Hai cha con võ tướng được phong tước Quận công và Đại vương

Gia tộc Nguyễn Đức có truyền thống thượng võ vẻ vang tiêu biểu “nối đời làm tướng. Họ hàng to và mạnh hàng nhất Kinh Bắc” (theo sách “Lê Quý kỷ sự”) với 18 vị Quận công, 76 vị tước Hầu, (Hội thảo khoa học năm 2014 tổ chức tại tỉnh Bắc Ninh xác định có 22 vị Quận công). Trong đó, có 2 vị đỗ Tạo sỹ, 3 vị được Triều đình nhà Trịnh - Lê ban tặng tước Đại vương. Gia tộc có hai gia đình cả 4 cha con đều là Quận công.
Đời thứ 8 gia tộc có 4 cha con Quận công Nguyễn Đức Nghiệp; con là Siêu Quận công Nguyễn Đức Tước, Thụy Quận công Nguyễn Đức Trung và Hương Quận công Nguyễn Đức Trạch.
Đời thứ 11 gia tộc có 4 cha con Quận công Nguyễn Đức Uông; con là Quận công Nguyễn Đức Bá; Hội Quận công Nguyễn Đức Thân và Ánh Quận công Nguyễn Đức Vịnh.
Đặc biệt nhất là trường hợp hai cha con đều được Triều đình phong tước Quận công và truy phong là Đại Vương.

Hiểu Quận công Nguyễn Đức Uông (Người cha)
Hiểu Quận công Nguyễn Đức Uông (1700-1740) tự là Trọng Uông, Địch Nghị, Thụy Trung Dũng phủ quân, thuộc đời thứ 11 của gia tộc Nguyễn Đức. Từ thời niên thiếu, Tiên sinh tỏ rõ chí khí mạnh mẽ, tài sức hơn người, thân cao 5 thước, võ nghệ siêu quần, lớn lên sớm gia nhập đội quân của triều đình. Khoa thi năm Kỷ Dậu (1729), tại trường thi võ Bác cử trúng Đệ tam giáp đồng Tạo sỹ xuất thân.
Nguyễn Đức Uông là một trong ba vị Quận công của gia tộc Nguyễn Đức được triều đình phong tước Đại vương và là một trong hai vị Quận công đỗ Tạo sỹ của gia tộc (cả nước có 199 Tạo sỹ). Hiểu Quận công là thân phụ của 3 vị Quận công: Bá Quận công Nguyễn Đức Bá; Ánh Quận công Nguyễn Đức Vịnh và Hội Quận công Nguyễn Đức Thân.
Hiểu Quận công Nguyễn Đức Uông được Chúa Trịnh Vương yêu mến tài năng, đức độ, đặc nan xuất thân, lần lượt trải các chức Ngũ Kiệu, được một năm thì giữ chức Tiến toán Sưu cơ. Lúc bấy giờ Minh Đô vương mới lên nắm quyền, đạo tặc hoành hành khắp nơi, ông phụng mệnh đi đánh dẹp đạo tặc, đánh đâu thắng đó, danh tiếng vang khắp thiên hạ.

Phối cảnh Nhà thờ Hội quận công Nguyễn Đức Thân được dòng họ Nguyễn Đức xây dựng tại khu phố Thịnh Cầu, phường Phố Mới, thị xã Quế Võ.

