Tấm bia đá cổ nhất Việt Nam ở nghè Thanh Hoài

Vào năm 2013, tại thôn Thanh Hoài (Thanh Khương, Thuận Thành) đã phát hiện Tấm bia đá cổ có niên đại từ năm 314 đến năm 450. Tính đến thời điểm hiện nay, tấm bia này được coi là bia đá cổ nhất Việt Nam.

Qua khảo sát, các chuyên gia Hán Nôm cho rằng số chữ còn lại ở cả 2 mặt bia khá khiêm tốn, khoảng gần 300 chữ, mỗi mặt lại được viết theo một lối chữ khác nhau. Mặt thứ nhất có dòng niên đại Kiến Hưng nhị niên, hiện còn khoảng 120 chữ, được viết theo phong cách Lệ thư. Mặt thứ hai có niên đại Tống Nguyên Gia chấp thất niên còn khoảng 150 chữ, được viết theo phong cách Khải thư. Nét chữ ở cả 2 mặt đều được khắc sâu và rõ nét.
Nội dung văn bia ghi chép về nhân vật Đào Hoàng, là Đại tướng dưới thời Đông Ngô và Tây Tấn. Đào Hoàng từng làm Thứ sử Giao Châu trong khoảng 30 năm. Tuy nhiên mỗi mặt lại có một nội dung khác nhau: Mặt thứ nhất ghi chép về lai lịch, công trạng của ông; mặt thứ hai ghi chép về việc trùng tu nơi thờ tự của ông.
Kết cấu bia gồm hai phần: thân bia và đế bia. Thân bia được tạo bởi một phiến đá lớn, phần trán bia được đục vát hai đầu thành hình tam giác. Đế bia là một khối đá hình hộp chữ nhật. Có thể do chịu chấn động mạnh của bom đạn thời chiến tranh, tấm bia bị vỡ làm đôi. Nếu bia vẫn còn nguyên vẹn như ban đầu, kích thước phần thân bia có chiều cao gần 2 mét, chiều rộng gần 1 mét, bề dày 15 cm; phần đế bia dài 1,36 mét, rộng 1 mét, cao 30 cm.
Theo lời kể của người dân khu phố Thanh Hoài, trước đây bia vẫn còn nguyên vẹn, chỉ có một vết nứt chéo ngang thân bia, vào năm 1967 máy bay ném bom của Mỹ bị rơi, cách vị trí bia hiện nay khoảng 300m. Khi cho nổ các quả bom còn sót lại đã gây ra chấn động mạnh khiến cho tấm bia bị vỡ làm đôi.
Trước đó, cũng tại vùng Dâu - Thuận Thành vào năm 2012, bia đá Xá lợi tháp minh có niên đại 601 được phát hiện. Tấm bia này khắc ghi về chùa Thiền Chúng, địa danh huyện Long Biên vùng đất Giao Châu, góp phần quan trọng minh chứng cho việc xác định địa danh Long Biên cũng như tên chùa Thiền Chúng xuất hiện dưới thời Bắc thuộc vào thế kỷ thứ VII. Qua đó, giúp nghiên cứu tình hình chính trị, quan hệ ngoại giao, lịch sử phật giáo Việt Nam giai đoạn thời Tiền Lý. Năm 2014, Bia Xá lợi tháp minh (còn gọi bia 601) đã được nhà nước công nhận là Bảo vật Quốc gia và hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Bắc Ninh.
Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng sự phát hiện liên tiếp những tấm bia đá cổ có niên đại từ sớm ở vùng Dâu - Luy Lâu thuộc Thuận Thành ngày nay càng khẳng định vùng đất Bắc Ninh - Kinh Bắc xưa kia là cái nôi của nền văn hóa Việt.