Cơm mới

Trên cánh đồng xưa mang những cái tên mà không còn ai nhớ nổi sự tích về những cái tên đó như đồng Quan, đồng Quýt, đồng Me, bờ Vối, nội Gạo, mọi cánh đồng như thể rất giống nhau nhưng lại có những đặc điểm chẳng giống nhau chút nào, nơi thì để gieo mạ, trồng cây màu, nơi thì cấy lúa, trồng ngô, nơi thì cấy được hai vụ lúa, nơi thì chỉ cấy được một vụ ăn chắc…

Lâu lắm rồi chuyện về những cánh đồng hay mùa vụ như bị lãng quên trong cái xu thế đổ xô vào các khu công nghiệp. Cây lúa bao đời là chỗ dựa cho mọi người, mọi nhà, bữa cơm luôn là câu chào hỏi xã giao thân thiện nhưng bây giờ đã khác. Cây lúa mập mạp, trĩu bông cũng chỉ thấy khép nép bên những lối mòn cỏ dại, cân thóc, hạt gạo, bữa ăn cũng thường thôi. Tấc đất tấc vàng không cần phải trông vào mồ hôi công sức của người làm ruộng mà là tấc đất theo giá mỗi m2 trên thị trường bất động sản.

Một ngày đầu thu, về phường Vạn An thành phố Bắc Ninh, tôi lại có dịp tái ngộ với những nông dân làng Thượng Đồng, làng Đương Xá nay tuy đã là những công dân của thành phố nhưng câu chuyện mùa màng của họ vẫn như níu lấy chân người bởi bao vui buồn, lam lũ.

Chuyện của nhà nông vẫn là câu chuyện “Nhất nước nhì phân, tam cần, tứ giống” muôn thuở. Ở phường Vạn An, nơi tụ thuỷ của hai dòng sông với hệ thống kênh mương tưới tiêu từ xa xưa rất thuận tiện. Chỉ hiềm một nỗi nhiều năm rồi, nước tưới luôn bị ô nhiễm bởi nước thải từ khu sản xuất giấy của Phong Khê. Ngày mùa gặt cây lúa lên dù mọi chuyện khác như năng suất, chất lượng hạt gạo chưa biết thế nào nhưng theo bà con nông dân, bó lúa trên vai cứ thấy nồng nặc mùi nước thải. Nắng tháng năm tháng sáu càng làm cho cái mùi hôi thối thêm ngột ngạt. Nông dân khu vực sông Ngũ Huyện Khê hơn ai hết là người thường xuyên phải hít thở và chung sống với dòng nước này.

Năm nay nông dân Vạn An được mùa lớn. Nhà chị Nguyễn Thị Chức ở thôn Đương Xá cấy một mẫu lúa với các giống BT15, Khang Dân, Tẻ thơm, riêng giống BT15 cho năng suất 2,7 đến 2,8 tạ mỗi sào. Nhà bà Nguyễn Thị Thuỷ cũng chủ yếu cấy giống BT15, đây là giống lúa mới được đưa vào sản xuất vụ đầu tiên, cây lúa như hợp đất hợp cát nên cho năng suất rất cao, hạt thóc mẩy đều, chín đều tăm tắp, nhưng đây là giống lúa xâu muộn nên khi thu hoạch lại đúng vào dịp mưa nhiều nên việc phơi thóc rất vất vả. Lúa giống mới là loại thóc mỏng vỏ, không phơi kịp là nẩy mầm ngay.

Khác với Thượng Đồng, nông dân Đương Xá lại chung thủy với các giống lúa Thuần. Các giống như Q5, Khang Dân đã hơn 10 năm nay luôn ăn sâu bám rễ trên đồng ruộng của Đương Xá. Dù biết là lúa Thuần năng suất không cao nhưng bà Thủy, bà Chức luôn tự hào rằng: Cùng một giống lúa, một thửa ruộng nhưng không ai có thể làm được năng suất cao như các bà. Khi nói vậy trên gương mặt của những nữ nông tri điền toát lên một vẻ tự tin đáng khâm phục.

Ngày đông vị chí kỳ qua thật nhanh, thoáng một cái, cánh đồng chỉ còn trơ gốc rạ và lại vắng vẻ đến hoang sơ. Cơm mới nói chuyện cũ, trở về Đương Xá, ngồi trong căn nhà khang trang của ông chủ nhiệm HTX tôi bầy chuyện: Nông dân bây giờ so với ngày xưa đúng là một trời, một vực, đời sống ai cũng khá giả đàng hoàng. Tôi chợt nhận thấy trên gương mặt ông Nguyễn Văn Cải thoáng gợn nét buồn. Như nhìn ra cánh đồng xa ngái ông Cải tâm sự: Đúng là có sướng hơn xưa, mỗi năm một đỡ vất vả hơn nhưng nông dân chúng tôi mãi vẫn là nông dân, vẫn một nắng hai sương đấy chứ. Đầu vụ thì rét sâu, rét đậm chỉ có nông dân là phải lội xuống bùn. Giữa vụ thì sâu, rầy, ốc bươu vàng, chuột hại. Cuối vụ thu hoạch thì mưa nắng thất thường. Dù năng suất có cao đấy nhưng kịch kim cũng chỉ thu được từ 70 đến 80kg thóc bù vào công lao động mà thôi vì còn phải trừ chi phí giống má, đạm lân…

Cùng với ông chủ nhiệm nâng chén rượu quê cay nồng, bưng bát cơm trắng ngần trên tay tôi chợt nhớ câu ca dao: Dẻo thơm hạt gạo…