Xây dựng mô hình điểm khu dân cư văn hóa tiêu biểu

Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa là phong trào lớn mang tính bao trùm toàn dân, toàn diện. Tại Bắc Ninh, phong trào được triển khai sâu rộng, ngày càng đi vào chiều sâu chất lượng, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Điểm mới đáng chú ý trong triển khai thực hiện phong trào tại Bắc Ninh là từ năm 2022, BCĐ Phong trào tỉnh đã chỉ đạo, hướng dẫn các huyện, thị xã, thành phố lựa chọn đăng ký xây dựng mô hình điểm Khu dân cư văn hóa tiêu biểu trên từng lĩnh vực như: Mô hình điểm về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa, thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch địa phương; mô hình về nâng cao hiệu quả hoạt động của thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở; về xây dựng các bộ quy tắc ứng xử; về vận động tuyên truyền thay đổi, xóa bỏ những tập tục không phù hợp, tập tục lạc hậu, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang; về phát triển phong trào khuyến học, khuyến tài; về bảo tồn và phát huy làng nghề truyền thống; hoặc mô hình Khu dân văn hóa tiêu biểu trong chấp hành quy định pháp luật về an toàn giao thông...

Theo ông Nguyễn Xuân Trung, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch: Đến ngày 15-8, toàn tỉnh đăng ký xây dựng 72 mô hình điểm Khu dân cư văn hóa tiêu biểu tại 8/8 huyện, thị xã, thành phố. Cùng với xây dựng mô hình điểm, phong trào xây dựng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Khu dân cư văn hóa”, “Cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa” cũng tiếp tục được phát động rộng khắp, thu hút sự hưởng ứng của đông đảo tầng lớp nhân dân. Cụ thể trong năm 2022, toàn tỉnh có 92,5% Gia đình văn hóa; hơn 91% Khu dân cư văn hóa và gần 89% Cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn công sở văn hóa. Từ đầu năm đến nay, có 319.755/332.135 hộ dân đăng ký xây dựng danh hiệu Gia đình văn hóa; 730/730 thôn, làng, khu phố đăng ký danh hiệu Khu dân cư văn hóa; 912/946 cơ quan, đơn vị đăng ký xây dựng Công sở đạt chuẩn văn hóa.

Lễ hội kéo co làng Hữu Chấp, phường Hòa Long (thành phố Bắc Ninh) được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia tháng 12-2014. Ảnh: Quý Trần

Nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang có nhiều chuyển biến tích cực, theo hướng văn minh, tiết kiệm, không lãng phí, phô trương. Riêng với việc tang, tình trạng tổ chức ăn uống trong ngày tang lễ và ngày tuần tiết giảm đáng kể, từng bước xóa bỏ các hủ tục mê tín dị đoan. Chuyển biến rõ nét nhất là tỷ lệ đám tang thực hiện hỏa táng, điện táng tăng nhanh, năm 2022 tỷ lệ này đạt 62,3% (tăng 2,6% so với năm 2021) và trong 6 tháng đầu năm 2023 là 64,4%. Kết quả này là nhờ có chính sách hỗ trợ của tỉnh với mức 10 triệu đồng/đám tang hỏa táng, điện táng. Đây là mức hỗ trợ cao tốp đầu cả nước hiện nay.
Hướng vào mục tiêu xây dựng mô hình điểm, trong đó lấy khu dân cư làm trọng tâm nên việc xây dựng và phát huy giá trị của hương ước, quy ước thôn, làng, khu phố luôn được các địa phương quan tâm chỉ đạo thực hiện theo đúng tinh thần Quyết định số 22/2018/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Hiện nay, 100% thôn, làng, khu phố trong tỉnh hoàn thiện xây dựng hương ước, quy ước, định kỳ rà soát đánh giá, phát hiện những nội dung không còn phù hợp để định hướng sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế, đáp ứng yêu cầu thực tiễn cuộc sống.

Nhiều địa phương đăng ký xây dựng mô hình Khu dân cư tiêu biểu về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa.

Công tác phối hợp giữa các ngành thành viên BCĐ phong trào, các địa phương được tăng cường, phát huy sức mạnh tổng hợp. Nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo được nhân rộng. Nhiều tập thể, cá nhân điển hình được kịp thời biểu dương, khen thưởng. Hàng năm, Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân được duy trì tổ chức thường niên tại các khu dân cư, thu hút sự hưởng ứng của đông đảo tầng lớp nhân dân tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, thể dục dưỡng sinh... Qua đó, phát huy truyền thống đoàn kết toàn dân, củng cố mối liên hệ giữa Đảng với nhân dân, tăng cường tình làng nghĩa xóm, tạo sự đồng thuận trong cộng đồng. Tổng hợp của Ủy ban MTTQ tỉnh trong đợt 18-11-2022, toàn tỉnh có 725/730 Khu dân cư tổ chức Ngày hội (đạt 99,3%); có 548 tập thể tiêu biểu được biểu dương, khen thưởng các cấp; 2831 số hộ gia đình và cá nhân tiêu biểu được khen thưởng; 146 hộ nghèo được tặng quà với tổng giá trị hàng trăm triệu đồng.
Có thể thấy, quá trình triển khai thực hiện phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa trên địa bàn tỉnh tuy có lúc, có nơi còn mang tính hình thức, hoạt động của BCĐ phong trào cấp cơ sở chưa thực sự đồng đều và còn những tồn tại, hạn chế nhất định. Phong trào tạo được sức lan tỏa rộng lớn, thấm sâu vào các lĩnh vực của đời sống xã hội, khơi dậy nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống, góp phần đấu tranh phê phán thói hư, tật xấu, loại bỏ dần những hủ tục lạc hậu không còn phù hợp và xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh, văn minh.