Cảo thơm lần giở trước đèn

Hồi đó, cuốn sách nào cũng quý, mẩu báo nào cũng đáng để đọc. Theo tuổi con, mỗi năm góc học tập càng đầy lên, dày thêm bởi chồng sách cũ bọc giấy báo, xi măng. Có những cuốn sách mọt gặm nhấm đến rách nát tả tơi. Cuốn nào còn nguyên bìa con mượn được từ bất kì đâu, của ai đó là đọc đi đọc lại, nâng niu gìn giữ vẹn nguyên để trả lại. Từ ô cửa lòng mình, con chữ gieo vào lặng thầm, cất lên. Cộng hưởng với hương thầm bảng lảng, làn gió nhẹ hiu hiu thổi từ khu vườn những hôm thức khuya dậy sớm. Chao ôi, cái cảm giác đó, trong bình lặng như đang sống dậy mỗi khi lòng chùng xuống, nhẹ bẫng nhớ về tuổi thơ mình.
Là những buổi tối khi cả nhà đã đi ngủ, trong hòa âm của tiếng dế và tiếng lao xao của vòm lá, khoảng không trước mặt như rộng ra, sâu hơn. Con ngồi cặm cụi trước ánh đèn, im lặng rót đầy từng thanh âm se sẽ. Những phép tính, những bài học thuộc lòng chẳng mấy chốc được ghi cặn kẽ vào não bộ. Càng khuya, không gian càng tĩnh mịch, yên ắng. Mơ màng tán lá thì thầm, chồi non cựa mình tách vỏ.
Là những đêm trăng sáng tưởng như chẳng cần bật đèn. Ánh trăng chiếu rọi nhìn rõ cả trang sách. Thứ ánh sáng trong trẻo đến mê hoặc, dẫn dụ, hút hồn. Thi thoảng con lại ghé nhìn xem trăng đã lên cao tới đâu, có đang nhìn con ngồ ngộ chống cằm, rồi có lúc vươn vai lặng lẽ, lúc mơ màng như muốn thâu tóm toàn bộ thiên nhiên ngoài kia vào chiếc hồn lưng lửng của mình. Chiếc mo cau kéo rụp xuống, rơi liệng xuống cành bưởi, cành hồng xiêm phía dưới như đánh động những cơn buồn ngủ, mắt díu lại. Rồi con ra giếng, vục lấy gàu nước mát lạnh táp vào mặt cho tỉnh ngủ. Lò dò đi vào, cầm cuốn sách lên tay, mùi sách nồng say, mùi sách nhẹ lay. Trước đèn và không gian đầy huyễn hoặc, thấu tỏ đó dường như sách càng ý nghĩa hơn, giá trị hơn thì phải. Con lại hăng hái, say mê tìm tòi.

