Địa chỉ đỏ lưu giữ những câu chuyện lịch sử

Là mảnh đất giàu truyền thống lịch sử văn hiến và có phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ, nhiều làng xã của Bắc Ninh là nơi sinh thành, bao bọc và nuôi giấu các nhà cách mạng tiền bối xuất sắc của Đảng. Thời kỳ tiền khởi nghĩa, các làng thuộc Từ Sơn, Tiên Du, Thuận Thành trở thành An toàn khu của Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ. Ngày nay, Bắc Ninh đang bảo tồn và phát huy 24 di tích cách mạng, mỗi di tích được xem như một địa chỉ đỏ nuôi dưỡng tinh thần dân tộc, là trường học thực tế với những trang sử sống động, chân thực, có ý nghĩa to lớn trong việc giáo dục truyền thống đấu tranh cách mạng chống giặc ngoại xâm cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Núi Lim - nơi ra đời Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh-Bắc Giang
Núi Lim, còn gọi núi Hồng Vân (Tiên Du) là một sản phẩm mà tạo hóa dành tặng quê hương Bắc Ninh. Đứng trên đỉnh núi phóng tầm mắt có thể thấy được cả một vùng sông núi, ruộng đồng, xóm làng, phố chợ đông vui trù mật, nơi kết tinh và hội tụ những giá trị lịch sử văn hóa của quê hương quan họ Kinh Bắc-Bắc Ninh. Trên núi Lim còn có các di tích chùa Hồng Ân, lăng Tướng công Nguyễn Đình Diễn là những di tích lịch sử văn hóa ghi dấu tên tuổi Quận công Đỗ Nguyên Thụy, Tướng công Nguyễn Đình Diễn và Bồ Đề Ni là những người có đóng góp to lớn cho việc mở mang phong tục và hình thành lễ hội vùng Lim.
Đặc biệt, núi Lim còn là nơi hoạt động bí mật của các vị lãnh tụ, tiền bối cách mạng Nguyễn Văn Cừ, Ngô Gia Tự… và là nơi ghi dấu ấn lịch sử quan trọng của Đảng bộ và nhân dân Bắc Ninh. Vào ngày 4-8-1929 tại núi Lim, hơn 20 hội viên tiên tiến của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang đã được triệu tập để thành lập Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh - Bắc Giang. Đảng bộ gồm 4 chi bộ và 18 đảng viên do đồng chí Bí thư Phạm Văn Chất đứng đầu Ban Tỉnh ủy.

Chùa Đồng Kỵ-nơi che chở, nuôi dấu và bảo vệ các nhà lãnh đạo tiền bối xuất sắc của Đảng trong thời kỳ tiền khởi nghĩa.

Tự hào truyền thống vẻ vang của lịch sử Đảng bộ tỉnh, hoạt động kỷ niệm 95 năm ngày ra đời Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh - Bắc Giang (4-8-1929 - 4-8-2024) khẳng định sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt của Đảng bộ trong sự nghiệp cách mạng của hai tỉnh và tuyên truyền giáo dục truyền thống cách mạng trong thế hệ trẻ, mà còn cổ vũ, động viên cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân trong tỉnh tích cực lao động, sản xuất, học tập và công tác trên các lĩnh vực, từ đó góp phần hiện thực hóa mục tiêu khát vọng phồn vinh, hạnh phúc của đất nước ta vào giữa thế kỷ 21 theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Người dân “làng đỏ” hát trống quân tuyên truyền cách mạng
Là một làng cổ có bề dày truyền thống lịch sử văn hiến và cách mạng, làng Liễu Khê (xã Song Liễu, thị xã Thuận Thành) là một cơ sở cách mạng quan trọng của vùng Nam Đuống trong thời kỳ tiền khởi nghĩa, là an toàn khu của Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ.
Năm 1929, dưới danh nghĩa làm nghề dạy học, đồng chí Trần Xuân Doanh là cán bộ của tổ chức Thanh niên Cách mạng đồng chí hội đã về Liễu Khê gây dựng phong trào cách mạng. Vốn là vùng đất có truyền thống văn hóa nghệ thuật hát trống quân, lại được giác ngộ cách mạng nên nhân dân địa phương tích cực hưởng ứng cuộc vận động nếp sống văn hóa mới, hăng hái sáng tác những câu ca dao, hò vè để bài trừ hủ tục mê tín dị đoan trong ma chay, cưới xin và tuyên truyền cách mạng. Đêm trung thu năm 1938, nam phụ lão ấu có cả chức dịch trong làng đều đến dự các canh hát trống quân và nghe cán bộ cách mạng diễn thuyết, tuyên truyền về chủ trương, chính sách của Mặt trận dân chủ Đông Dương.