Xông pha trận mạc, lập nhiều chiến công, Nguyễn Đức Uông được tặng phong hàm Đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân, chức Bắc quân Đô đốc phủ Tả đô đốc, Đại tư đồ, vinh phong Dương vũ Kiệt tiết công thần (theo tộc phả) và gia tặng chức Thiếu bảo, tước Hiểu Quận công (theo chính sử). Trong quan chế thời Lê Trung hưng, đây là chức tước, phẩm hàm cao nhất.
Sách “Đại Việt sử ký tục biên” của Viện Hán Nôm ghi rõ: “Thống lĩnh Đông bắc đạo Nguyễn Trọng Uông dũng cảm, đánh giỏi, thường một mình một ngựa xông pha trận với giặc. Đến nay gặp giặc Ngô đem hết sức mình xông đánh dữ dội. Thuộc tướng của Uông là Nhã lộc hầu Nguyễn Hữu Nhuận chạy trước, cả đám quân kinh sợ tan vỡ. Tùy hiệu của bọn Đặng Đình Sắt, Thiều Vũ hầu Phạm Hữu Tá cũng chạy. Giặc đem hết quân lại vây đánh. Uông đánh đến kiệt sức, bèn bị hại. Chúa Trịnh Doanh rất thương, ban tặng hàm Thái Bảo, tước Hiểu Quận công, truy phong phúc thần”. Chúa nhận thấy Nguyễn  Đức Thân, (con trai Nguyễn Trọng Uông), là người có tài trí, dũng khí làm tướng, bèn hạ lệnh cho cầm quân thay. Lại giết bọn Nguyễn Hữu Nhuận và Đặng Đình Sắt, đày (tội lưu) Phạm Hữu Tá đi Viễn Châu”.
Nơi ông hi sinh thuộc xã Bình Ngô, huyện Gia Bình (Nay là phường An Bình, thị xã Thuận Thành). Chúa Trịnh Doanh vô cùng thương tiếc, phong ông làm phúc thần, ban cho tước Vương, cho xây dựng miếu thờ, gia phong là Trung đẳng phúc thần, hàng năm ban tiền mệnh cho quan quân về sắm lễ vật Kính tế vào mùa xuân, đời đời tưởng nhớ ghi công. Ông được gia tộc Nguyễn Đức thờ phụng tôn nghiêm ở Từ đường Đại Tôn tại Quế Ổ, nhà thờ chi tộc ở Đô Đàn (có cả lăng mộ).

Hội Quận công Nguyễn Đức Thân (Người con)
Nguyễn Đức Thân sinh năm Đinh Dậu, tự là Trọng Điển, từ thủa thiếu thời đã có Quang nhạc tinh anh, thiên tư trầm hậu, khí chất hiên ngang, sớm tinh tường võ nghệ. Năm 23 tuổi ông ứng thí võ cử khoa thi năm Mậu Ngọ trúng cách Toát yếu thủ biền sinh hợp thức. Được Chúa Trịnh Doanh khen là người hiếu nghĩa, giao cho nắm giữ binh quyền thay cha. Ông thống lĩnh quân tiên phong đánh giặc ở núi Phao Sơn (Phả Lại), truy đuổi đến tận Vạn Doanh, Hoành Bồ, Vạn Ninh (tỉnh Quảng Ninh), trận nào cũng thắng lớn.

Chân dung tượng thờ Hội quận công Nguyễn Đức Thân.

