Hoàng Đan là vị tướng trận mạc, nơi nào có cuộc chiến ác liệt nhất là có mặt tướng Hoàng Đan. Ông chiến đấu dũng cảm và chỉ huy mưu trí… Ông là người giản dị, có tác phong quần chúng cởi mở, gần gũi….”. Với đóng góp to lớn của mình, ông đã được Đảng, Nhà nước phong tặng nhiều phần thưởng cao quí như: Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Huân chương Quân công hạng Hai và nhiều Huân huy chương khác.
Ngày 22 tháng 12 này là ngày kỷ niệm 78 năm thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam Anh hùng và cũng là kỷ niệm 19 năm (4/12/2003) ngày Tướng Hoàng Đan về cõi vĩnh hằng. Nhớ về người tướng lĩnh tài ba xuất chúng, một tấm gương sáng, tấm gương vàng ngọc để chúng ta soi rọi. Nhớ về ông, chúng ta càng thêm tự hào về truyền thống yêu nước của dân tộc ta, càng thêm yêu kính, nhớ ơn muôn ngàn lần các thế hệ cán bộ chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam, các Bà Mẹ Việt Nam Anh hùng, các Anh hùng Liệt sĩ, thương binh, bệnh binh và các lực lượng tham gia khác đã cống hiến, hi sinh cuộc đời mình vì sự nghiệp cách mạng vẻ vang của dân tộc, góp phần đưa dân tộc ra đến đài vinh quang, sánh vai các cường quốc năm châu như ngày nay. Những tấm gương vàng ngọc nay vẫn vẹn nguyên giá trị cho mỗi người dân Việt Nam học tập và noi theo!

* Bài viết có tham khảo nhiều tư liệu lịch sử của các học giả.