Du khách tham quan di tích cách mạng - chùa Đồng Kỵ (phường Đồng Kỵ, thành phố Từ Sơn).

Đáng chú ý, trong số 5 đảng viên đầu tiên của chi bộ Liễu Khê thành lập năm 1940 thì đảng viên Cao Bá Quát là một “ông trùm” hát trống quân nổi tiếng khắp vùng đã tích cực hoạt động cách mạng bằng việc sáng tác lời bài hát trống quân để tuyên truyền, vận động nhân dân theo cách mạng. Hàng trăm bài hát trống quân mà đảng viên Cao Bá Quát sáng tác để phục vụ cho việc tuyên truyền cách mạng về sau vẫn được con cháu lưu giữ hết sức cẩn trọng và coi đó như báu vật. Kể rằng, hễ thấy bọn cường hào, lý trưởng từ phía cổng xa là các con cụ Quát lại chạy ra vườn gõ trống đất, hát Trống quân thật to để các anh cán bộ cách mạng trong nhà đang in báo và cờ giải phóng biết...
Ngôi chùa nuôi giấu cách mạng
Từ Sơn là địa phương có số lượng di tích cách mạng nhiều nhất của tỉnh với Khu di tích lưu niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ ở Phù Khê, Khu di tích lưu niệm đồng chí Ngô Gia Tự ở Tam Sơn; chùa Đồng Kỵ thuộc phường Đồng Kỵ; di tích nhà cụ Đám Thi ở Đình Bảng; di tích nhà cụ Tú Ba ở Đồng Nguyên; chùa Đồng Hương ở Hương Mạc...
Những năm 1940-1945, chùa Đồng Kỵ là một trong những địa điểm đi lại ăn nghỉ, làm việc của các đồng chí: Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Hoàng Quốc Việt, Lê Đức Thọ, Nguyễn Văn Chân, Lê Quang Đạo, Văn Tiến Dũng… Tại đây, các tiền bối cách mạng đã được nhà sư Phạm Thông Hòa cùng nhân dân địa phương hết lòng che chở, nuôi giấu, bảo vệ không để lộ trước sự lùng sục, càn quét khủng bố của quân địch. Vài năm trước, khi về thăm di tích chùa Đồng Kỵ, chúng tôi từng may mắn gặp được bà Phạm Thị Quang - một nhân chứng sống từng trực tiếp đun nước pha trà phục vụ các cuộc họp bàn của cán bộ Trung ương Đảng tại chùa Đồng Kỵ. Bà Quang chính là con gái nhà sư trụ trì Phạm Thông Hòa.
Những câu chuyện, kỷ niệm, ký ức của bà Quang về những năm tháng xưa giúp chúng tôi hiểu rõ hơn về quá trình hoạt động cách mạng của các đồng chí Trung ương Đảng tại chùa Đồng Kỵ trong những năm tiền khởi nghĩa. Bà kể: “Với danh nghĩa là thợ sơn tượng, hàng ngày, các đồng chí cán bộ Trung ương Đảng làm việc và ăn nghỉ tại chùa. Sau bữa cơm tối, “mấy bác thợ sơn” và sư trụ trì lại ngồi nói chuyện ở phòng khách, còn tôi đun nước pha trà phía ngoài hiên để trông chừng. Hễ nghe tiếng tù và thổi phía trong làng là nhà chùa tắt hết đèn, tất cả mọi người ngồi lặng im trong bóng tối...”.
Chính tại những cơ sở cách mạng ấy, các đồng chí lãnh đạo Trung ương Đảng đã họp bàn, thảo luận đưa ra những quyết sách lớn, mở ra vận hội lớn cho dân tộc. Đó chính là thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9-1945.