Ðô thị dòng thời gian- Hơi thở và tầm nhìn thời đại

Người ta thường nói đến “tầm nhìn” đối với một đồ án quy hoạch. Quy hoạch có tầm nhìn xa hay không được xem là một tiêu chí đánh giá chất lượng của đồ án. Quy hoạch chung đô thị Bắc Ninh (còn gọi là Ðô thị lõi) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 10-9-2015 là một quy hoạch đang được dư luận nhân dân đánh giá cao. Ðoạn kết bộ phim diễn họa quy hoạch có lời bình: “Với tầm nhìn xa trông rộng của đồ án quy hoạch, bức tranh tương lai sẽ ngày một hiện dần lên trở thành thành phố “Văn hóa-sinh thái-tri thức”, nơi muốn đến và muốn sống lâu dài không chỉ đối với cư dân Bắc Ninh mà còn với bạn bè trong nước và quốc tế”.

Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà tác giả kịch bản phim lại gắn vấn đề “tầm nhìn” với khả năng hiện thực hóa tương lai của đồ án quy hoạch. Phải chăng nhà làm phim và nhà quy hoạch cùng gặp nhau ở nhận thức và cảm thụ? Nhận thức về tầm quan trọng của “tầm nhìn” và cảm thụ về cái đích mà nó sẽ tới.

Nhìn từ góc độ chuyên môn, chúng tôi thống nhất với họ rằng, quy hoạch có tầm nhìn xa, trông rộng thể hiện trên một số khía cạnh sau:

Thứ nhất, quy hoạch không bó hẹp trong địa giới hành chính của thành phố hiện tại mà lấy rộng ra với diện tích lên đến 260 nghìn km2. Ðây là tầm nhìn không chỉ cho mục tiêu Ðô thị lõi trở thành đô thị loại I của tỉnh mà còn là tầm nhìn phát triển thành vùng đô thị lớn, một cực trong tam giác tăng trưởng vùng Thủ đô. Ðặt lên ngang tầm với vị trí, vai trò trong vùng và quốc gia, quy hoạch xác định mối liên hệ vùng bằng hệ thống hạ tầng khung, đặc biệt là hạ tầng giao thông và các trung tâm cấp vùng Thủ đô như: Thương mại, tài chính- ngân hàng, du lịch, đào tạo và nghiên cứu khoa học, y tế-nghỉ dưỡng, thể thao, logistic là hoàn toàn có cơ sở về mặt thực tiễn và dự báo, với tất cả những lợi thế của Bắc Ninh về văn hóa, địa lý và xu thế phát triển.

Thứ hai, với mô hình phát triển không gian theo lý thuyết “đa cực, tích hợp”, hình thành 3 hành lang (hành lang đô thị động lực, hành lang đô thị sáng tạo và hành lang đô thị sinh thái) là tầm nhìn không chỉ đến năm 2050 mà còn xa hơn nhằm mục tiêu phát triển đô thị “văn hóa-sinh thái-tri thức”. Với mô hình này, động lực chính để phát triển theo trục” Bắc Ninh-Lim-Từ Sơn” kết nối với Hà Nội bằng các trục giao thông hiện có và quy hoạch mới, đặc biệt là đường sắt đô thị. Bằng mô hình TOD, xu hướng của các đô thị hiện đại, các khu đô thị mới được phát triển dọc theo tuyến đường sắt trên cao, với nhà ga là các trung tâm đô thị, Bắc Ninh sẽ chia sẻ áp lực dân số cho Hà Nội, đồng thời cũng theo đó mà phát triển lên về hạ tầng và các loại dich vu seo vụ là những vấn đề đang rất cần có những bước đột phá trong vòng 10 năm tới. Hành lang sáng tạo là một ý tưởng về Khu Ðô thị mới Nam Sơn với không gian kinh tế tri thức là chủ đạo, hình ảnh về một đô thị thông minh và sinh thái là những tiêu chí mà các đô thị mới trên thế giới đang hướng tới. Hành lang sinh thái phát huy điều kiện tự nhiên của sông Ðuống, Núi Dạm, Núi Phật tích cùng với quy hoạch bảo tồn các không gian làng, gắn với mô hình “nông nghiệp-đô thị”, theo phương châm “trong nội có ngoại, trong ngoại có nội”. Ðể nhấn thêm cho tính chất sinh thái, các nhà quy hoạch đã không chọn mô hình “đô thị nén” như nhiều nơi đã làm, kể cả những đô thị “nén mà vẫn sinh thái” như Singapore. Trong quy hoạch này chỉ “nén” dân số tại trục đường 295C và đường H, “nén nhẹ” tại khu vực Ðại Kim với nhiều tòa nhà cao tầng là yếu tố không thể thiếu ở những đô thị trung tâm, trong đó tập trung cao tại khu vực Từ Sơn nhằm chia sẻ áp lực dân số cho Hà Nội.

