Hiểu đúng để chăm sóc tốt sức khỏe tâm thần

Một cơ thể thực sự khỏe mạnh khi có đủ sức khỏe thể chất lẫn sức khỏe tâm thần. Tâm trí khỏe mạnh là nền tảng cho sự khỏe mạnh và hoạt động hiệu quả của mỗi cá nhân, tuy nhiên, trước xu hướng gia tăng các rối loạn tâm thần, mỗi người cần hiểu đúng về bệnh để chăm sóc sức khỏe tâm thần tốt hơn.

“Trong ngày, bạn ấy cứ ngồi một chỗ hay đi đi lại lại bồn chồn?”, “Bạn ấy chỉ nói những câu vô nghĩa hay nói câu gì về điều không có thật?”, “Đức năm nay bao nhiêu tuổi? Học lớp mấy, trường nào?”, “Đức đi học có nhiều bạn không?”, “Mình không chơi cùng các bạn hay các bạn không chơi với mình?”, “Ở lớp có bạn thân nào không?”, “Có hay rủ bạn nào đi chơi hay có bạn nào đến nhà Đức chơi không?”, “Mỗi lần đi học có cảm thấy áp lực và sợ hãi không?”, “Cảm giác cô độc này có từ bao giờ?”, “Vì sao lại có cảm giác cô độc?”, “Đợt này học tập có ghi nhớ tốt hay là hay quên?”, “Bác Đức bảo có hôm ngủ, hôm không, vậy những hôm không ngủ thì Đức làm gì?”, “Mấy hôm nay vào viện không được dùng điện thoại thì có bồn chồn, khó chịu không?”… Trên đây là một số câu hỏi nhóm bác sĩ Viện Sức khỏe Tâm thần T.Ư (Bệnh viện Bạch Mai) hỏi một bệnh nhân 13 tuổi và người nhà trong đợt điều trị tại Bệnh viện Sức khỏe Tâm thần Bắc Ninh. Bác gái của Đức cho biết, bố mẹ mất sớm, Đức ở cùng bà nội, gần đây bị mất ngủ, có nhiều biểu hiện tiêu cực và muốn bỏ nhà ra đi. Theo các bác sĩ, bệnh nhân được theo dõi rối loạn cảm xúc và hành vi ở tuổi thanh thiếu niên, song song với việc điều trị bằng thuốc và hỗ trợ tâm lý, tình trạng sức khỏe tinh thần và các vấn đề tâm lý của Đức cần được tiếp tục theo dõi, giám sát chặt chẽ.
Ở buồng bệnh bên cạnh, nhóm điều dưỡng hỏi một bệnh nhân 13 tuổi khác tên Thành. Bố của bệnh nhân cho biết, từ lúc 4 tuổi, con trai được chẩn đoán rối loạn tăng động, học hết lớp 2, giờ viết được tên nhưng không có dấu. Đợt này bệnh nhi ném đồ, la hét, tự cào cấu, cắn tay, có thể xé quần áo lúc tức giận… nên gia đình đưa khám và nhập viện. Bệnh nhân có những biểu hiện rõ rệt của chậm phát triển tâm thần nặng.
Trên đây là hai bệnh nhi nam, cùng 13 tuổi được chẩn đoán, theo dõi hai mặt bệnh hoàn toàn khác nhau, cả hai cùng có chỉ định nhập viện và được điều trị tại khoa Tâm thần người già - Nhi - PHCN, Bệnh viện Sức khỏe Tâm thần. Bác sĩ CKI Nguyễn Duy Cường, Trưởng khoa cho biết, khoa phân luồng hai đối tượng bệnh nhân chia theo lứa tuổi người già và trẻ em. Bệnh nhân cao tuổi vào khoa phổ biến trên 60 tuổi, thường mắc các chứng lo âu, trầm cảm, rối loạn Alzheimer, một số có biểu hiện lú lẫn, mất trí sớm, các trạng thái mất ngủ, trong đó nhiều bệnh nhân còn kèm theo các bệnh không lây nhiễm… Ở đối tượng Nhi, ngoài một số trường hợp chậm phát triển trí tuệ, có tổn thương não bẩm sinh, đáng lo ngại là có những trường hợp có biểu hiện rối loạn tâm thần, rối loạn cảm xúc và hành vi do thời gian dài nghiện game, nghiện chất (hút thuốc lá điện tử…).
Khi được can thiệp hóa dược, điều trị tâm lý sớm và kịp thời, tình trạng sức khỏe của phần lớn bệnh nhân cải thiện rõ rệt. Như trường hợp bệnh nhi Đức, sau vài tuần điều trị can thiệp đã cải thiện triệu chứng, hành vi và được xuất viện. Thực tế, đối với một số rối loạn tâm thần cấp tính, tỉ lệ khỏi hẳn cao, song cần có sự phối hợp của gia đình và được can thiệp chuyên môn, điều trị sớm.

