Dòng sông không phẳng lặng

Là một người hiền lành chân chất như củ khoai hạt thóc, nhưng cá tính có nhiều dị biệt-đó là họa sĩ Vũ Hữu Vượng, hội viên Hội VHNT tỉnh Bắc Ninh.

Si khớp nên không thể ở trong quân ngũ lâu được. Vượng đã làm nghề tỉa hoa, sửa thảm len nhiều năm cho ngành thảm len ngoại thương Hà Bắc mà đời sống gã không thể khá hơn… Vượng trở về phố Tiền An với mẹ già. Hai mẹ con lọ mọ nuôi nhau.

Vượng còn nhớ mãi một câu nói của mẹ: “Con ạ! Ở đời con nên chọn việc khó mà làm, chứ việc dễ ai chả làm được”. Để kiếm sống ông làm bất kể việc gì: vẽ minh họa trong sách giáo khoa cho các cô cậu học trò, viết giấy khen bằng khen cho Ban Thi đua tỉnh Hà Bắc, nào bích báo, truyền thần, kẻ biển, tô tượng chùa, vẽ cả áo quan… ngoài ra, ông còn làm thơ, có lẽ văn học là sự si mê đầu tiên của ông. Thơ ông viết cho thiếu nhi, viết về hội Lim, về những kỷ niệm và cả những triết lý sống nữa, hồn thơ trẻ trung trong sáng vô cùng.

Thơ của ông đã được in chung thành tập “Bút sen thơm” với các tác giả Xuân Hồng và Nguyễn Thương vào năm 1983. Tập “Dòng sông trước cửa” của NXB Kim Đồng 1982 do nhà thơ Định Hải biên tập in chung với nhiều tác giả có tiếng tăm trên văn đàn sau này như: Trần Hòa Bình, Hữu Thỉnh, Nguyễn Trọng Tạo… Ngoài ra in ở tạp chí “Sông Hương” của Hội Văn học nghệ thuật Huế, báo Đại đoàn kết, báo Nhân dân, NXB Kim Đồng, báo Thiếu niên Tiền Phong, không ít bài thơ được mọi người yêu thích. Đùng một cái ông chuyển sang ngành hội họa.

Ông cũng đã từng viết nhạc, không biết vốn liếng về nhạc ông lấy ở đâu ngoài một cái Organ điện tử mà ông mua cho con, học mót nốt nhạc từ con, để rồi trong một cuộc thi viết ca khúc về thành phố ông đã được thưởng.

Không được đào tạo chính quy ở một lớp hội họa nào mà những bức tranh phong cảnh vẽ về Bắc Ninh của ông được một doanh nhân gốc Bắc Ninh lập nghiệp ở Sài Gòn mua với giá hơn 1.000 USD, lại thêm hợp đồng vẽ quảng cáo bể bơi của công ty, ông là người luôn luôn gây sự bất ngờ cho đồng nghiệp. Cái nghiệp hội họa mà bao người đeo đuổi không phải cứ chịu khó lao động như khổ sai hoặc theo ý muốn của mình mà vẽ được. Là một nghề (đau đớn lắm), một anh bạn bạc tóc về tuổi đời cũng như tuổi nghề đã thốt lên từ đáy lòng mình như vậy. Ấy thế mà ông cứ gieo và gặt hái cứ như không, ba mùa liên tiếp đem chuông đi đánh xứ người ở khu vực II dành cho 10 tỉnh thuộc đồng bằng sông Hồng.

Thời gian vẽ một bức tranh của ông tính bằng một năm, chí ít cũng dăm bảy tháng một bức. Ông vẽ cứ như bị ma ám, vẽ chán ban ngày rồi mỗi lần ra vào nhà nơi có treo bức tranh lại bâng khuâng ngắm đi ngắm lại, ban đêm ông bật dậy ngồi như ngây dại, như thiền rồi để bụng những điều mới phát hiện ra, mờ sáng hôm sau cầm bút vẽ ngay.

Trong bức tranh “Về nhà mới” ông không ngần ngại vẽ theo kiểu tranh mang tính tuyên truyền, nhưng rất mới mẻ, gây xúc động cho người xem. Những nhân vật trong tranh có tính cách rất rõ ràng, người mẹ liệt sỹ tay cầm chiếc đèn dầu tượng trưng cho ngọn lửa yêu nước ngàn đời của dân tộc, từ tay người mẹ thắp sáng các khuôn mặt khác trong tranh, nét mặt người mẹ trầm buồn do sự mất mát quá lớn của hai người con trai (hai bức ảnh liệt sỹ do con gái và vợ liệt sỹ mang), hình ảnh một quân nhân đang bưng trên tay một chiếc khay có đôi chìa khóa của ngôi nhà mới, mặt anh đầy vẻ xúc động. Nhân vật người vợ trẻ đi bên cạnh mẹ tay ôm ảnh chồng cũng khiến người xem phải suy nghĩ… Một chú bé con liệt sỹ một tay cầm cờ, một tay cầm quả cam, hình ảnh đó gợi đến nhân vật Trần Quốc Toản khi xưa như một sự tiếp tục sự nghiệp của những người liệt sỹ, giữa bức tranh là một ngôi nhà rơm rạ đơn sơ được làm rất cẩn thận, bên trong là hương án, trên tường là những bức tranh Đông Hồ. Tất cả đã trở thành hình tượng cao cả của một dân tộc.

Ở bức tranh “Những đứa con của mẹ” hay gọi khác là “Bài ca giữ nước” hình tượng một bà mẹ Việt Nam cũng cầm đèn đứng giữa bức tranh, trên đầu bà là hình ảnh đất nước hình chữ “S” xung quanh bà mẹ những hình ảnh tượng trưng cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước như: Đoàn xe chở hàng ra tiền tuyến, người nữ thanh niên xung phong đứng dẫn đường, bộ đội, dân quân và các cháu học sinh được thể hiện bằng một không gian có tính chất đồng hiện, bức tranh có tính khái quát cao.

Bức tranh “Cơ sở cách mạng Bô Vô” được treo trong triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 2010. Những bức tranh của ông không vẽ theo một trường phái tân kỳ nào mà như ông nói: “Những cái đó” “Trường phái hiện đại” mình không vào được”. Bức tranh “Về nhà mới” đã được Ủy ban Toàn quốc các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam tặng giải Khuyến khích.

Là một họa sỹ tự học, ông đánh vật với những bức tranh vẽ người, nhưng do tính kiên trì ham học hỏi mà ông tiến bộ từng ngày.

Nhà có hai cô con gái cả hai đều đỗ vào các trường Đại học. Ông quyết định cho thuê nhà Bắc Ninh rồi chuyển sang thuê nhà bên Hà Nội để tiện chăm sóc con và cũng tiện giao lưu nghệ thuật. Hiện ông vẫn vẽ mà vẽ ngày càng đẹp hơn, sâu sắc hơn, khuynh hướng tả thực chuyển dần sang khuynh hướng siêu thực. Gặp ông vẫn nụ cười hiền hiền như vậy mà không biết con người trước mặt tôi đây, còn cho mọi người nhiều điều bất ngờ gì nữa…

Nguyễn Minh Tuấn