“Vạn bất đắc dĩ”

Cuộc sống có những việc, những hoàn cảnh khiến con người ta dù không muốn cũng phải làm. Thế nhưng, cũng có những người viện đủ lý do để làm nhiều việc sai trái, cốt đạt được mục đích hoặc chỉ vì lợi ích cá nhân.

Nhiều năm trước, mỗi khi có việc phải đi Hà Nội, chồng tôi lại đưa tôi đi bằng xe máy. Quốc lộ 1A cũ, đoạn từ Bắc Ninh sang Hà Nội chưa được nâng cấp, xe cộ đông đúc, đường sá chật chội. Đã vậy, không ít đoạn, bà con hai bên đường còn tranh thủ buôn bán, sạp hàng, lều quán tràn ra khiến đường đã nhỏ càng thêm chật, đi lại thật khó khăn, bất tiện. Ngồi sau xe, tôi phàn nàn, chồng tôi cười bảo “Họ cũng vạn bất đắc dĩ! Vì mưu sinh nên mới phải chường mặt ra đường suốt ngày ồn ào, bụi bặm, chưa kể tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn”.
Tôi nhớ cách đây ngót 30 năm, chiếc xe máy của bố tôi trị giá hơn 1 mảnh đất mặt đường, ông chỉ đi khi có công việc cần giải quyết; ông luôn chăm chút vì nó là cả gia tài, kỷ niệm một thời vất vả xa gia đình. Những tưởng khó ai có thể mượn được chiếc xe, vậy mà, khi người hàng xóm hỏi mượn, ông đồng ý ngay, cũng chẳng dặn thêm câu “đi cẩn thận nhé!”. Mẹ tôi lo lắng thì ông nheo mắt, cười “Em nghĩ xem, mình còn ngại cho mượn thì người hỏi mượn sẽ ngại đến mức nào?! Họ cũng vạn bất đắc dĩ mà”.
Có lần, một bác cựu chiến binh than phiền “Nhà một cái ở không hết, ăn sáng cũng đến một bát phở, thậm chí còn phải kiêng ăn, thế thì tham nhũng để làm gì?” Tôi chợt nghĩ, không lẽ những việc làm sai, làm ẩu, trục lợi, tham nhũng… cũng vì “vạn bất đắc dĩ”? Ai đó, đâu đó, lúc này lúc khác vẫn nhói lòng trước câu chuyện trục lợi Bảo hiểm y tế; “hỗ trợ nhầm”, “nhận nhầm” trợ cấp khó khăn cho đồng bào ảnh hưởng thiên tai, lũ lụt và người lao động bị mất việc làm, giảm thu nhập do đại dịch COVID -19. Gần đây, một loạt cán bộ ngành Y do buông lỏng quản lý hoặc liên quan đến các vụ việc nâng giá thiết bị y tế, giá thuốc, nhập thuốc giả, kém chất lượng… phải hầu tòa, lãnh nhận bản án thích đáng vì những hậu quả họ gây ra cho cộng đồng. Và còn rất nhiều chuyện xoay quanh công tác phòng, chống dịch COVID-19. Trong lúc Đảng, Nhà nước, Chính phủ, hệ thống chính trị và người dân cả nước nỗ lực gồng mình chống dịch, một nhóm người vẫn nhăm nhe trục lợi trên sức khoẻ, tính mạng của người khác bất chấp pháp luật; lợi dụng việc khan hiếm và nhu cầu tìm mua thuốc chữa COVID-19, hàng loạt trang Facebook mà không ít trong số đó là các tài khoản ảo đã rao bán với giá “cắt cổ” không lẽ cũng là “Vạn bất đắc dĩ” vì mưu sinh?!
Đã có rất nhiều đồng bào từ chối nhận hỗ trợ để dành cho những người khốn khó hơn, truyền thống “Tương thân, tương ái” sẽ giúp chúng ta thêm sức mạnh vượt qua khó khăn, đẩy lùi dịch bệnh. Ông bà ta thường răn dạy “đói cho sạch, rách cho thơm”. Thiết nghĩ, văn hóa, nghị lực sống luôn là căn cốt của mỗi con người, không bó tay, không đổ lỗi cho hoàn cảnh, không để suy nghĩ và hành động rơi vào bế tắc để rồi  bao biện “Vạn bất dắc dĩ”.