Xứ Bắc

Thứ 6, 10/03/2017 | 15:57:00 [GMT +7] A A

Ngày xuân thì thong thả

quan họ rõ là dài

tên làng sao ngắn thế

cứ một từ rồi thôi

Qua cầu còn lắm chuyện

về vẫn dặn tái hồi

mà Thắng, Hồ, Kế, Chũ

Niềm, Lim, Dạm, Ó, Vôi

Hết Tiêu thì đến Dận

Chờ, Lo, Kép, Bổ, Nhồi

Dâu, Keo, Tràng, Danh, Chọi

Thường, Mai, Ngọt, Bầu, Côi

Phải người xưa mê hát

góp lời làm dân ca

làng với làng cho chữ

để tên mình nôm na.

Rồi nấp sau lộng lẫy

sau châu báu ngọc ngà

người xưa thường ký tắt

dưới những lời gấm hoa.

Đỗ Trung Lai

Duyên Quan họ của những làng xứ Bắc qua chiếc cầu giao cảm ngôn từ đến say lòng, đến mê đắm đã làm cho Đỗ Trung Lai nhà thơ - chiến sĩ mắc nợ ân tình đã đến hơn mười năm. Trước khi về định cư ở khu tập thể báo Quân đội nhân dân cùng với vợ con, Đỗ Trung Lai đã trả nợ ân tình ấy trong hai bài thơ Đêm Sông Cầu (nhạc sĩ quá cố Phan Lạc Hoa phổ thành ca khúc Dòng sông Quan họ) và Xứ Bắc. Chẳng còn lạ gì sự dùng dằng của các liền anh liền chị Quan họ: Ngày xuân thì thong thả, cái luyến láy của những làn điệu: Quan họ rõ là dài cùng với tiếng ngân vang rành rẽ của những: Tên làng sao ngắn thế - cứ một từ rồi thôi, cứ dội vào anh lúc nào chẳng rõ thành ám ảnh và làm bệ đỡ cho toàn bộ bài thơ Xứ Bắc. Hơn mười mùa xuân đất Kinh Bắc, sau khi đưa gia đình về quê ăn Tết, lên đơn vị vợ anh đóng quân ở thị xã Bắc Ninh nay là TP Bắc Ninh chẳng mấy ai lại không nhớ đến dáng người lính cao gầy hơi tư lự có mặt ở các hội làng xứ Bắc, nhất là các canh hát của các cụ nghệ nhân quan họ. Và không biết bao lần cả một chặng đường từ Hà Nội - Kinh Bắc đi về, Đỗ Trung Lai ngắm đến mê mải những làng xóm chìm khuất trong làn sương mờ ảo và mưa bụi xuân: Hết Tiêu thì đến Dận - Chờ, Lo, Kép, Bổ, Nhồi… như những giọt nước cứ thấm vào anh cái âm hưởng ngắn gọn mà sâu nặng ân tình đến thế! Và Đỗ Trung Lai tự “giải mã”: Phải người xưa mê hát - góp lời làm dân ca - làng với làng cho chữ - để tên mình nôm na. Sinh hoạt văn hóa Quan họ mang đậm tính cộng đồng với lối hát giao duyên, có sự tham gia của các bọn làng Quan họ: lời và chữ được chuốt mãi như ngọc càng mài càng sáng. Phát triển từ bài thơ với cặp hình ảnh song đôi lời hát - tên làng, Đỗ Trung Lai lại nâng phần kết bài thơ trong sự chuyển ngoặt bất ngờ: Rồi nấp sau lộng lẫy - sau châu báu ngọc ngà - người xưa thường ký tắt - dưới những lời gấm hoa. Xứ Bắc trong bề dầy truyền thống hiện ra sau những câu chữ gọn ghẽ tươi tắn, nhà thơ - chiến sĩ Đỗ Trung Lai luôn đặt ra thế giả định không chỉ là chiều không gian - thời gian cụ thể mà cảm nhận sâu xa những giá trị văn hóa trong sức sống lâu bền của tình đời, lòng người… khiến ta thân gần tên làng tên xóm và thăng hoa những làn điệu Quan họ tình tứ của sinh hoạt văn hóa truyền thống từng in đậm tâm trí bao người yêu mến và gắn bó nơi đây.

Link gốc