“Mẹ” - sự lắng riêng của mỗi phận người

Mẹ
Ngày hai lần mẹ hỏi
“Anh đi làm”
Mẹ ngồi bấu vào con tiện cầu thang

Bữa cơm
Mẹ nài con ăn tí nữa

Mẹ ngồi ngoài cửa
Như chuối chín cây
Ngóng con chiều giông bão
Nguyễn Việt Bắc

Nhà thơ Nguyễn Việt Bắc đã có những tập thơ “Bờ Xa”, “Gặt chữ” “Đội hoa lên trăng”, “Người ta và tôi”, “Một mình trăng lên”… Anh viết ngẫm ngợi, day dứt về thế sự, phận người, nhưng viết về mẹ mà như không viết. Anh thuộc mẹ và hiểu mẹ tới nỗi không lẫn với mẹ người khác. Đó là cách riêng của cuộc đời mẫn cán công chức mà mẹ lại hay chào anh. Mẹ chào con trai theo cách quê kiểng thế này “Anh đi làm”. Thơ không nhắc anh chào mẹ, mà người mẹ yêu dấu của anh đợi cửa hàng ngày chỉ để chào đứa con. Mẹ còn bấu vào con tiện cầu thang đợi cửa để trông con đi làm, và đợi con về. Ý nghĩa ẩn giấu ở vân tay mẹ, hằn lên phía con tiện cầu thang ấy, cầu thang ngôi nhà của anh sẽ đóng chiện dấu tay mẹ mình. Sau này cái cầu thang ấy hằn dấu vân tay của mẹ nhà thơ và cái bóng mẹ bên bậu cửa hằn trong ký ức.
Có rất nhiều nhà thơ viết về mẹ rất hay như nhà thơ Trúc Thông, có bóng mẹ ở kiểu lay gió “bờ sông vẫn gió, người không thấy về”. Nhà thơ Đồng Đức Bốn thì “Trở về với mẹ ta thôi/ nhỡ mai chết lại mồ côi dưới mồ”, đến đóng góp thi ca của nhà thơ Nguyễn Việt Bắc về mẹ, chỉ chọn một câu rút tít, chào: Mẹ! còn người mẹ đợi cửa chỉ chầu chực chờ chào đứa con trai viên chức đi làm cứ ngày hai buổi, điệp khúc có ba từ “Anh đi làm”.
Chỉ có một câu: Mẹ. Cách gọi gọn nhất của đứa con khi gọi mẹ. Cảm xúc và cái cách nhiều nhà thơ đã chọn đủ tứ thơ để viết về mẹ theo riêng cho cuộc đời mình. Bài thơ này không mới, nhưng là của người con trai của mẹ cũng vậy, anh chỉ là một viên công chức mẫn cán, thường ngày chắc có hai buổi đi làm rồi trở về ngôi nhà thân thuộc có mẹ chờ ở cửa. Việc quan trọng nhất của người mẹ một ngày hai lần trông ngóng đứa con dắt xe ra cửa và nói: “Anh đi làm”. Rồi bấu vào con tiện cầu thang chờ con về cả khi bão giông, và không có bão giông. Dễ chừng cách đây gần hai mươi năm, ở trại sáng tác mãi phía Ba Làng tại thành phố Nha Trang. Một lần, tôi được nghe nhà thơ Nguyễn Việt Bắc tâm sự: “Mình đi đâu bà mẹ của mình cũng hay hỏi: “Anh đi làm”, rồi buổi tối, bà dò dẫm ra tận chân cầu thang đếm từng chiếc xe, xem đã đủ xe của con của cháu về chưa. Hôm nào mà đếm thiếu một chiếc xe tức là có một đứa con còn chưa về nhà. Mẹ tôi ngồi chờ ở phía con tiện gần cuối cầu thang, chỉ mong ngóng có tiếng gọi và chờ đợi nhẫn nại để ra mở cửa, khổ cho mẹ đến thế!”.
Vẫn biết anh nặng lòng với mẹ như bao nhà thơ mẫn cảm khác, Nguyễn Việt Bắc không lạ, rồi có một thời anh làm quản lí của ngành xây dựng. Đi sớm và về muộn hàng ngày là lẽ đương nhiên, và đương nhiên người mẹ của nhà thơ cũng thức khuya dậy sớm, mở cửa, đóng cửa chờ con. Người mẹ phải bồn chồn lo lắng lắm nên ngón tay bấu vào con tiện cầu thang chờ đợi.
Bài thơ kiệm lời, chắt lọc từng từ không bỏ qua từ cái bấu tay của mẹ, thấu cả nỗi tuổi tác mẹ già như chuối chín cây. Sáng tạo bất ngờ để xuống dòng chuyển tải nỗi mẹ: Mẹ ngồi ngoài cửa/Như chuối chín cây.
 Quả chuối chín cây ai cũng biết gió lay không biết rụng lúc nào, không biết chập chờn tuổi già được mấy đỗi, mà mẹ vẫn: Ngóng con chiều giông bão.
Sao không phải là một ngày nắng đẹp trời hanh hao, mà là mẹ ngóng con chiều giông bão. Mẹ bồn chồn lo lắng và bà nghĩ ra đủ thứ mà không ai hay biết, rất có thể những chuyện không may, bất trắc trên đường? Làm sao tính hết sự không may trong cuộc đời này kia chứ. Rồi tuổi già nhẩn nha nghĩ ra đủ thứ mà vận nỗi lo vào người. Nhà thơ, con trai của mẹ hiểu cả, biết cả.
Nhà thơ Nguyễn Việt Bắc không chỉ yêu mẹ, thương mẹ mà nhìn thấu mọi nhớ nhung trông ngóng về con, về nỗi lòng làm mẹ. Mẹ có một người con vừa đủ sâu sắc, vừa đủ thương mẹ và chuyển tải rất kiệm lời, kiệm chữ tới từng ý của câu thơ mang vẻ đẹp huyền diệu về mẹ đến với bạn đọc.