Có những ngọn đèn chẳng bao giờ tắt. Chẳng phải cứ gần hết dầu mẹ lại rót thêm rồi chăm chút lau chùi cho bóng sáng thêm, đôi khi thay cả bấc đã sờn đang cố hút nốt chút cặn dầu cuối cùng để mà leo lét cháy. Con sợ bóng đêm, lo lắng những ngọn đèn leo lét sẽ tắt. Nhưng vẫn thật yên lòng vì có mẹ. Đêm đông, mẹ vẫn lặng lẽ ngồi khâu vá, đèn dẫu sáng mờ bằng thứ ánh sáng ấm áp vẫn in hình bóng mẹ lên tường nhà. Hình bóng ấy, trầm ngâm mà sâu thẳm, đi suốt đời này con chẳng thể nào quên.
Nhớ ngày làng mình có điện, thứ ánh sáng xanh mê hoặc, dẫn lối dường như là một sự thay thế tất yếu cho ánh đèn dầu leo lét, cháy chậm. Có điện, mọi trang sách đều được phô bày, mọi con chữ cũng như nhảy múa, hát ca. Có thêm nhiều cuốn sách mới. Người đọc sách nhanh hơn, chẳng còn đâu lần hồi, trăn trở. Chiếc đèn dầu im lặng, phủ bụi, đặt nơi góc nhà tối tăm. Bấc cũng đã sờn, đã nguội, chỉ còn cặn dầu bám dính, quyện lấy. Phút ưu tư, trăn trở có lẽ chỉ có trăng hôm nào đó lướt qua tán lá sau vườn đồng cảm, ngộ ra.
Mùa hàm ơn ngọt giấc thu chín rộ, hương ổi se sẽ thơm vào nỗi nhớ, giọt ngâu rơi rắc quanh mình. Con nhớ đến một câu chuyện rằng, có cô bé vì cãi nhau với mẹ mà bỏ nhà ra đi. Đi lạc giữa phố đông trong nỗi ấm ức vì mẹ chẳng hiểu mình. Rồi cô bé đói, đói đến cồn cào ruột gan. Lúc này cô thèm một gói mì nghi ngút khói. Cô đứng trước cửa một quán ăn nhìn vào bên trong. Thật may mắn, cô được một người khách tốt bụng chiêu đãi bát mì nóng hổi. Ăn hết bát mì cô rưng rưng, cảm ơn rối rít người khách qua đường. Người khách hỏi sự tình, cô bé kể lại đầu đuôi câu chuyện. Người khách mỉm cười đặt tay lên vai cô bé mà nói rằng: “Bác cho cháu một bát mì mà cháu đã cảm kích như thế, vậy hàng ngày mẹ cháu nấu bao nhiêu bát mì há chẳng phải cảm kích trăm, ngàn lần đó sao!”. Cô bé như ngộ ra điều gì đó rồi ứa nước mắt, hối hận với những hành vi của mình. Cô muốn chạy ào về, ôm chặt lấy mẹ mà rưng rức, yêu thương. Con chợt hiểu rằng, trong cuộc sống này có khi ta quên mất lòng biết ơn luôn hiện hữu với những gì là thân thuộc nhất. Giống như người ta cứ nhận lấy thứ ánh sáng mặt trời chiếu rọi hàng ngày và nghĩ đó là sự ngẫu nhiên, tất yếu mà không mảy may suy nghĩ nếu thiếu ánh sáng đó thì sẽ ra sao. Vậy là, có soi mình bên chiếc đèn dầu mới thấm nhuần từng trang sách quý, mới hiểu được giá trị đích thực của những con chữ đôi khi làm hành trang theo ta suốt cả cuộc đời. Và một tuổi thơ đẹp đẽ, trọn vẹn có lẽ không thể thiếu thứ ánh sáng dịu nhẹ của chiếc đèn dầu soi tỏ tháng năm.
Cuộc sống đưa con đến những chân trời mới. Con vẫn lấp đầy mình bằng những trang sách rồi lần giở kí ức theo thước phim quay chậm, đọc tuổi thơ mình ngọt ngào, ấm áp bên gia đình với bao nỗi nhớ chẳng thể nào quên. Con chẳng thể nhận mình là một cuốn sách lành lặn, còn thơm mùi giấy mực bởi dòng đời xô bồ vội vã đã ít nhiều làm cho cuốn sách thêm nhàu nhĩ, phong sương theo nếp gấp thời gian. Chỉ biết rằng, con đựng đầy lời ru mẹ hát, đựng đầy tháng năm chớp bể mưa nguồn, vất vả gian lao đời cha, đời mẹ mà vẫn đủ đầy, ăm ắp yêu thương. Để mỗi khi soi vào, nhìn thấu, con hiểu rằng mình sẽ là những dòng chữ bên trang viết của một phần kí ức đó. Và mẹ. Mẹ mãi là ánh sáng màu nhiệm của chiếc đèn soi rõ lối con đi.

Ghi chú: “Cảo thơm lần giở trước đèn” là Câu thơ trong tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du.