Vai trò, hiệu quả kinh tế Hợp tác xã trong xây dựng Nông thôn mới

Kinh tế tập thể với nòng cốt là Hợp tác xã (HTX) là một thành phần quan trọng trong nền kinh tế, góp phần giải quyết lao động và an sinh xã hội... Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết số 13 của T.Ư Đảng khóa IX, khu vực kinh tế tập thể của tỉnh đã có nhiều chuyển biến tích cực,nâng cao vai trò, hiệu quả trong phát triển kinh tế-xã hội và quá trình xây dựng Nông thôn mới.

Sản phẩm của HTX mây, tre đan Xuân Hội (Tiên Du)

Nhất quán quan điểm HTX là bộ phận có vị trí, vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, những năm qua thực hiện Nghị quyết số 13 của T.Ư Đảng, tỉnh Bắc Ninh đã ban hành Chương trình hành động, Kế hoạch hỗ trợ kinh tế tập thể, HTX, tập trung vào những vấn đề về thể chế, chính sách, nhất là đất đai, tài chính tín dụng, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, xúc tiến thương mại, khoa học và công nghệ. Việc thể chế hóa chủ trương của Nghị quyết và ban hành các cơ chế chính sách đã tạo hành lang pháp lý và hỗ trợ thúc đẩy phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã của tỉnh có nhiều chuyển biến, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, đã xây dựng được nhiều mô hình HTX kiểu mới gắn với tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng Nông thôn mới.

Luật Hợp tác xã 2012 ra đời dựa trên nhu cầu bức thiết của người dân trong sản xuất, kinh doanh, đòi hỏi phải có các mô hình hợp tác xã, tổ hợp tác xã do người dân tự thành lập dựa trên thực tế địa phương, trên nhu cầu xã hội. Điều này đồng nghĩa với việc cần phải có cơ chế, chính sách, giải pháp hỗ trợ cụ thể, rõ ràng, có hiệu lực, đủ mạnh để cho các HTX phát triển. 

Tiền thân là cơ sở sản xuất cá thể, tháng 6-2016, HTX đồ gỗ Minh Trưởng tại thôn Ngô Phần (xã Bình Định, huyện Lương Tài) được thành lập theo Luật HTX năm 2012 với 21 thành viên tham gia, chuyên sản xuất các sản phẩm về gỗ. Với nội lực của HTX là liên kết các thành viên ở các khâu sản xuất, góp vốn, tài sản đầu tư…chỉ sau 3 năm hoạt động, HTX đã mở rộng được 2 khu nhà xưởng với 3.000 m², giải quyết việc làm cho 50 lao động thường xuyên với mức thu nhập từ 6-9 triệu đồng/người/tháng. Theo ông Phạm Minh Trưởng, Giám đốc HTX đồ gỗ Minh Trưởng thì mô hình HTX kiểu mới đã khẳng định được vai trò của kinh tế tập thể trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN hiện nay, đồng thời đã mở ra nhiều cơ hội mới cho các thành viên. Nếu như trước đây, với phương thức cũ, các xã viên tự làm, tự lo liệu các khâu dịch vụ… do đó chi phí sản xuất cao, hiệu quả thấp, thêm vào đó tính rủi ro lớn nếu gặp phải các yếu tố bất lợi của thị trường. Đến khi tham gia vào HTX thì mọi vấn đề về tiêu thụ sản phẩm, đầu vào nguyên liệu...đã có Ban giám đốc giải quyết, giá trị kinh tế gia tăng, việc làm ổn định giúp xã viên ngày càng thêm tin tưởng vào mô hình HTX mình đang tham gia.

HTX sản xuất rau thôn Đoài, xã Tam Giang (Yên Phong)  

Thành lập từ năm 2006, HTX chăn nuôi gia cầm Cường Thịnh (Yên Phong) được hình thành với 14 hộ với 27 xã viên (trong đó 7 hộ chăn nuôi gia cầm, 6 hộ làm đồ gỗ). Năm 2015, HTX là đơn vị tiên phong thực hiện chuyển đổi mô hình HTX kiểu mới. Ông Ngô Văn Chiến, Giám đốc HTX chia sẻ: Tham gia HTX giúp xã viên nâng cao tính tương trợ, giảm bớt những nguy cơ cạnh tranh không lành mạnh như tự hạ giá, phá giá lẫn nhau. Ðồng thời tiếp cận thêm được nhiều thông tin hữu ích trong sản xuất, tích cực ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và tăng thu nhập.

