Giải pháp cải thiện đời sống người lao động Khu công nghiệp

Gần 10 năm xây dựng và phát triển, các KCN của tỉnh đang thu hút một lực lượng lớn lao động làm việc trong các nhà máy, xí nghiệp. Điều này đòi hỏi hình thành các khu dân cư, nhà ở, dịch vụ… đáp ứng nhu cầu của người lao động. Tuy nhiên, qua khảo sát gần đây cho thấy, lợi ích của phần lớn người lao động được hưởng chưa tương xứng với đóng góp của họ.

 Thực trạng đời sống

Tiền lương và thu nhập bình quân từ 1-1,2 triệu đồng/người/tháng, nhất là khi giá cả hàng hoá tăng cao, vì thế công nhân phải tiết kiệm đến mức tối đa, không có tích luỹ. Phần lớn công nhân xuất thân từ nông dân chưa được đào tạo nghề, lao động phổ thông hoặc qua các lớp đào tạo nghề ngắn hạn nên trình độ tay nghề thấp, phải làm tăng ca, thêm giờ để sống. Việc đình công tự phát của công nhân ở các doanh nghiệp FDI xảy ra liên tục vào nửa đầu năm nay với những đòi hỏi về tiền lương, tiền thưởng, thời giờ làm việc, cải thiện bữa ăn ca, phụ cấp nhà ở... Công nhân sẵn sàng rời bỏ chỗ đang làm để “đầu quân” cho doanh nghiệp khác nếu họ thấy điều kiện làm việc, tiền lương và thu nhập khá hơn. Tình trạng biến động lao động và thiếu lao động phổ thông cũng như lao động có kỹ thuật trong KCN đang là vấn đề bức xúc.

Vấn đề nhà ở cho người lao động trong KCN, dù có quy hoạch quỹ đất xây dựng khu chung cư, dich vu seo vụ, đô thị phục vụ cho KCN, song tiến độ đầu tư còn chậm, nhiều nơi chưa triển khai, một số chủ đầu tư KCN chưa mạnh dạn vì sợ thu hồi vốn chậm. Hơn thế, công tác giám sát, thúc đẩy thực hiện quy hoạch của các ngành chức năng chưa quyết liệt. Nhiều doanh nghiệp nhận thức cần thiết phải lo nhà ở cho người lao động nhưng do khó khăn về vốn đầu tư, quỹ đất… nên chưa triển khai. Phần lớn người lao động phải tự tìm lấy chỗ ở từ các nhà trọ của dân vùng phụ cận, tình hình ăn, ở, sinh hoạt khá nhếch nhác. Căn phòng trọ khoảng 10 m2 do dân tự xây dựng, tự quản lý, mỗi phòng từ 3-5 người ở, lợp fibro-xi măng, chật chội, oi bức về mùa hè, ẩm mốc khi mưa xuống. Nhiều lao động thường xuyên phải thay đổi chỗ ở phù hợp với đồng lương và công việc. Tuy không bảo đảm điều kiện tối thiểu, nhưng nhà thuê giá rẻ vẫn không đáp ứng đủ nhu cầu của người lao động do đất ở của người dân xung quanh các KCN đều chật hẹp và khả năng đầu tư của người dân cũng hạn chế… Vì vậy nhiều công nhân phải thuê nhà cách KCN từ 5-7 km.

Thu nhập thấp, người lao động không còn khả năng thực hiện nhu cầu vui chơi, giải trí, thể thao, nghỉ ngơi, học tập, giao lưu tình cảm, các dịch vụ phát triển con người bị thiếu hụt nghiêm trọng. Thậm chí không có điều kiện tiếp cận thông tin đại chúng qua báo chí, phát thanh truyền hình. Các KCN đã đi vào hoạt động chưa chú ý ngay từ đầu những yếu tố hạ tầng xã hội cần thiết như giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục-thể thao... Đặc biệt, trong các KCN có số lao động nữ nhiều, vấn đề hôn nhân và gia đình trở nên bức xúc nhưng chưa được các doanh nghiệp, cơ quan, đoàn thể quan tâm thỏa đáng.

 Một số giải pháp cần thực thi

Hiện các doanh nghiệp trả lương và phụ cấp theo mức tối thiểu do Nhà nước quy định. Mức thu nhập thực hưởng rất khó bảo đảm cuộc sống tối thiểu cho người lao động, đặc biệt lao động nơi khác đến làm việc. Vì vậy cần đẩy nhanh lộ trình cải cách tiền lương, áp dụng thống nhất một mặt bằng mức lương tối thiểu trong các doanh nghiệp, quy định rõ việc tăng lương hàng năm và mức chênh lệch giữa các bậc lương, nguyên tắc xây dựng thang bảng lương để người lao động và chủ sử dụng lao động có cơ sở xác định tiền lương hợp lý phù hợp với thực tế và cơ chế thị trường. Đề nghị đưa Bắc Ninh vào vùng 2 với mức lương tối thiểu 900.000 đồng/người/tháng; Thực hiện các giải pháp đồng bộ kiềm chế lạm phát; Tăng cường công tác thanh, kiểm tra, xử lý nghiêm các doanh nghiệp xâm phạm quyền lợi hợp pháp của người lao động. Sớm ban hành thống nhất cơ chế chính sách, hỗ trợ ưu đãi đầu tư đối với việc xây dựng nhà ở cho người lao động làm việc trong các KCN. Quy hoạch KCN phải gắn với quy hoạch khu nhà ở cho công nhân, đáp ứng quy hoạch chung của đô thị. Việc quy hoạch xây dựng nhà ở cho công nhân phải gắn với các dự án nhà ở thương mại hoặc các dự án khu đô thị mới để bảo đảm tính đồng bộ về cơ sở hạ tầng xã hội. Cần có quy định điều kiện và ràng buộc trách nhiệm đối với Công ty đầu tư hạ tầng KCN trong việc quy hoạch và triển khai xây dựng hạ tầng KCN đồng bộ, thống nhất. Công ty đầu tư hạ tầng KCN phải bảo đảm tối thiểu 10% chỗ ở cho người lao động trong KCN với giá cả hợp lý. Đồng thời cho phép các doanh nghiệp sản xuất trong KCN được giao đất theo quy hoạch xây dựng nhà ở cho người lao động theo cơ chế hạch toán vào chi phí sản xuất để tự doanh nghiệp có thể bảo đảm 40-50% chỗ ở cho công nhân của mình với quy mô, giá cả phù hợp. Nhà nước có chính sách đặc biệt khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư nhà ở cho công nhân về giải phóng mặt bằng, miễn tiền thuê đất, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp… Đa dạng hóa các hình thức đầu tư, xã hội hoá xây dựng nhà ở cho công nhân nhưng không thả nổi cho thị trường tự điều tiết và có quy định các điều kiện thiết yếu cũng như quản lý nhân khẩu, an ninh trật tự… Đồng thời nâng cao vai trò của các tổ chức chính trị-xã hội, đoàn thể trong doanh nghiệp nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, góp phần tích cực nâng cao cuộc sống cho người lao động. Đặc biệt cần có tổ chức Đảng trong mỗi doanh nghiệp cũng như KCN vì ở đó tập trung cao những người lao động là giai cấp công nhân. Tuy nhiên KCN lại thuộc địa bàn nhiều huyện hoặc nhiều xã nên phải có cách thức tổ chức phù hợp để sự chỉ đạo đạt tính thống nhất và hiệu quả cao nhất.

   ThS. Nguyễn Chí Đào

 Ban quản lý các KCN Bắc Ninh