Đạo đức báo chí

Với vai trò là cơ quan ngôn luận của Đảng, tiếng nói của Chính quyền và nhân dân, nền báo chí cách mạng Việt Nam có vị trí quan trọng trong đời sống chính trị- xã hội. Nhà báo với sứ mệnh “phò chính, trừ tà” là một danh xưng nghề nghiệp được cả xã hội tôn trọng.

Từ tờ báo Thanh niên được Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập ngày 21-6-1925, tròn một thế kỷ đồng hành cùng dân tộc, nền báo chí cách mạng Việt Nam không chỉ là chứng nhân lịch sử mà thực sự là “một pháo đài tư tưởng” làm cầu nối giữa Đảng với nhân dân, là vũ khí sắc bén trong công cuộc đấu tranh chống ngoại xâm, xây dựng và phát triển đất nước hòa bình, thịnh vượng. Mỗi cơ quan báo chí, mỗi nhà báo đều thấm nhuần sâu sắc lời căn dặn của Bác Hồ: “Viết cho ai?”, “Viết để làm gi?”… để từng tin tức, bức ảnh, bài báo đều hướng đến mục đích cao nhất là đưa chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách của Nhà nước đến với nhân dân.
Chúng ta tự hào về đội ngũ những người làm báo Việt Nam luôn phát huy tinh thần trách nhiệm, sáng tạo, không quản ngại hy sinh, gian khổ trên mặt trận bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc, bảo vệ Đảng và chế độ; tích cực đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí… Với bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng, trình độ chuyên môn cao, các tòa soạn và từng nhà báo “trên tuyến đầu thông tin” gây dựng được tài sản quý giá nhất chính là lòng tin yêu của độc giả. 
Tuy nhiên, trên thực tế có sự ngộ nhận về quyền lực của báo chí không chỉ trong dư luận mà còn trong chính một số cơ quan báo chí và bộ phận người làm báo khiến họ nhầm tưởng, vượt quá các chuẩn mực về đạo đức công dân, đạo đức nghề nghiệp người làm báo, thậm chí vi phạm pháp luật. Một số tờ báo có tình trạng thương mại hóa, chạy theo những thị hiếu, đưa tin giật gân, câu khách tìm mọi cách để thu lợi. Không ít sai phạm là do vô tình, non kém năng lực tác nghiệp, nhưng cũng có hiện tượng cố ý vi phạm đạo đức nghề nghiệp, quên mất tư cách và trách nhiệm của người làm báo. Những “con sâu làm rầu nồi canh” phần nào gây suy giảm niềm tin của công chúng đối với báo chí.
Trong môi trường truyền thông số hiện nay, việc đăng tải thông tin nhanh nhất, nóng nhất được xác định là yếu tố sống còn của báo chí nhằm “lôi kéo” độc giả. Mạng xã hội phát triển, khi nhà nhà, người người đều có thể trở thành “Người đưa tin” vô hình chung khiến cho một bộ phận người làm báo “bàn phím” xa rời thực tiễn, ngại đi cơ sở, thấy tin nóng là giật tít, câu like, bỏ qua tác nghiệp hiện trường dẫn đến thông tin sai lệch, không đúng bản chất, thậm chí là bịa đặt. Cuộc chạy đua thông tin trên báo chí là xu thế tích cực, tác phong, phương thức làm nghề của nhà báo có thể thay đổi, song nguyên tắc là đạo đức nghề nghiệp của những người làm báo là bất biến. Nếu thiếu đạo đức, không trung thực, thiếu trách nhiệm, người làm báo sẽ dẫn dắt dư luận theo hướng tiêu cực. Chỉ có “Tâm sáng, Lòng trong, Bút sắc” mới quyết định được chất lượng tác phẩm báo chí, quyết định cả tư thế và đóng góp của nhà báo với tờ báo và cả xã hội.
Sau khi Luật Báo chí năm 2016 được Quốc hội thông qua, Hội Nhà báo Việt Nam ban hành 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam. Cuối năm 2018, Hội Nhà báo Việt Nam công bố Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam, với bốn việc/điều người làm báo Việt Nam cần làm và tám việc/điều người làm báo Việt Nam không được làm khi tham gia mạng xã hội. Ngày 17-6-2021, Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội. Những quy định này đều được xây dựng trên cơ sở thống nhất với báo chí quốc tế và thực tiễn hoạt động báo chí Việt Nam, giúp người làm báo giữ vững đạo đức báo chí, bản lĩnh chính trị để không đi chệch hướng, có trách nhiệm hơn trong khai thác, xử lý thông tin hay đơn giản là dừng lại lâu hơn trước khi quyết định bấm một nút like hay share trên mạng xã hội.
Chức năng của báo chí là cung cấp thông tin đến độc giả, nhưng quan trọng hơn nữa là xây dựng lòng tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước và chế độ. Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, mỗi cơ quan báo chí, mỗi người làm báo cần phát huy truyền thống vẻ vang của báo chí cách mạng, thực sự là lực lượng xung kích trên mặt trận văn hóa và tư tưởng của Đảng, không ngừng rèn luyện, tu dưỡng những chuẩn mực đạo đức báo chí trở thành lẽ sống và hành động hằng ngày.