Sách Đại Việt sử ký tục biên của Viện Hán nôm nhắc đến Nguyễn Đức Thân 12 lần kể về các chiến công từ khi 24 tuổi (thay cha cầm quân) đến khi 54 tuổi hi sinh trong trận chiến với quân giặc. Sách Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú chép rằng: “Nguyễn Đức Thân người làng Quế Ổ, huyện Quế Dương, cha là Nguyễn Trọng Uông, khoảng năm Canh Thân (1740), làm Thống lĩnh đánh nhau với giặc, hy sinh bất khuất trước kẻ thù. Ông (tức Trọng Thân) lúc đó 24 tuổi thay cha cầm quân có tài, là bậc chiến tướng. Khi Ân Vương (Trịnh Doanh) đi đánh Sơn Tây, cho ông làm Hậu tướng quân, tiến quân phá bình được sào huyệt giặc có công lớn, được thưởng Kim bài”.
Năm 1744, Nguyễn Trọng Thân (28 tuổi) cùng Hoàng Ngũ Phúc (Việp Quận công, quê Yên Dũng, Bắc Giang), Vũ Tá Liễn tiến đánh thu phục thành Kinh Bắc.
Năm 1748, trấn Kinh Bắc giặc tràn lan, Phó tướng Nguyễn Trọng Thân (32 tuổi) xin thêm quân đi đánh dẹp. Sách “Đại Việt sử ký tục biên” của Viện Hán Nôm viết: “… cho Đô đốc Đàm Xuân Vực làm Trấn thủ Kinh Bắc… Phó trấn Nguyễn Trọng Thân xin thêm quân để đánh giặc…”.
Năm Tân Mùi 1751, chúa Trịnh Doanh mở cuộc duyệt binh lớn ra quân đánh giặc: Cho Bùi Thế Đạt làm Tả tướng quân, Nguyễn Viết Tải làm Hữu tướng quân, Điển Vũ Hầu Nguyễn Trọng Thân (tức Nguyễn Đức Thân, 35 tuổi) làm Hậu tướng quân- đều ban cho cờ ấn, nhất loạt ra quân đánh dẹp phiến loạn. Sau đó, chúa Trịnh Doanh mở tiệc khao các hàng văn võ và các tướng sỹ, định công Bình Tây, thưởng cho Hoàng Ngũ Phúc, Nguyễn Phan, mỗi người ba bài vàng; Đỗ Thế Giai, Nguyễn Trọng Thân mỗi người một bài vàng.
Năm Đinh Hợi (1767), Chúa Trịnh Sâm sai Điển Vũ Hầu Nguyễn Trọng Thân đốc suất điều khiển các cơ đội đánh Hưng Hóa. Năm Kỷ Sửu (1769), Điển Vũ Hầu Nguyễn Trọng Thân (53 tuổi) được phong làm Hữu tướng quân, Tham tán quân vụ đánh Trấn Ninh, tiến đến Trình Quang bị đạn lạc hy sinh trong trận chiến.
Sách Địa phương chí qua tư liệu Hán Nôm viết: “Nguyễn Đức Thân là con thứ hai của Nguyễn Đức Uông, là bậc tướng tài, không giặc nào là không phá được. Được tiến phong là Hội quận công, gia phong tước vương”.
Trong hơn 30 năm theo nghiệp võ, trải nhiều chiến trận từ xứ Đông đến xứ Đoài, từ Hưng Hóa vào đến Nghệ An, đảm nhiệm nhiều chức vụ trong quân như Thống lĩnh, Hậu tướng, phó Trấn thủ Kinh Bắc, Tham tán Quân vụ… Nguyễn Đức Thân đều thể hiện là một chiến tướng can trường, lão luyện, tiếp nối được truyền thống võ lược vẻ vang của cha ông.
Hội Quận công - Đại vương Nguyễn Đức Thân và Thân phụ là Hiểu Quận công - Đại vương Nguyễn Đức Uông được sử sách biên chép, ca ngợi nhiều; nhân dân ghi nhớ thờ phụng Từ đường đại tôn ở Quế Ổ, nhà tờ chi tộc tại Can Vũ và Mao Yên, dựng khắc bia đá ở Văn Chỉ tổng Đại Toán, huyện Quế Dương (nay là thị xã Quế Võ) và ở thôn Lạc Thổ, thị trấn Hồ (có bia đá) ghi nhớ công đức của ông Nguyễn Đức Thân và thứ thất Tá Thị Hoa (tâu triều đình bãi bỏ lệnh triệt hạ làng Lạc Thổ). Lăng mộ Hội Quận công an táng tại cánh đồng Quan, khu phố Can Vũ, phường Việt Hùng, thị xã Quế Võ được chi tộc tôn tạo rất khang trang.
Nội dung văn bia ở Văn chỉ hàng tổng ghi khắc (trích dẫn phần về 2 vị Đại vương họ Nguyễn Đức) do Tán lý Quân vụ Nguyễn Cao soạn:
- Lê triều khoa thi năm Kỷ Dậu (1729) tại trường thi võ Bác cử trúng Đệ tam giáp đồng Tạo sỹ xuất thân, làm quan đến chức Đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân hộ quân Bắc quân Đô đốc phủ Đại tư đồ Thiếu bảo Hiểu Quận công gia phong: Trung cảm, Dũng nghĩa, Anh thanh, Phương liệt, Hùng tài, Tráng tiết Đại vương Nguyễn tướng công, tên húy là Uông, tự Địch nghị, thụy Trung dũng phủ quân.
- Lê triều Đặc tiến phụ quốc Thượng tướng Quân Đô hiệu điểm Hội Quận công Nguyễn Đại vương, tên tự là Điển, tên húy là Thân Phủ quân.
Nội dung nêu khẳng định tài năng, công lao của hai cha con Quận công danh tiếng: Hiểu Quận công Đại vương Nguyễn Đức Uông và Hội Quận công Đại vương Nguyễn Đức Thân đều góp phần vào truyền thống vẻ vang, tinh trung kế nghiệp, võ lược truyền gia của gia tộc và quê hương, đất nước.