Chuồn Chuồn bay thấp

Có một ngày mây rủ nhau bỏ đi đâu hết. Buổi sáng nhìn sao mai thấy một mầu thiên thanh. Buổi chiều ngắm sao hôm thấy một mầu xanh tím. Ở đỉnh đầu thấy chói lóa, xa vời vợi, thăm thẳm vô cùng.

Mở cửa sổ nhìn sang hàng phố khi trời còn chưa tỏ, bên ấy có giàn hoa vàng như mầu nắng ai rắc xuống từ đêm.

Ở trong đám hoa nắng ấy, vào mùa xuân có con chim Chiền Chiện hót, tiếng hót của nó lảnh lót như tiếng gọi vọng xuống từ một nơi cô độc và lạnh lẽo. Nó đến đấy rồi cũng từ đấy mà đi. Gợn một chút nỗi niềm rồi cũng tan vào trong nắng, trong gió, trong sự biến hóa của đất trời. Một hôm khác cũng từ đám hoa vàng nở miên man ấy có con chim cô độc khác cất tiếng hót nghe vừa quen vừa lạ. Lạ là vì lâu lắm mới nghe, quen là vì đã được nghe ở đâu đó, lâu lắm rồi. Chuyện là ở quê xưa, tôi có bà dì họ hàng xa ở ấp Đồi Sỏi, ấp chỉ có vài nóc nhà lưa thưa, nhà dì tôi có vườn tu hú, mỗi khi nghe con chim hót cái điệu giống như “Dì ơi ” thì u tôi lại bảo: “Tu hú nhà dì Tám sắp ăn được rồi” chúng tôi lại thấy háo hức chờ đến ngày lên nhà dì để được trèo cây hái những quả tu hú vàng vàng đỏ đỏ vừa chua vừa ngọt.

Chim Tu hú hót khi vang xa, lúc lại trầm trầm, đùng đục. Rồi nó cũng bay đi, để lại giàn hoa mỗi ngày một rực rỡ, một chói chang cộng với cái nắng nóng như đổ lửa làm cho quả dưa hấu đỏ thẫm như mầu máu, trong suốt như pha lê, quả vải Thiều ngọt lịm, quả dứa thơm lừng, quả na mở mắt, hoa trái như hội tụ về dưới mặt trời, quả bầu, quả mướp cũng căng tròn mướt mải. Ong bướm ở đâu bỗng bay ra, bọn ve sầu được mùa rên rỉ, cây cỏ gà cũng đanh cứng lại như cái đầu con trống chọi. Lũ kiến vàng cũng từ đâu xuất hiện đàn đàn, lũ lũ chạy ngược chạy xuôi hăm hở. Một thế giới của âm thanh, sắc mầu và nhịp điệu sôi sục như lò bát quái.

Người già ở quê tôi vẫn có người vặt cỏ gà để dự báo thời tiết. Ông Nối là một lão nông tri điền, cả đời lão chả đi đến đâu, chỉ biết ăn cơm nhà ra đồng cầy. Ngồi hóng gió, lão bóc nhánh cỏ gà rồi buột miệng: năm nay nhiều bão. Hỏi lão, lão chẳng bảo gì lại chỉ đàn kiến đang bu lại trong đám cỏ rồi cười nhạt: Kiến đi tránh lụt từ bây giờ kìa.

Tôi hay nghe người ta nói về Bắc Ninh quê tôi với những khái niệm mơ hồ như: “văn minh lúa nước”, nghe lão nói, suy ngẫm thêm chút mới vỡ nhẽ cái gọi là “Văn minh lúa nước” ấy quả thực tồn tại trong đời sống của con người quê tôi từ cái thời củ lỷ, không chỉ là những kinh nghiệm ứng xử với mùa màng mà đã ngấm cả vào trong thế giới tâm linh.

Tháng giêng, tháng hai mùa lễ hội kéo dài từ hội Chắp cho đến hội Dâu đều là lễ hội cầu mưa, cầu nước, nước được thờ ở gần 400 ngôi đình dọc tuyến sông Cầu, nước hóa thành Thạch Quang ở Chùa Dâu, điều ấy cho thấy nước quan trọng như thế nào với đời sống con người ở xứ sở này.

Trông trời, trông đất, trông mây, trông mưa trông nắng, trông ngày trông đêm là câu chuyện muôn thuở của người làm ruộng. Thời buổi bây giờ không phải ra đê để trông trời đất mà cứ ngồi nhà bật ti vi hay mở đài ra là biết thông tin thời tiết. Mà bây giờ đâu chỉ có nông dân quan tâm đến thời tiết, mùa vụ mà diễn biến thời tiết ảnh hưởng trực tiếp đến mọi người, không phân biệt giầu nghèo hay sang hèn.

Mánh khóe tồn tại trong mọi điều kiện thời tiết chính là sự thích nghi của vạn vật. Các cụ vẫn có câu: Quá mù sang mưa, nắng lắm mưa nhiều. Dĩ cùng tất biến, thế rồi một chiều lũ mây từ đâu trở về, những đụn mây xám xịt như thiên lôi hờn dỗi kéo theo những tia chớp dữ dằn. Ở Bắc Ninh quê tôi vẫn có câu hát thế này:

Cơn mưa đằng Đông vừa trông vừa chạy

Cơn mưa đằng Bắc đổ thóc ra phơi

Cơn mưa đằng Nam vừa làm vừa ăn

Cơn mưa đằng Tây mưa dây bão giật

Có cơn mưa kìa. Người ta kháo nhau rồi tất cả cùng ngóng lên trời. Phía Tây của miền Kinh Bắc quê tôi chính là dãy Hoàng Liên Sơn với những đỉnh Ba Vì, Tam Đảo, mưa lên cơn từ đấy rồi đổ xuống tưới mát cho mùa màng. Một luồng gió lành lạnh thốc lên chẳng biết từ đâu. Ông Nối đập tay tôi rồi chỉ cho tôi thấy bọn chuồn chuồn từ đâu bay ra là là đám cỏ. Hay nhỉ, lão cứ như thánh vậy.

Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm. Nhớ câu đồng dao ấy, nhìn đàn chuồn chuồn bay thấp tôi lại được thấy một cung bậc nữa của một ngày hè huyền diệu.