Thứ ba, chọn “văn hóa” là trục tư tưởng xuyên suốt Ðồ án quy hoạch, các tác giả đã chứng tỏ sự tâm huyết và công phu tìm hiểu về vùng đất có bề dày truyền thống văn hóa hàng mấy nghìn năm lịch sử, mảnh đất mà bạn bè khắp nơi trong cả nước thường gọi là đất “địa linh, nhân kiệt”, hay dân gian thường gọi là “Ðất văn vật”. Phải chăng các nhà quy hoạch đã dự báo được rằng, trong một thế giới đang ngày càng “phẳng”, mọi thứ có thể “phẳng” ra nhưng văn hóa thì không nên và không thể “phẳng”. Yếu tố văn hóa thấm đượm từ đầu đến cuối, đồng hành suốt tiến trình phát triển đô thị và nổi trội ở nhiều lĩnh vực, thể hiện từ không gian, kiến trúc, cảnh quan đến không gian kinh tế đô thị, từ nét vẽ đến lời lẽ, làm nên tâm hồn, cốt cách Bắc Ninh trong bức tranh tương lai về một đô thị hiện đại mà đậm đà bản sắc văn hóa. Ðiều đó không phải ở đâu cũng có được!

Cuối cùng, đó là tầm nhìn về việc tạo ra sự khác biệt cho đô thị. Nhiều đô thị có tên “bí danh”, và người dân rất tự hào với những cái tên như “thành phố Hoa Phượng đỏ”, “ thành phố Ngã ba sông”, “thành phố Di sản”, “thành phố Du lịch”, “thành phố Cổ” v.v… Thành phố của chúng ta sẽ có tên là gì ngoài cái tên Bắc Ninh vốn cũng rất thân thương, để nó khác biệt so với các thành phố khác? Dựa vào ba yếu tố cần gìn giữ và phát huy là: Bảo tồn không gian các di sản, không gian làng và không gian cảnh quan bởi sông, núi, quy hoạch đã tạo ra một không gian đô thị mà ở đó người ta có thể ngược theo dòng thời gian để trở về quá khứ, sống với hiện thực, hướng tới tương lai. Chỉ vài chục phút, thậm chí vài phút, từ nơi tập trung đông đúc người ta có thể đến những không gian như thế, thời gian như chậm lại, được thư giãn, thưởng ngoạn và tái tạo sức lao động. Ðây sẽ là những địa chỉ đối với cư dân đô thị và khách thập phương, không phải chỉ hàng tuần mà là mỗi ngày! Như thế chẳng phải khác biệt lắm sao với các đô thị hiện đại, mà điều đáng nói hơn là sự khác biệt đặc sắc bởi nó được tạo nên bởi cả ba nguồn năng lượng: Văn hóa-Thiên nhiên-Con người. Các tác giả quy hoạch đặt tên cho sự khác biệt đó là “Ðô thị dòng thời gian”.

Có thể nói, Ðồ án quy hoạch là cơ sở quan trọng cho tiến trình phát triển đô thị lõi và là mục tiêu, là con đường đi tới tương lai của Hệ thống đô thị toàn tỉnh.

Tuy vậy, phía trước chúng ta còn biết bao nhiêu khó khăn, thách thức. Ðể xây dựng một thành phố hiện đại, văn minh, người ta phải mất hằng đời người, thậm chí qua nhiều thế hệ. Nhưng vấn đề đặt ra là chúng ta cần đến đích sớm, đó là kỳ vọng chính đáng của nhân dân. Việc tổ chức thực hiện quy hoạch thuộc về các cấp, các ngành, với sự tham gia của ba chủ thế chính là: Nhà nước-Người dân-Doanh nghiệp. Học tập kinh nghiệm quản lý và phát triển đô thị của các thành phố đi trước như Ðà Nẵng, đó là cách thức để chúng ta có thể tạo ra được những giải pháp đột phá mới.

Bằng những cơ sở khoa học và phương pháp luận dự báo đầy tính sáng tạo, đồ án Quy hoạch chung đô thị Bắc Ninh đã mang Hơi thở và Tầm nhìn thời đại! Hơi thở và tầm nhìn mới được kết tinh bởi suối nguồn văn hóa, lịch sử, bởi tâm hồn và cốt cách của con người Bắc Ninh, thế và lực mới của tỉnh và xu thế của thời đại. Chắc chắn những mùa xuân mới sẽ nối tiếp đến tương lai huy hoàng trên quê hương chúng ta, nơi ta sẽ được đắm mình trong “Ðô thị Dòng thời gian” với cuộc sống đầy hạnh phúc!

Tháng 1 năm 2016