“Các em là hoa mùa xuân nở mãi”

Tôi mượn bốn chữ cuối “Trên mồ em có mùa xuân nở mãi” trong “Bài thơ về hạnh phúc” của Nhà thơ Bùi Minh Quốc đặt tên cho đầu bài bút ký này. Bùi Minh Quốc là chồng là bạn đời, bạn văn của nhà văn, nhà báo liệt sĩ Dương Thị Xuân Quý.

bệnh xá mang tên bác sĩ Đặng Thùy Trâm. Tôi may mắn hai lần đặt chân đến Bệnh xá chị Trâm năm 2010 và năm 2012. Cuối tháng 3 năm 2010, tôi cùng anh Nguyễn Tiến Nhường, Trưởng Ban Tuyên giáo (nay anh là Phó Chủ tịch tỉnh) vào dự hội nghị tổng kết công tác Thông tin đối ngoại ở Đà Nẵng. Hội nghị xong chúng tôi đề nghị với anh Nhường: Anh em mình đã vào đến Quảng Ngãi, nên đến thăm khu lưu niệm nhà bác Phạm Văn Đồng và Bệnh xá Đặng Thùy Trâm.

Anh Nhường đồng ý ngay. Thế là chuyến công tác đó chúng tôi được đặt chân đến quê hương của Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Đây rồi con sông Trà Khúc, nước trong xanh bốn mùa chạy uốn quanh núi Thiên Ấn, Thiên Bút; “Thiên Ấn niêm hà” (tức là ấn trời đóng trên bên sông). Cùng với sông Trà, núi Thiên Ấn từ lâu đã trở thành biểu tượng của đất Quảng Ngãi. Phía tây núi Thiên Ấn có phần mộ Phó Chủ tịch nước Huỳnh Thúc Kháng, một chí sĩ yêu nước và cách mạng nổi tiếng từng được Bác Hồ mời tham gia Chính phủ. Năm 1946 khi Bác sang Pháp đã giao quyền Chủ tịch nước cho cụ, với lời dặn đối sách khi điều hành đất nước lúc bấy giờ “Dĩ bất biến, ứng vạn biến”.

Khu lưu niệm Thủ tướng Phạm Văn Đồng ở xã Đức Tân, huyện Mộ Đức. Trước kia nơi đây là một ngôi nhà lá có 3 gian, 2 chái. Năm 1972, ngôi nhà bị trúng pháo đổ nát. Năm 1978, chính quyền địa phương xây dựng lại ngôi nhà mới trên khu vườn cũ trước đây của gia đình để làm nhà lưu niệm. Hiện nay, được tu bổ cả khu nhà lưu niệm và khu tưởng niệm trưng bày nhiều hình ảnh và hiện vật của  gia đình cố Thủ tướng và nhiều tư liệu trong các giai đoạn hoạt động của Thủ tướng.

Rời khỏi khu lưu niệm Thủ tướng Phạm Văn Đồng vẫn thẳng quốc lộ 1A vào tiếp gần 20 km, bên cạnh là Bệnh xá Đặng Thùy Trâm ở xã Phổ Cường, huyện Đức Phổ. Bệnh xá làm theo kiểu nhà Rông - Tây Nguyên trên khuôn viên diện tích gần 4000 m2. Khuôn viên có tượng đài anh hùng liệt sĩ, Bác sĩ Đặng Thùy Trâm (1942 - 1970) tay cầm nón che đầu, chân sải bước như đang tất tả vượt rừng trong những lần làm nhiệm vụ.

Bệnh xá phần chính là để khám chữa bệnh phục vụ nhân dân trong vùng có các khoa nội, nhi, sản, răng hàm mặt, y tế cộng đồng, y tế dự phòng, sơ cứu ban đầu với 10 giường bệnh; còn một phần dành để trưng bày những tư liệu nói về liệt sĩ Đặng Thuỳ Trâm phục vụ du khách thăm quan. Có nhiều tư liệu để biết thêm về chị. Ngay trong lửa đạn chiến trường, bốn bề kẻ thù bao vây trùng điệp; trong sự sống chết mong manh ấy, chị từng nói, viết trong nhật ký “Cái chết còn dễ hơn ăn một bữa cơm”; ấy vậy mà chị phải hứng chịu không ít sự đố kị, dèm pha của chính đồng đội mình. Qua những tư liệu trưng bày ở phòng truyền thống chúng tôi càng hiểu rõ hơn về chị. Bất kỳ hoàn cảnh nghiệt ngã, khó khăn nào cũng không quật ngã được ý chí của chị, để vững tin cầm súng, cầm dao kéo mà chiến đấu. Trong lửa đạn chiến trường, chị đã chiến đấu và chiến thắng, không phải chỉ với kẻ thù, mà còn chiến thắng ngay chính bản thân mình.

Trên đường về anh Nhường có nhắc nhở anh em chúng tôi: Sự hy sinh của các anh hùng liệt sĩ, những người như chị Trâm, chị Quý lại càng nhắc nhở anh em mình phải quan tâm hơn nữa về mặt giáo dục chính trị tư tưởng, nhân cách và lòng yêu nước cho phù hợp với tình hình hiện nay.

Tôi chợt nghĩ, không dám nói với anh: Có lẽ thời hiện tại không ít người đã bất chấp sự hy sinh của những thế hệ cha ông; họ chỉ cần lợi ích cho cá nhân mình bằng mọi thủ đoạn, họ đâu nghĩ tới người khác, chưa nói lớn hơn là lợi ích Tổ quốc, dân tộc; đơn cử như có người làm thất thoát hàng trăm, nghìn, tỷ đồng, tham ô, lãng phí để làm giàu cho cá nhân; có người bỏ ra tiền bạc tỷ vào những trò oái oăm hoặc cờ bạc, cá độ bóng đá… Trong khi đất nước vẫn kêu gọi sự đóng góp hảo tâm của mọi người từng đồng, từng hào cho người nghèo, thiên tai, vận hạn, tàn tật di chứng từ chiến tranh… Họ đâu biết tự hỏi mình “Ai cũng chọn việc nhẹ nhàng, gian khổ sẽ dành phần ai?” như nhạc sĩ Trần Long Ẩn đã viết. Từ suy nghĩ ấy tôi chợt nhớ một bài thơ của Tố Hữu:

Nếu là con chim, chiếc lá

Thì con chim phải biết hót, chiếc lá phải xanh.

Lẽ nào vay mà không có trả

Sống là cho, đâu chỉ có nhận riêng mình.

Bài thơ trên tôi đọc để thành kính tặng những người như chị Trâm, chị Quý đã để lại cuộc đời mãi mãi tuổi thanh xuân. Cứ mỗi dịp cả nước kỷ niệm tri ân ngày Thương binh Liệt sĩ, tôi lại bồi hồi nhớ những chuyến đi ở miền Trung. Năm nay, xin viết lại đôi lời thay cho những nén nhang thành kính tưởng nhớ đến các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì độc lập tự do của dân tộc và tặng cho hai nữ anh hùng liệt sĩ trên đất Quảng. Đẹp lắm các em, cho phép tôi được gọi như vậy vì cuộc đời các em là hoa mùa xuân nở mãi.