Chỉ thị kỳ nghiêm

Tôi mang tờ báo Tiền phong về tặng cụ Bản (Làng tôi vẫn quen gọi cụ là cụ Đồ). Tờ báo ấy có “Miên man Tùy bút” của nhà văn Đỗ Chu, phần đầu của tùy bút có tựa là “Kỳ nghiêm hồ”.

Cầm tờ báo trên tay cụ xúc động bảo: Giờ mà vẫn có người biết tới “Chỉ thị kỳ nghiêm” thế này, thật quý hóa quá! Ngày xưa hễ ai có chữ, ai làm quan thì đều rất tỏ tường những chữ này. Ba chữ mà ông Chu kể và bốn chữ tôi vừa nói ấy, đều được rút ra từ câu nói của Tăng Tử, trong Kinh thư thì phải.

Đại để là “Thập mục sở thị, thập thủ sở chỉ, kỳ nghiêm hồ” nghĩa của những chữ ấy là: Mười mắt trông vào, mười tay chỉ vào, đáng sợ lắm thay, đáng ngại lắm thay. Ấy là cách dạy tu thân và hơn thế nữa là dạy cách giữ mình, sửa mình của những bậc làm quan trị quốc, không biết sợ dư luận, không biết xấu hổ, không biết nể trọng xung quanh, là họa có ngày, đến quả bí quả mướp bị người ta chỉ trỏ bàn tán còn thui chột, rơi rụng nữa là. Anh đến Quốc tử giám rồi chứ, ở đấy cũng có bức đại tự này đấy.

Duyên nghiệp thật khó dừng, mấy năm trước, sau khi xuất bản tập tùy bút “Chén rượu gạn đáy vò” ông ấy “tuyên bố” đếch viết gì thêm nữa, giờ lại không nhịn được, không viết thêm nữa, ông ấy sợ có lỗi với đời, có lỗi với nghề, thật quý hóa!

- Anh còn nhớ cụ Đồ Trạc chứ, năm ấy nhà tôi xây được ngôi nhà mới, cụ có tặng bài thơ, trong đó có câu “Chữ rằng nhuận ốc, nhuận thân/Nhớ trồng cây đức nền nhân vững vàng”. Gần bốn chục năm rồi, bài thơ ấy vẫn được treo trang trọng kia kìa . Chữ nhuận ấy, trong:  Phú nhuận ốc, đức nhuận thân (Có tiền có của thì có nhà cửa đẹp đẽ khang trang, có đức dày thì thân thể, dung mạo nhuần nhã). Trong hoàn cảnh khác, thì đó là cơ sở để nhận biết đâu là kẻ giàu chính đáng, đâu là của cải bất minh, đâu là người đức hạnh, thanh liêm, đâu là kẻ xảo trá khó lường… Cây đức nền nhân vững vàng thì không thể không an lạc, thịnh vượng được.

Tiết xuân năm nay xem ra thuận,  đâu đâu cây cối cũng trổ lộc tốt tươi, lòng người lẽ nào không khoan hòa, hoan hỷ.