Từ thực tế có thể khẳng định, mô hình HTX kiểu mới đã thể hiện vai trò quan trọng là cầu nối trong việc tiếp thu, hướng dẫn ứng dụng, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, thúc đẩy chuyển đổi hiệu quả cây trồng, vật nuôi, sản phẩm làng nghề... chủ lực của các địa phương. Hoạt động của các HTX đảm bảo khâu dịch vụ đầu vào, đầu ra mà hộ cá thể không làm được, hoặc làm nhưng không hiệu quả như: Dịch vụ giống; phân bón; thuốc bảo vệ thực vật; thu hoạch; chuyển giao khoa học kỹ thuật; liên kết trong sản xuất; chế biến và tiêu thụ sản phẩm cho thành viên; tạo thêm việc làm, tăng thu nhập; thúc đẩy kinh tế hộ phát triển… Các HTX  góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, TTCN trên địa bàn phát triển, tận dụng được nguồn lực đất đai, nguyên liệu, vốn, lao động... tại địa phương, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xoá đói giảm nghèo và nâng cao đời sống cho các hộ thành viên, đồng thời mở ra cách làm ăn mới, hướng sản xuất tới thị trường, tạo việc làm cho nhiều lao động, góp phần tích cực ổn định an ninh nông thôn và phát triển kinh tế của địa phương.

Hướng chuyển đổi thành HTX theo Luật HTX năm 2012 là yêu cầu cấp thiết và hiệu quả. Tuy nhiên hầu hết các HTX dịch vụ nông nghiệp đều yếu và thiếu về trình độ công nghệ thông tin, chưa thực hiện chế độ BHXH và BHYT cho xã viên và người lao động. Đội ngũ cán bộ quản lý, nghiệp vụ của các HTX độ tuổi  cao; việc chỉ đạo, điều hành chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, phần lớn chưa qua đào tạo bồi dưỡng; hạn chế trong việc đưa ra kế hoạch kinh doanh theo cơ chế mới và tìm kiếm thị trường nên chưa tìm được cách làm mới để phát triển HTX. Mặt khác chế độ thù lao, đãi ngộ đối với cán bộ quản lý HTX còn thấp nên chưa thu hút được cán bộ trẻ, cán bộ tài về làm việc tại các HTX. Đối với các HTX chuyên ngành nông nghiệp và phi nông nghiệp thì thiếu vốn để đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên khi vay vốn thì gặp khó khăn về tài sản thế chấp do hầu hết các HTX đều không được cấp đất. Số HTX được tiếp cận vay vốn từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX còn thấp (16.67%).

Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết 13 có thể thấy, công tác hỗ trợ kinh tế tập thể tại Bắc Ninh được triển khai đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm, nhờ đó không ít HTX đã khắc phục được những tồn tại, yếu kém, đứng vững trong nền kinh tế thị trường có sự cạnh tranh gay gắt. Một trong những kết quả nổi bật của kinh tế tập thể tại Bắc Ninh thời qua đó là việc thực hiện triển khai Luật HTX năm 2012. Đến cuối năm 2018, Bắc Ninh đã cơ bản chuyển đổi xong các liên hiệp hợp tác xã, hợp tác xã, tổ hợp tác sang tổ chức hoạt động theo Luật Hợp tác xã 2012, trở thành tỉnh đứng đầu Đồng bằng sông Hồng trong công tác này. Các cơ quan chức năng đã tư vấn, hướng dẫn thành lập mới HTX theo Luật năm 2012 được 385 HTX, đưa số HTX hiện nay trong toàn tỉnh là 615 HTX hoạt động trên các lĩnh vực nông nghiệp, TT-CN, dịch vụ, xây dựng, tín dụng... Hoạt động của các HTX luôn bám sát chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, trở thành chỗ dựa vững chắc giúp các hộ nông dân đẩy mạnh sản xuất kinh doanh; tham gia tích cực vào chương trình xây dựng Nông thôn mới, vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn, góp phần thúc đẩy kinh tế hộ phát triển, xây dựng cộng đồng, củng cố hệ thống chính trị và khối đại đoàn kết ở cơ sở.

Bắc Ninh đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2025 không còn HTX yếu kém và 60% HTX đạt loại khá trở lên; duy trì hoạt động có hiệu quả của 210 Tổ hợp tác; Phát triển mới khoảng 180 HTX hoạt động có hiệu quả... Để đạt được mục tiêu trên đồng thời tạo đòn bẩy thúc đẩy khu vực kinh tế tập thể phát triển trong giai đoạn tới, các cấp chính quyền quan tâm, tạo điều kiện tốt nhất về các chính sách hỗ trợ để kinh tế tập thể ngày càng phát triển, trong đó vai trò nòng cốt là HTX phát triển theo hướng bền vững gắn với chương trình xây dựng Nông thôn mới, đặc biệt là đối với lĩnh vực nông nghiệp và nông thôn trên địa bàn tỉnh.