Các y, bác sĩ chuyên khoa Tâm thần đánh giá mức độ rối loạn cảm xúc và hành vi ở một bệnh nhi.

Theo bác sĩ CKII Trần Xuân Ngọc, Giám đốc Bệnh viện Sức khỏe Tâm thần tỉnh, những năm gần đây, đặc biệt thời gian sau dịch COVID-19, các vấn đề rối loạn tâm thần thường gặp trở nên phổ biến hơn. Nhiều người dân đã chú ý, quan tâm hơn đến việc chăm sóc sức khỏe tâm thần do có nhận thức đúng. Cùng với các giải pháp mở rộng kỹ thuật và nâng cao chất lượng phục vụ, cải thiện điều kiện cơ sở vật chất phòng bệnh một nguyên nhân khiến số bệnh nhân đến khám, điều trị tại Bệnh viện Sức khỏe Tâm thần Bắc Ninh gia tăng rõ rệt. Trước đây bệnh viện tiếp nhận bình quân 7.000 lượt bệnh nhân mỗi năm thì nay lên 9.000 lượt. Số lượt điều trị nội trú cũng tăng, các năm trước khoảng hơn 1.300 lượt mỗi năm, thì năm nay (2024) ước tính khoảng 1.500 lượt. Trong 9 tháng đầu năm 2024, công suất giường bệnh thường xuyên đạt 95%-100% với quy mô 110 giường bệnh nội trú.
Mặc dù số lượng bệnh nhân đến khám, điều trị có tăng, song thực tế khai thác lịch sử khám, chữa bệnh khi tiếp nhận bệnh nhân cho thấy, hiểu biết, nhận thức về sức khỏe tâm thần của người dân chưa đúng. “Nhiều bệnh nhân đi khám ở các bệnh viện chuyên khoa khác, thậm chí có những trường hợp đi khám khắp nơi, song chưa nghĩ đến cần phải trị liệu về tâm thần, dẫn đến tình trạng ngày càng nặng, việc điều trị trở nên khó khăn, lâu dài hơn” - bác sĩ Nguyễn Duy Cường nhấn mạnh.
Theo các bác sĩ chuyên khoa Tâm thần, một trong những nguyên nhân dẫn đến sự hiểu biết chưa đúng và kỳ thị về sức khỏe tâm thần là vì lâu nay, bản thân từ “tâm thần” mang rất nhiều định kiến vì nó gắn liền với những biểu hiện bệnh tâm thần nặng như: Rối loạn tâm thần, loạn thần, tâm thần phân liệt, động kinh (điên, cuồng, lên cơn co giật)…
Theo bảng phân loại bệnh tật quốc tế lần thứ 10 (ICD-10) của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), các vấn đề về sức khỏe tâm thần bao gồm: Rối loạn tâm thần thực thể bao gồm rối loạn tâm thần triệu chứng; rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng các chất tác động tâm thần, chất gây nghiện; tâm thần phân liệt, rối loạn dạng phân liệt và rối loạn hoang tưởng; rối loạn cảm xúc; loạn thần kinh, rối loạn liên quan đến stress và rối loạn dạng cơ thể; hội chứng hành vi kết hợp với rối loạn sinh lý và yếu tố thể chất; rối loạn nhân cách và hành vi ở người trưởng thành; chậm phát triển tâm thần; rối loạn phát triển tâm lý; rối loạn về hành vi và cảm xúc với sự khởi bệnh thường xảy ra ở trẻ em và thanh thiếu niên; rối loạn tâm thần không xác định.
Kiến thức chăm sóc và phục hồi sức khỏe tâm thần có ý nghĩa quan trọng trong giữ gìn và chăm sóc sức khỏe toàn diện. Vì thế, bên cạnh việc phấn đấu hoàn thành mục tiêu triển khai trị liệu tâm lý trong năm 2025 với các kỹ thuật chuyên biệt tập trung chuyên sâu về các rối loạn thân thần Nhi; triển khai nội dung trắc nghiệm tâm lý trong khám, chẩn đoán điều trị các bệnh lý về sức khỏe tâm thần; phát triển đa dạng các liệu pháp nhằm phát huy hiệu quả điều trị tâm lý, Bệnh viện Sức khỏe Tâm thần tỉnh tiếp tục đẩy mạnh hoạt động của Tổ Công tác xã hội và các hoạt động truyền thông nhằm nâng cao hiểu biết, nhận thức của cộng đồng về sức khỏe tâm thần.